Stefnir: tímarit um þjóðmál og fleira. - 01.12.1931, Page 66

576
Hvernig á að sætta fjármagn og vinnu?
[Stefnir
endur og samstjórnendur fyrir-
tækjanna. — Það vegur meira en
allt þetta, að búast má við, að
þessir menn verði ekki jafn log-
andi í „stéttarbaráttunni“.
Þó má geta þess, að þegar lög-
in 1924 voru sett á þinginu á
Nýja Sjálandi, greiddi verka-
mannaflokkurinn ekki atkvæði á
móti þeim. Þeir létu þau af-
skiftalaus.
Arður fjármagnsins takmark-
aður.
Eina megin hugsun verður að
sætta sig við og gera sér vel ljósa,
ef þessi aðferð á að koma að
haldi, og það er einmitt sú hugs-
un, sem mun vera og verða örðug-
sait þröskuldurinn á leið Jæssa
máls. En hún er óhjákvæmilegur
grundvöllur undir öllu saman. —
Þetta er sú hugsun, að fjármagn-
inu beri að eins ákveðinn, tak-
markaður arður.
í sjálfu sér er þetta viðurkennt
í mjög mörgum tilfellum. Bankar
og sparisjóðir greiða aðeins á-
kveðinn arð af innstæðufé. Skulda
bréf gefa einnig aðeins ákveð-
inn arð. En með því fyrirkomu-
lagi, sem hér er um að ræða,
verður að láta þetta sama eiga
heima um hlutafé. Því verður að
ákveða fastan arð, hámarksarð.
bennan arð má ákveða mismun-
andi, en það vcrður að ákveða
hann. Auk hans má svo ákveða,
að þegar afgangur verður, renni
einhver ákveðin hundraðstala til
hlutafjárins fyrir áhættu, og
verður það að sjálfsögðu mjög
misjafnt eftir áhættunni við
hvert fyrirtæki. En þegar þess-
um greiðslum er lokið, rennur á-
góðinn til vinnuhlutabréfanna.
bað er vinnan, sem á að njóta eða
gjalda þess, hvernig gengur. Þar
er auðvitað átt við alla vinnu,
frá æðsta stjórnanda til lægst
launaða sendisveins.
Rök þessa eru þau, að fjár-
magnið er samkvæmt eðli sínu
vara, sem hefir ákveðið mark-
aðsverð. Og þetta fjármagn er al-
veg hlutlaust í fyrirtækinu. Það
er hvorki gott né vont í sjálfu
sér og vinnur ekkert að góðum eða
illum árangri af fyrirtækinu.
Eigendurnir eru oft illa settir að
hafa áhrif. Þeir vilja fá sem
mest fyrir fé sitt og hafa þann-
ig með áhrifum sínum yfirleitt
heldur skaðvænleg áhrif á rekst-
urinn.
Aftur á móti er það vinnan,
sem gerir út um forlög fyrir-
tækisins. Það eru starfsmenn-
irnir, sem valda mestu um það,
hvort arður verður eða ekki, og