Læknablaðið - 15.03.1993, Blaðsíða 43

LÆKNABLAÐIÐ
131
HÆFNI PSA/PAP TIL AÐ GREINA Á MILLI
GÓÐKYNJA HVEKKSAUKNINGAR OG
KIRTILFRUMUKRABBAMEINS í HVEKK
Höfundar: Gunnar Þór Jónsson, Þorsteinn Gíslason,
Landakoti.
Liðin eru 13 ár frá því að tókst að einangra sérhæfðan
hvekksmótefnavaka (Prostata specific antigen, PSA). PSA
er sykrungshvíta (glycoprótein) (134 þús Dalton), sem
er eingöngu framleitt í þekjufrumum hvekks (prostata
epithelium). 99,7% kirtilfrumukrabbameina í hvekk
innihalda PSA.
Tilgangur rannsóknarinnar er að bera saman næmi
og sértæki PSA vs PAP (prostata acid phoshpatase)
til greiningar á kirtilfrumukrabbameini í hvekk, í
karlmönnum, sem hafa einkenni um þvagteppu vegna
hvekksaukningar.
Rannsóknin er afturleitin (retrospective). Farið var yfir
sjúkraskýrslur sjúklinga, sem gengust undir TURP
á Landakoti 1990-1991. Skilyrði fyrir inngöngu í
rannsóknina var, að mælt hafi verið PSA og/eða PAP,
að meinafræðileg greining liggi fyrir og að sjúklingur hafi
ekki gengist undir TURP á undanfarandi tveimur árum
(1988-1989). Aðeins var skráður einn TURP hjá hveijum
á þessu tímabili (sá fyrri/fyrsti). Hæfir í rannsóknina
reyndust 151 einstaklingur.
Niðurstöður: Næmi PSA= 87,5% (35/40), næmi PAP=
75% (33/44). PSA var hækkað (>4ng/ml) í öllum
krabbameinum, sem PAP var hækkað í (>l,9/rAg/L).
PAP var ekki hækkað í 4 af þeim krabbameinum sem
PSA var hækkað í.
Munurinn á prófunum er nánast eingöngu í nýgreindu og
staðbundnu krabbameini, þar sem að PSA var >4ng/ml í
83% (19 af 23) en PAP >l,9/rg/L í 69% (18 af 26).
50% sjúklinga með góðkynja hvekksaukningu voru
með PSA >4ng/ml en 40% með PAP > 1,9/ig/L. Eins
og á þessum tölum sést er sértæki PAP úr sögunni,
nýjar greiningaraðferðir (RIA) eru það nákvæmar að
næmi prófsins hefur stórbatnað en það er á kostnað
sértækninnar.
Næmi PSA mælinga
til greininga á kirtilfrumukrabbameini í hvekk kemur
vel út í samanburði við endaþarmsþreifingu. Allir sem
PSA missir (er <4ng/ml) dæmast með góðkynja stækkun
við þreifingu en reynast með krabbamein samkvæmt
vefjagreiningu (stigun A1/A2).
Alyktun:
1. Hætta mælingum á PAP hvort sem er í eftirlits- eða
greingarskyni fyrir kirtilfrumukrabbamein í hvekk. Ekki
fást viðbótarupplýsingar við það sem fæst við PSA
mælingu eina saman.
2. Óskynsamlegt að láta sjúklinga, sem dæmast með
góðkynja stækkun hvekks samkvæmt endaþarmsþreifingu
en hækkað PSA á biðlista um langan tíma. PSA mæling
ætti því að koma að notum við forgangsröðun fyrir
TURP eða sýnatöku (biopsiu) úr hvekk hjá karlmönnum
með þvagteppueinkenni vegna (áætlaðrar) góðkynja
hvekksaukningar.
ORSAKIR GETULEYSIS MEÐAL UNGRA
ÍSLENSKRA KARLA: NIÐURSTÖÐUR
ÆÐARANNSÓKNA OG NÆTURRISMÆLINGA
Höfundar: Magnús Gottfreðsson, Guðmundur Vikar
Einarsson, Guðmundur S Jónsson, Landspítala.
Inngangur: Hér á landi hafa litlar rannsóknir verið gerðar
á kynlífstruflunum enda um viðkvæmt og vandrannsakað
mál að ræða. f hinum vestræna heimi er getuleysi
(impotence) talið hrjá allt að 10% fullorðinna karla.
Efniviður og aðferðir: Við gerðum afturskyggna
(retrospective) rannsókn á öllum körlum sem vísað
var í kyngeturannsóknir á sex ára tímabili 1986-1991.
Sjúkraskrár og niðurstöður rannsókna hjá körlum
undir fertugu voru teknar út og kannaðar sérstaklega.
Blóðþrýstingur í upphandlegg og getnaðarlim var mældur
með ljósplethysmografíu og út frá þeim niðurstöðum var
reiknaður getnaðarlims/upphandleggs fasti (penile-brachial
index).
Næturrismælingar (Noctumal penile tumesence) vom
gerðar af körlunum sjálfum með Tumistore stöðumæli í
tvær til þrjár nætur.
Niðurstöður: Á þessu sex ára tímabili voru 282 karlar
rannsakaðir vegna getuleysis (meðalaldur 53,6 ár, bil
19,0-79,4 ára).
Af þessum hóp voru 33 karlar yngri en 40 ára (11,7%
hópsins).
Hjá 31 af þessum 33 körlum var gerð næturrismæling,
en hún mistókst hjá fjóram. Af þeim 27 körlum, þar
sem niðurstöður mælinga lágu fyrir reyndust 17 vera
með eðlilegt ris og tveir vora á mörkum þess eðlilega
(19/26, 73%). Af þeim átta körlum, sem ekki höfðu
næturris vora þrír með leka á bláæðum getnaðarlims
(staðfest með cavernosografiu) og fóru þeir í aðgerð.
Þrír vora með sögu um áverka á grindarholslíffæri eða
meiri háttar aðgerð á kynfæram. Einn var með langvinna
nýmabilun. Hjá einum fundust engar fullnægjandi
líkamlegar skýringar.
Af körlum með óeðlilega næturrismælingu reyndist enginn
vera með blóðflæðishindran til getnaðarlims (penile-
brachial index <0,8).
Umrœða: Getuleysi er ekki óalgeng kvörtun meðal ungra
karla en í flestum tilvikum (3/4) virðist það eiga sér
geðrænar orsakir, jafnvel innan hóps þar sem ástæða er
talin til ítarlegra rannsókna. Æðaþrengsli era sjaldan orsök
getuleysis hjá mönnum yngri en 40 ára og ekki ástæða til
að mæla blóðflæði til penis nema rökstuddur granur um
flæðistregðu liggi fyrir. Oftast má rekja orsakir getuleysis
af líkamlegum orsökum með góðri sögutöku.
HERSLIMEÐFERÐ VATNSHAULA OG
LYPPUBLAÐRA MEÐ POLYDACANOL
(AETHOXYSKLEROL)
Höfundar: Theodór Sigurðsson, Slaffan Jahnson, Jan-Erik
Johansson, Örebro, Svíþjóð.
Formáli: Phenol, tetracyclin og sodium tetradecyl
sulphate (STD) era oft notuð við herslimeðferð
(sclerotherapy) vatnshaula (hydrocele testis) og
lyppublaðra (spermatocele). Helstu vankantar hafa verið
verkir og þörf á endurteknum meðferðum. Við könnuðum
áhrif polidacanol í framsýnni rannsókn.