Læknablaðið - 15.03.1993, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ
129
Hitt tilfellið var 62 ára kona, með gamla berkla og hægra
lungabrottnám 1989 vegna aspergilloma, sem í tvö ár var
búin að vera með vilsandi op (bronchopleural fistil) hægra
megin. I desember 1991 var árangurslaust reynt að loka
fistlinum beint meðal annars með vöðvahúðfiipa byggðum
á hægri brjóstvöðva (m.pectoralis major dx). Því var hún
skorin á ný í byrjun mars 1992 með hauslægt byggðum
TRAM flipa og berkjustúfurinn jafnframt endurskoðaður.
LASERMEÐFEÐ VIÐ VALBRÁ. KYNNING Á
NÝRRI STARFSEMI VIÐ LANDSPÍTALANN
Höfundur: Olafur Einarsson, Landspítala.
»Fæðingarblettir« af æðauppmna skiptast í tvo
meginflokka:
a) Blóðæðaræxli (Hæmangioma), sem geta verið af
háræðartoga (capiller) eða hol (cavemös). Langflest koma
í ljós í og eftir fæðingu og hröma síðan en 2% þarfnast
meðferðar vegna mikils vaxtarhraða og fylgikvilla svo
sem sáramyndunar, blæðingar og þrýstings á aðliggjandi
vefi.
b) Æðavanskapanir (Vasculer malformationir), svo sem
»púrtvínsbletti« (PWS), en þeir em alltaf til staðar
við fæðingu, engin hrömun á sér stað og vaxtarhraði
(fmmuskipting) jafn alla ævi. Tíðnin er 3 af 1000 fæddum
og ýmsir fylgikvillar og aukverkanir fylgja gjaman, svo
sem gláka, vangefni og vemleg blæðing eftir áverka.
Mun sjaldgjæfari vanskapanir em af háræða-, sogæða-
eða bláæðauppruna.
Fyrri meðferð: Uppskurðir (húðflutningur), kuldameðferð
(cryotherapia), geislun, rafmagn (electrocoagulation),
húðflúr og fleira heyrir nú sögunni til, einkum hvað
snertir valbrá og lasergeislar tekið við.
Rubylaser var fyrst notaður, en vefjaskemmd ekki sértæk,
vegna ósérhæfðrar upptöku orkunnar, og tíðni örmyndunar
há.
Argonlaser kom um miðjan áttunda áratuginn og
orka hans sértækari hvað upptöku blóðrauðans
(oxyhemoglobin) snerti og árangur mun betri og varð
hann kjörmeðferð víða um heim, en örmyndun þó enn 9-
26% og ljósleit litbrigði sátu oft eftir. Einkum var árangur
í lakara lagi við ljósrauðar breytingar hjá bömum.
Koltvíildislaser er sambærilegur við Argonleaser hvað
árangur snertir, en tæknilega vandmeðfamari.
Sértœk ijóshitaeyðing (selective photothermolysis): Ollum
fyrrgreindum æðalesionum er það sammerkt, að þær em
blóðfylltar og þéttni blóðrauða því há. Árið 1983 settu
Anderson og Parrish fram kenningu um að lasergeisli með
ákveðna bylgjulengd, tíðni og orkuþéttni myndi sértækt
takast upp af blóðrauða og valda þannig hitaskemmd
innan á æðaveggjunum án skaða fyrir utanliggjandi vef.
Einkum mætti orkan ekki takast upp af húðlitarefninu
melanin, sem hefur svipaða upptökueiginleika og
blóðrauði, því þá væri hætta á litabrigðum og jafnvel
örmyndun.
Lasertæki með þessa eiginleika svo kallað »pulsed
dye Iaser« hefur verið þróað og markaðssett og sýnt
yfirburðaárangur við meðferð valbrár. Hefur breiðst
hratt út og nýverið var slíkt tæki tekið til notkunar á
Landspítalanum.
Verður því hægt að meðhöndla sjúklinga með valbrá hér
á landi, en þeir hafa til skamms tíma verið sendir erlendis
til meðferðar.
