Sagnir - 01.06.1995, Blaðsíða 65

Mannkynbótafræði
Mannkynbótafræði má rekja til þróunar-
kenningar Charles Darwins, erfðafræð-
innar og samruna við félagslegar og
pólitískar kenningar. Þessi samruni er
oftast nefndur félagslegur darwinismi,
sem varð að hreyfingu og óx í hlutfalli
við vaxandi kröfur um félagslög í anda
afkomu þeirra hæfustu. Enski sálfræðing-
urinn Herbert Spencer sem er oft talinn
einn af frumkvöðlum félagslegs darwin-
isma, vildi að náttúruvalið réði ferðinni
og hélt því fram að náttúruleg sam-
keppni milli einstaklinga myndi ala af sér
hæfara mannkyn(„Survival of the fitt-
est“).' Opinber þjónusta var slæm að
mati Spencer og viðhélt „óhæfum“ ein-
staklingum sem fjölguðu sér óhindrað.
Alíka hugmyndir hafði enski sálfræð-
ingurinn Sir Francis Galton en tók þó
annan pól í hæðina. Galton var áhuga-
maður um erfða-, sálar- og félagsfræði
ásamt fleiru og safnaði hugmyndum
fræðintanna um þessi efni. Hann rann-
sakaði santborgara sína með hæfnispróf-
urn og viðaði að sér heimildum um
menn sem þóttu hafa skarað fram úr, sál
þeirra og líkanra, uppruna og þjóðfélags-
stöðu. Þegar líða tók á nítjándu öldina
taldi hann sig hafa komið hugmyndum
sínum og annarra í fræðilegan búning og
nefndi hin nýju vísindin mannkynbóta-
fræði.2 Byggðu fræðin á svipuðum regl-
um og hrossakynbætur, það er að láta
það góða erfast milli ættliða og útrýma
ókostum. Galton vildi að maðurinn
stjórnaði valinu með skipulögðum getn-
aði. Við upphaf þessarar aldar stofnaði
Galton Mannbótafélagið og rannsóknar-
miðstöð í mannbótafræði á Englandi.
Hliðstæða þessara hugmynda hafði
verið til enn lengur en það er hið svo-
kallaða þjóðernisofstæki sem fólst í því
að ein þjóð væri betur en önnur. Mann-
kynbótafræðin leiddi til umræðna um
kynstofna sem taldir voru „æðri“ en
aðrir. I riti heimspekingsins Houston
Stewart Chamberlain Undirstöður nítjándu
aldar er fjallað um ólíka kynstofna og er
sá þýski talinn hafa hreina aria. Hann
taldi aria hafa yfirburði yfir aðra kyn-
stofna sem voru að hans mati meira og
minna úrkynja. Ritið varð mjög vinsælt í
Þýskalandi.
Utbreiðsla þessara hugmynda var mjög
ör og um aldamótin höfðu þær náð
verulegri fótfestu, einkum meðal
menntamanna. í Evrópu og Bandaríkj-
unum var komið á fót rannsóknarstofn-
unum sem sérhæfðu sig í kynbótum á
mönnum.3 Þessi víðtæka útbreiðsla var
annars vegar tilkomin vegna vantrúar á
framfaraþróun í borgarsamfélögum sem
átti að leiða til úrkynjunar og hins vegar
vegna aukinnar þjóðernishyggju. Oftar
en ekki aðhylltust forréttindahópar þessar
hugmyndir og töldu sig tilheyra „æðri“
hópnum. Þeir óttuðust að fjölgun „lýðs-
ins“ kæmi til með að útrýma þeim sið-
menntuðu.
Rannsóknir mannkynbótasinna vom
misjafhar að gæðum. Sumar hjálpuðu til
við vísindalegar erfðafiæði en aðrar vom í
nútímaskilningi marklausar. Skrif þeirra
einkenndust af einlægri sannfæringu um
góðan málstað og oft velvilja í garð rnann-
kyns þar sem hnignun þess og úrkynjun
blasti við. Vísindalegar mannbæmr urðu að
koma til ef árangur átri að nást.
