Búskapur hins opinbera 1980-1984 - 01.02.1986, Síða 22

20
Lóðaleiga er nú færð með eignatekjum, en var áður færð með fasteignagjöldum
sem óbeinir skattar.
Ýmsar fleiri breytingar en hér hafa verið raktar urðu við kerfisbreytinguna, en
ekki þykir ástæða að rekja þær frekar hér. Hinsvegar má ráða af töflum 4 til 7,
hvernig samneysla, framleiðslustyrkir og tekju- og fjármagnstilfærslur er
sundurliðað samkvæmt hinu nýja kerfi.
4. Tekjur og gjöld hins opinbera 1980—1984.
Tekjuöflun hins opinbera byggist að mestu leyti á skattlagningu á einstaklinga
og fyrirtæki. Á árunum 1980—1982 námu skatttekjur hins opinbera til dæmis
96—97% af heildartekjum þess, en eignatekjur aðeins 3—4%. Á árinu 1983
lækkaði hlutfall skatttekna nokkuð, eða niður í 94,4% af heildartekjum, en var
aftur 95% á árinu 1984 (sjá töflu). Ef skatttekjur eru skoðaðar nánar, kemur í
ljós, að óbeinir skattar nema um þremur fjórðu af heildarsköttum að meðaltali á
þessum árum, en beinir skattar fjórðungi. Sömuleiðis hefur hlutfall skatta
ríkissjóðs af heildarsköttum verið nokkuð stöðugt á þessu tímabili, eða um 80%;
þó lækkar það hlutfall nokkuð síðustu tvö árin og er til dæmis 78% árið 1984.
Umsvif hins opinbera er hægt að mæla sem hlutfall beinna og óbeinna skatta af
vergri landsframleiðslu. (Sjá eftirfarandi töflu og töflu 3.1).
1980 1981 1982 1983 1984
Hlutfall skatta í heild af vergri landsframleiðslu 31,1 32,4 34,1 31,3 33,1
Hlutfall skatta í heild af heildartekium 96,6 97,0 96,2 94,4 95,1
Meðal skatthlutfall þessa tímabils er 32,4%, samanborið við 32,6% árin
1973—1980.
í töflu 3.2, sem sýnir sundurliðun á sköttum ríkissjóðs árin 1980—1984, er
margt sem vekur athygli. í fyrsta lagi, að sölu- og orkujöfununargjald stendur
fyrir rúmum 38% af heildarsköttum ríkisins árin 1983 og 1984 í stað 35,9% að
meðaltali hin árin. í öðru lagi hefur hlutur sérstaks vörugjalds af innflutningi og
innlendri framleiðslu lækkað niður í 5,9% af heildartekjum ríkissjóðs árið 1984,
samanborið við 7,2% að meðaltali hin árin. í þriðja lagi hefur innflutningsgjald
af bifreiðum og bifhjólum lækkað til muna síðan 1981 og er 0,5% af
heildarsköttum 1983 og 1984, samanborið við 1,7% að meðaltali hin árin.
Tafla 3.3 sýnir sundurliðun á sköttum sveitarfélaga árin 1980—1984. Þar sést
að hlutur beinna skatta af heildarsköttum hefur minnkað milli ára og nemur
50,2% árið 1984 í stað 54,7% árið 1980.
Heildarútgjöld hins opinbera má, eins og áður segir greina í sex flokka eftir
eðli þeirra, þ.e. í samneyslu, framleiðslustyrki, tekjutilfærslur, fjármunamynd-
un, fjármagnstilfærslur og vexti. Samneyslan er veigamesti þáttur heildarút-
gjalda, nemur 52% af heildarútgjöldum að meðaltali á árunum 1980—1984.