ANDLITSLÝTI AF ÓÞEKKTUM UPPRUNA
(SJÚKRATILFELLI)
Höfundur: Sigurður E Þorvaldsson, Borgarspítala.
Sjúkrasaga: Fjömtíu og þriggja ára kona með sjö ára
sögu um útbrot og fmnsur kringum munn og nef og
bólgna eitla undir kjálkabörðum. Þykkildi undir útbrotum
breytast í djúp sársaukalaus sár. Vefjasýni hjálpuðu ekki
til greiningar, sýndu einungis örvefsmyndun (fibrosis) og
bólguvef (granulation), PAD: ulcus chronicum.
Skoðun og rannsóknir hjá lyflækni og ónæmislækni leiddu
ekki til annarrar sjúkdómsgreiningar en »króniskt sár«.
Sjúklingur tekinn til meðferðar eftir að sjúkdómsástand
hafði virst óbreytt í meira en tvö ár.
Vandamál til meðferðar vom: 1. ör í andliti og á höku,
2. hluta af neðri vör vantar, 3. vilsandi aukaop úr nefi
(fistula naso-cutanea) í hægri nös, 4. hnúður á nefi.
Skurðaðgerðir: 1. lagfært ör, 2. sköpulagsaðgerð á vör
(vararplastik), 3. lokað opi (fistulu), 4. sköpulagsaðgerð á
nefi (rhinoplastik).
Það er umdeilanlegt að taka sjúkling til
endursköpunaraðgerðar í andliti án þess að hafa nákvæma
sjukdómsgreiningu. Að neita sjúklingi um slíka meðferð
gat varla talist sanngjamt þar eð ástand hennar hafði verið
óbreytt í meira en tvö ár og skapaði konunni nokkurn
félagslegan og andlegan vanda.
Hver er greiningin? Á að gera frekari aðgerðir ef ný
vandamál koma t' ljós?
ÖRMYNDUN SEM AUKAKVILLI VIÐ FESTINGU
Á ANDLITSHÚÐ
Höfundur: Sigurður E Þorvaldsson, Borgarspítala.
Efnafesting á andlitshúð (chemical face peeling) til þess
að milda eða Ijarlægja hmkkur hefur verið notuð lengi.
Lister hóf notkun phenols í læknisfræði 1867 og George
Mackee, húðlæknir, fór að nota phenol-blöndu 1903 til
meðferðar á acne-öram. I kringum 1920 fóm leikmenn
að nota phenol-blöndur til að milda ellibreytingu húðar
í andliti. Árið 1961 greindi Baker í Miami frá notkun
phenols til meðferðar ellibreytinga í andliti og vegna
þeirrar vinnu og skrifa verður meðferðin nokkuð kunn.
I bók sinni »Facial Rejuvenation of The Face« segja
Baker og Gordon: »Við höfum aðeins fengið örmyndanir
í fjórum tilfellum en meðhöndlað fleiri. Flest tilfellin
kringum munn.« I könnun, sem Litton og Trinidad gerðu
1981 sögðust 21% skurðlækna, sem svömðu hafa fengið
örmyndanir við þessa meðferð. I umræðu um þessa
rannsókn sagði Baker: » Ormyndun er mjög óvenjuleg
við efnafestingu húðar. Enginn veit raunvemlega orsök,
en slík örmyndun er oft talinn vegna rangrar notkunar
plásturs á ert svæði.«
Það er með þennan bakgrunn t' huga, sem ég kynni
eftirfarandi tilfelli. Mynd er sýnir sjúkling tveimur ámm
eftir efnafestingu. Áberandi yfirörmyndun (hypertrophisk
ör) í kringum munn og sífellt raki í munnviksfellingum.
Hverjir vom valkostimir? Gera ekkert? Gera eitthvað?
Sterar? Skurðaðgerð?
Örsvæði skorið í burtu og nef-varar (naso-labial) flipa
snúið í sár. Einu ári síðar telur sjúklingur sig betri. Hvað
hefðuð þið gert?