A Islandi leiddi mannkynbótafræði til
margvíslegra umræðna. Hugmyndir Is-
lendinga sem tjáðu sig um þessi fræði
birtust ekki í einsleitri stefnu eða hug-
myndum heldur út frá túlkun hvers og
eins sem um málið fjallaði. Þess vegna
verður hér fjallað um hugmyndir nokkra
manna um mannkynbætur en ekki
mannkynbótafræðin sem slík.
Mannkynbótafræði berst til
Islands
Á fyrstu tugum þessarar aldar komu til
sögu nokkrir áhrifamiklir menntamenn í
Reykjavik. Litu þeir á sig sem forystu-
sveit íslenskrar menningar og ætluðu sér
að ala þjóðina upp, kynna henni það
besta úr evrópskri menningu og forða
Punched 7.9i?-4- fíegion no: _Zú.
Translation of orlginal Swedish examination blank
SWEDISH
I N STITUTE FOR RACE BIOLOGY
ANTHROPOLOGICALEXAMINATION BLANK
Conscription no: 11U-
Place:__________________
Attached to: _.J
/23
.Ákostíle...

__________ ___Christian nat/us: ..Sa££JZ<____________,
ation: 3ármesk.soíu
Occupation: tT/27'nrlfi.rS SQ-fl/ Social standing.
Single, married, tcidower Student examinationt
Registered in the church of: City (village).-------------
Hh...
____ Som ^2 ^O^tAyc: .2/2.---------years)
[ city (village):_______________________
Birthplace | parish: .. _jíDxíeasáLer.:_________
SJuLaxkarffi...
<í:3(jáJsázcL Un: SJuzazhattys.
Father’s sumame: .J/ltssjhl._______
„ birthplace: Parish: .—.&/z2ki/—
. Christian namcs: 3/jJjZLG.r._________ Occupalion: //CLTnLr.QPltrLGr...
_________Lán: __ Social standing: ....../2h.......
Mother’s sumame: i /KJsSOfL_____________________ Christian names: .j2g2jTLCL/..
„ birthplace: Parish: /ZQd/stad .
Occupation Æc/Rzowners._dau<Ji£er
Social standing.j.Yb'.....
(5. Deceased:-------------------7.------(Total:------'2—
Number of living full brothers and sisters (exdusive of the examined)
Front of the exainination blank
W.
Applicable term le to be underlined; circled If in ettreme degroe
liody weight: liegree of fleshine&s: thin. medlum. fat. Eye colour: Irie. I. Aureole.
llalr colour: Headh. 2 Eyobr. 1 Beard: Alusl. Chinbeard and whlekere. Hair In the armplte. 1 Pubic hair. U
Jfose: fiatal brldge: concate etralght. conrex angular. undulator,.
Septum: tilted up, horiiontal. turned down.
100 X X X X X 22.5 * X X X X X X X
1 SUUre :i8o 2 Hipra. ■tinil helght 1U68 8 Helght •r .jmphjiloo 901 4 Helght or m9 6 llelght dectjlloe, r. 620 6 Bl- trromlal \oi 7 leUr- lllacrleul hreedlh 288 8 AerlcaUr helghl, 1. ProJ. dlat. 0 Head leagth 202 10 breedlh 11 Xlelmem frootel hreadth 106 12 Fare hrrtdlh 135 13 Ulgo.lal dlameter 112
14 Xorpho- loilcal íin hcl«bt 123 16 Xoie helght 16 Xoee breedlh 17 Phjole- geomlcel leeglb, 1. 18 Phj.le- ge.mlcel breedth, 1. 10 Trunk length 1-1 561 20 lengtL 829 21 Leg length 3 + 36 mm. 942
X X X X X X X X X X 31S* X 52.9^
-aa Ho»d br. Beed Igth »0X100 13.76 23 Aorlo. ht. 24 Anrle. ht. 26 Morph f.ht. 26 Mln fr br. 27 Big. dletn. 28 29 Phje.eer br 30 Inter-ll br.
Heed lgth 8X100 llead br. 10 Fece br. 11 91.11 II Faea br 1SXI00 Noae ht. 10X100 1» Ph ear Igth 10X100 1» Ði-ecr.diam 7X100 0
Raclal type: Jl/brcLíc Photo: ’es h. Buet.jt... o:7270
Full lengt Photo
Útfyllt raimsóknareyðubtað Sœnsku inaiiiikyiibótastofnunariimar.
SAGNIR 63