Læknablaðið - 15.03.1993, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 121-2
121
Dögg Pálsdóttir
LAGAREGLUR UM VIÐBRÖGÐ VIÐ ÓVÆNTUM
ATVIKUM í HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU
INNGANGUR
Þess eru dæmi að Rannsóknarlögregla
ríkisins sé kölluð til þegar óvænt atvik
gerast í heilbrigðisþjónustunni. Sjálfsagt
hafa fleiri en ég velt því fyrir sér hvort
eðlilegt sé að kalla lögregluna á vettvang í
slíkunt tilvikuin. Sannleikurinn er nefnilega
sá að í heilbrigðisþjónustunni þróast mál
iðulega á annan veg en til var stofnað.
Einföld skurðaðgerð getur endað með því
að sjúklingur deyr. Sjúklingur sem liggur
inni á sjúkrahúsi til rannsóknar dettur fram
úr rúmi og brýtur sig, fær röng lyf eða rétt
lyf í röngum skömmtum. Röng aðgerð er
framkvæmd á sjúklingi. Eru einhver þau tilvik
í heilbrigðisþjónustunni þess eðlis að eðlilegt
sé að tilkynna þau til rannsóknarlögreglu?
A að gera það stundum og meta alvarleika
hins óvænta atviks eða í hvert sinn sem
eitthvað óvænt ber að höndum? Eða eigum
við einhver önnur úrræði þegar óvænt atvik
ber að höndum í heilbrigðisþjónustunni?
Viðfangsefni mitt hér í dag er það hvort
íslensk löggjöf segi eitthvað um viðbrögð við
óvæntum atvikum í heilbrigðisþjónustu og þá
hvað.
ÓVÆNT DAUÐSFÖLL
Enn eru í gildi lög nr. 42/1913 um
ntannskaðaskýrslur og rannsókn á fundnum
líkum. Samkvæmt þessum lögunt er það
mannskaði ef maður deyr voveiflega og
voveiflegur dauðdagi er það er bráður
bani hlýst af einhverri annarri orsök en
undanfarandi sjúkdómi, hvort heldur um er að
ræða slys, sjálfsmorð eða manndráp. Tilgangur
þessara laga var fyrst og fremst sá að koma
fastara skipulagi á skýrslugerð um mannslát
af slysförum og að gera skráningarkerfi
dauðsfalla af völdum slysa skilvirkara. Lögin
Erindi þetta var flutt á fræðslufundi Félags um
heilbrigðislöggjöf 30. mars 1992. Höfundur er
lögfræðingur og starfar sem deildarstjóri í Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu.
geyma skýrar og ákveðnar reglur um skyldur
manna til að tilkynna slysfarir á sjó og landi
og fund á líkum. Þau kveða á um, að ætíð
skuli fara fram rannsókn á því hvernig dauða
hefur borið að höndum. Tilkynningar skulu
sendar til hlutaðeigandi lögreglustjóra eða
hreppstjóra.
Við athugun á því hvort íslensk löggjöf segi
eitthvað um viðbrögð við óvæntum atvikum í
heilbrigðisþjónustu vaknar sú spurning hvort
þessi lög nái til óvæntra dauðsfalla innan
heilbrigðisstofnana? Telst það voveiflegur
dauðdagi í skilningi laganna ef sjúklingur sem
gengur undir minniháttar aðgerð deyr óvænt
í kjölfar hennar eða er eðlilegt að telja að
orsök dauðdagans sé undanfarandi sjúkdómur
og þar með sé dauðdaginn ekki voveiflegur
í skilningi laganna? Er það voveiflegur
dauðdagi í skilningi laganna ef sjúklingur
fær ranga lyfjagjöf inni á heilbrigðisstofnun
með þeim afleiðingum að hann deyr. Lögin
svara þessu ekki, enda ekki að furða. Þegar
þau voru sett, voru heilbrigðisstofnanir fáar og
aðstæður aðrar en nú.
Þó dæmi séu til um annað hafa lögin að
meginstefnu til verið túlkuð og framkvæmd
svo að þau nái ekki til óvæntra dauðsfalla
innan veggja heilbrigðisstofnana, án tillits til
þess hvort dauðdaginn sé í orsakasamhengi
við undanfarandi sjúkdóm eða ekki. I
ljósi tilgangsins með setningu laga um
mannskaðaskýrslur og rannsókn á fundnum
líkum tel ég þessa túlkun þeirra og
framkvæmd eðlilega.
En hvað um önnur lagaákvæði ?
MISTÖK EÐA VANRÆKSLA
I læknalögum nr. 53/1988 var að finna ákvæði
í 18. gr. 2. mgr. svohljóðandi:
»Verði lœknir í starfi sínu var við mistök
eða vanrækslu af hálfu lœkna eða annarra
heilbrigðisstarfsmanna og œtla má að skaði