Sagnir - 01.06.1995, Page 22

meðaltali eftir fæðingu hjá þeim konunt
sem hafa börn sín á brjósti.22 En þessu
hefur ekki alltaf verið svo háttað hér á
landi. Alla átjándu og nítjándu öld börð-
ust lærðir menn fyrir því að konur tækju
upp þennan sið. Það var þó ekki fyrr en
undir lok nítjándu aldarinnar að orð
þeirra fóru að hafa einhver áhrif.23
Þessi ráðstöfun hafði ýrnsar afleiðingar í
för með sér m.a.
. . .bendir margt til þess að hinn sér ís-
lenski barneldisháttur, sem fólst í því
að gefa nýburum kúamjólk í stað
brjóstamjólkur, hafi valdið mestu um
yfirburða frjósemi íslenskra kvenna.24
Meginreglan mun hafa verið sú að i
Danmörku og Skandinavíu voru konur
með börn sín á brjósti i eitt til tvö ár. Það
þýðir því að þessar konur hafa verið
ófijóar í 12 — 13 mánuði eftir fæðingu.25
A síðustu árum hafa menn æ oftar
staðnæmst við brjóstagjöfina sem áhrifa-
þátt hvað varðar fijósenri kvenna. Rann-
sóknir á frjósemi í þróunarlöndunum
sýna að konur sem hafa ekki börn sín á
bijósti eru ófijóar að meðaltali í tvo
mánuði eftir fæðingu miðað við 18 mán-
uði hjá konu sem er með barn sitt á
brjósti í tvö ár.2<’
I bók sinni Population Change in North-
Westem Europe 1750 — 1850 gefur breski
sagnfræðingurinn Michael Anderson
okkur innsýn í niðurstöður sinar í rann-
sókn á áhrifaþáttum á fijósemi kvenna. I
héraðinu Petalax, í Finnlandi, tíðkaðist
ekki á nítjándu öld að gefa börnum
brjóst. I héraðinu Nar, í Svíþjóð, höfðu
konur börn sín aftur á móti á bijósti í tvö
til þrjú ár. Það er vægt til orða tekið að
segja að munurinn á fijósemi milli þess-
ara héraða hafi verið mikill. I Nar var
fjöldi fæðinga einungis tveir þriðju mið-
að við það sem gerðist í Petalax.
Anderson nefnir tvo þætti i viðbót
sem gætu haft nokkur áhrif á fijósemi
kvenna. Það eru getnaðarvamir, en þó
ekki í þeim hefðbundna skilningi sem
við þekkjum í dag og há tíðni ungbarna-
dauða. I Svíþjóð og Þýskalandi var það
greinilegt að konur voru vísvitandi með
börn sín lengur á brjósti til að koma í veg
fýrir þungun. Allt fram í byijun 20. ald-
arinnar voru konur í East End í London
með börn sín á brjósti fram til tveggja ára
aldurs til það að reyna að koma í veg fyr-
ir þungun.27 A mörgurn öðrum svæðunr
tíðkuðust rofnar samfarir og fóstureyð-
ingar vom valkostur annars staðar.28 Loft-
ur Guttormsson nefnir að dæmi um
mikla frjósemi kvenna bendi til þess að
venjulegt sveitafólk hafi ekki vísvitandi
haft stjórn á bameignum sínum, „. . .það
er líka ósennilegt að efnalitlir foreldrar
hafi séð sér hag í að eignast stóran barn-
hóp . . . jafnvel þótt þau gerðu ráð fyrir
nrikilum „afföllum“ á uppvaxtarárunr
þeirra.“29 Samkvæmt þessu virðist þessi
áhrifaþáttur vart hafa átt við hér á landi.
Anderson kemst að þeirri niðurstöðu
að fylgni sé á nrilli hárrar tíðni ungbarna-
dauða og mikillar frjósemi kvenna.
Nefnir hann sem dænri þessu til stuðn-
ings að á svæðum i Frakklandi þar sem
fijósemi var einna mest var ungbama-
dauði að minnsta kosti 50% hærri en á
svæði nreð minni frjósenri. Þegar ung-
barnadauði lækkaði í lok átjándu aldar og
20 SAGNIR