Læknablaðið - 15.03.1993, Blaðsíða 30

118
LÆKNABLADID
Tafla VI. Líklegur fjöldi s-AFP mœlinga og aukning
legástungna med skimun á s-AFP hjá mismunandi
aldurshópum, midad vid ábendingar Chuckle et al (14)
og fœdingartölur 1987.
Aldur Fjöldi fædinga 1987 Ástungur, vidbót
-19 289 7
20-24 1284 32
25-29 1309 33
30-34 897 94
Samtals 3779 166
pví, ef beitt yrdi skimun fyrir mismunandi
aldurshópa og lág s-AFP gildi notud sem
ábending fyrir legástungum hjá konum innan
35 ára aldurs. Studst er vid fædingartölur frá
1987. Ef leitad yrdi hjá öllum konum yngri
en 35 ára, leiddi pad til 3779 s-AFP mælinga
og legástungur myndu aukast um 166 á ári.
Ef eingöngu væri leitad hjá konum 30 til
34 ára leiddi pad til 897 s-AFP mælinga og
ástungum myndi fjölga um 94.
UMRÆDA
Mælingar á s-AFP hafa verid notadar í
allmörg ár vid eftirlit hjá pungudum konum.
A Islandi hafa pessar mælingar fyrst og fremst
verid notadar til ad gefa vísbendingu um
klofinn hrygg og heilaleysi, til dæmis vegna
ættarsögu eda fyrra barns med slíkan galla.
Ennfremur hefur AFP verid mælt í sermi
og legvatni allra kvenna, sem hafa komid til
legástungu.
Vidmidunargildi s-AFP fyrir íslenskar
konur hafa ekki verid könnud sérstaklega
ádur, en í pess stad hefur verid studst vid
erlenda vidmidun. Nidurstödur mælinganna
eru birtar sem midgildi og er pad í
samræmi vid vidtekna venju í nánast öllum
rannsóknarnidurstödum, sem birst hafa seinni
árin (2-14).
Konurnar í rannsóknarhópnum komu oftast
til legástungu vegna aukinnar hættu á
litningagöllum vegna aldurs, en sjaldnar af
ödrum ástædum, til dæmis vegna ættarsögu
um litningagalla, taugapípugalla eda
vegna verulegs ótta. Petta val hefur áhrif á
aldursdreifingu innan rannsóknarhópsins, en
par sem AFP kemur eingöngu frá fóstrinu, er
péttni pess í sermi módur óhád aldri hennar.
Yfirfærsla á nidurstödum á adra aldurshópa er
pví réttlætanleg.
Eins og glöggt kemur fram í nidurstödum
eru s-AFP gildi hád inedgöngulengd (tafla
IV, mynd). Pad er pví brýn naudsyn ad s-
AFP mælingar séu gerdar vid fyrirfram
ákvedna medgöngulengd og nidurstödur
bornar saman vid tilsvarandi midgildi.
Vegna pessa er æskilegt, ad studst sé vid
ómskodun til ákvördunar á medgöngulengd,
ásamt blædingarsögu konunnar. Auk pess
er greinilegur mismunur á nidurstödum
mismunandi rannsóknastofa (mynd) og pví
mikilvægt ad notud séu eigin vidmidunargildi
hverrar rannsóknastofu.
S-AFP mælingar hafa fram á sídustu ár
fyrst og fremst verid notadar til ad leita ad
taugapípugöllum, og er pá oftast midad vid
ad hætta sé marktækt aukin vid gildi hærri en
2,5 MAM. I peim könnunum par sem s-AFP
mælingar hafa verid gerdar til skimunar vegna
taugapípugalla, hefur næmi reynst vera yfir
90%. Hins vegar hefur hlutfall falsk-jákvædra
svara verid hátt, eda yfir 3% af markhópum
(2,5,6). Pessi skortur á sérhæfdri svörun er í
samræmi vid nidurstödur könnunar okkar, par
sem 7,8% kvennanna voru med s-AFP gildi
hærri en 2,5 MAM án pess ad um fósturgalla
væri ad ræda. Vegna pessa hefur notagildi
skimunar í pessum tilgangi verid dregid í
efa, og enn frekar nú, pegar unnt er ad greina
flest tilfelli af taugapípugöllum med nákvæmri
ómskodun vid 18-19 vikna medgöngu.
Tengsl lágra s-AFP gilda hjá módur vid
litningagalla hjá fóstri, einkum prístædu 21
(Down heilkenni) eru nú almennt vidurkennd
(7-11). Petta samband er einnig greinilegt
í könnun okkar, par sem 90,9% tilfella af
pessum litningagalla í rannsóknarhópnum
voru tengd lágu s-AFP gildi hjá módur. Med
skimun hjá aldurshópum, sem ekki falla undir
núverandi ábendingar um legástungur, mætti
finna konur yngri en 35 ára, sem vegna lágs
s-AFP gildis eru í áhættuhópi med tilliti
til litningagalla, og bjóda peim legástungu.
Petta er ordinn páttur í mædravernd í sumum
ödrum löndum. par sem mælt er med, ad s-
AFP sé mælt vid 15 vikna medgöngu og ef
pad reynist lægra en vidmidunargildi fyrir
aldur konunnar, er bodid upp á legástungu
(16,17). A grundvelli framangreindra
upplýsinga verdur ad telja, ad lágt s-AFP gildi
í medgöngu sé gild ábending fyrir legástungu
og litningarannsókn hjá fóstri (12-14).