Sagnir - 01.06.1995, Blaðsíða 68

orðið nema ein; að hið æðsta takmark
þjóðarinnar ætti að vera að göfga og efla
íslenska kynþáttinn.18
Reynsla manna hvarvetna í heiminum
hefir sýnt og sannað að kjarnameira
fólk yfirleitt, sterkara andlega og lík-
amlega, vex upp og lifir í sveitum en í
borgum og kauptúnum, því fleira af
íbúum einhverrar þjóðar sem lifa í
borgum, þvi meiri hætta er á afturför
og hnignun.1',
Jónas hlynntist rómantískar afturhvarfs-
hugmyndir og mannkynbótafræðin féllu
vel að hugmyndum hans. Skrif hans bera
þó. ekki merki þess að hann telji einn
kynstofn „æðri“ en aðra. Urkynjun staf-
aði fremur af þéttbýlismyndun og iðju-
leysi en blöndun kynstofna.
Arið 1921 birtist grein í Arsriti hins ís-
lenska frœðafélags i Kaupmannahöfn eftir
sænskan þjóðlífsfræðingin Hermann
Lundborg. Greininni svipar til ofan-
greindra skrifa þar sem fjallað er af andúð
um verksmiðjuframleiðslu og hryllilegar
afleiðingar hennar. Þar segir að sveitafólk
sé hjá öllum þjóðum heilsubetra og
hraustara til frambúðar en „verksmiðju-
lýðurinn". Sveitalifið var ekki einungis
talið hollara heldur væru hreysti og
erfðaeiginleikar betri þar á bæ. Lundborg
segir hins vegar að því miður eignist
duglegir og hraustir foreldrar yfirleitt
færri böm en fátæklingar og aðrir
„óæskilegir" hópar.20 Hann telur að
þeirri þróun þurfi að snúa við. Reyna
þyrfti að örva hraustari foreldra til að
fjölga sér hraðar.
Bogi Th. Melsteð þýðir grein Lund-
borgs og í eftinnála tekur hann undir
hugmyndir hans. Hann segist feginn því
að enn séu bændur fjölmennasta stéttin á
Islandi en finnst þó of litið gert til að efla
hana og auka því alltof mikill fjöldi flytji
úr sveitunum. Hann óskar þess að læknar
taki að fræða almenning um mannkyn-
bætur þar sem „þjóð af góðu bergi brotin
eru hin bestu auðæfi sjerhvers lands.“21
Kenningar mannkynbótamanna festu
rætur í öllum þjóðfélagshópum. Til að
mynda náðu þær til þingmanna og ein-
stakir menn beittu þeim í málflutningi
sínum, máli sínu til stuðnings eða af
sannri sannfæringu. í kosningablaði
Framsóknarmanna, Ingólf, árið 1929 er
rætt um tvær hættur borgarlífsins. Annars
vegar um líkamlegu heilsu fólks og hins
Norrœnir stúdentar. Að sjálfsögðu föngulegur ogfriður hópur.
vegar hina siðferðilegu hættu. Varað er
við lítilmannlegum hugsunarhætti í
borgum sem og iðjuleysi sem gæti leitt
fólk í ógöngur.22 Áhugi á mannkynbót-
um var ekki bundin við einn flokk frem-
ur en annan.
Þrátt fýrir að mannkynbótamenn væru
gagnrýnir á þéttbýlismyndun í skrifum
sínum var Reykjavíkurbær engu að siður
vettvangur lífs þeirra. Islendingar höfðu
frarn til þessa verið landbúnaðarþjóð og
voru nýju menntamennirnir flestir upp-
runnir úr sveit. I þeirra augum var ís-
lensk menning og sveitamenning eitt og
hið sama og lítill greinarmunur var gerð-
ur á dýrkun sveitanna annars vegar og
þjóðernisstefnu hins vegar.
Ætti að leyfa útburð?
Guðmundur Finnbogason landsbóka-
vörður sem numið hafði heimspeki og
sálfræði í Danmörku, Þýskalandi og
Frakklandi var einnig meðal þeirra
manna sem settu svip sinn á umræðu
þessa tíma. Hann var duglegur að koma
skoðunum sínum um mannkynbætur á
framfrærir. Hann var ekki sammála
Steingrimi um að hnignunar væri farið
að gæta hjá íslensku þjóðinni þvert á
móti væri íslenski kynstofnin ennþá
mjög kyngóður eða öllu heldur „kyn-
bættur af þúsund þrautum."23 Guð-
mundur telur að hörmungar og hallæri
hafi haft jákvæð áhrif á Islendinga í ald-
ann rás þar sem duglausasta fólkið hefði
66 SAGNIR