Sagnir - 01.06.1995, Page 36

Kona með holdsveiki. Hún hefur misst fmgurna af völdum sjúkdómsins.
gegn holdsveikinni og
hvatti íslensk stjórnvöld til
að hefta útbreiðslu sjúk-
dómsins með því að koma
upp spítala fyrir þessa sjúkl-
inga. Þar sem íslensku al-
þingismennirnir töldu sig
ekki geta kostað spítalann
ákváðu danskir Oddfel-
lowar að láta reisa holds-
veikraspitala í Laugarnesi í
Reykjavík. Árið 1898 af-
hentu þeir landshöfðingja
spítalann sem gjöf til lands-
ins.48
Fyrsti yfirlæknir spítalans
var Sæmundur Bjarnhéð-
insson og yfirhjúkrunar-
konan var Christophine
Jurgensen Bjarnhéðinsson
sem var jafnframt fyrsta
hjúkrunarkonan hér á
landi.49
Um sama leyti og Is-
lendingar fengu holds-
veikraspitalann að gjöf sam-
þykkti Alþingi lög um að-
greiningu holdsveikra frá
öðrum mönnum. Lög um
flutning þessara sjúklinga á
opinberan spítala voru svo-
hljóðandi:
Ef þörf gjörist, annast
lögreglustjóri eða hreppstjóri flutning
holdsveikisjúklinga ... á spítala.
Kostnað allan við veru holdsveikra á
holdsveikispítala skal greiða úr lands-
sjóði . . ,50
Tilskipunin urn aðgreiningu holdsveikra
frá öðrum mönnum leiddi oft til átakan-
legs harmleiks í einkalífi fólks. Dæmi eru
um að fólk hafi ekki viljað senda sína
nánustu frá sér og tekið á það ráð að ein-
angra það í lokuðum herbergjum á bæj-
um. Sjö barna móðir með holdsveiki gat
ekki hugsað sér að yfirgefa börnin sín.
Tóku sveitungar hennar á það ráð að
byggja herbergi við baðstofu hennar með
glugga á milli. I gegnum glerið gátu
bömin séð móður sina eins og fanga í
búri.51 Sorgleg endurminning fyrir börn-
in sem hafa einnig þurft að horfa upp á
móður sína afmyndast af völdum sjúk-
dómsins í þessu búri. Þannig var aðbún-
aður sumra holdsveikisjúklinga á Islandi.
Auðvitað var tilgangur með lögunum
fyrst og fremst að vernda landsmenn
gegn smitun og þar með að útrýma
holdsveikinni í landinu.
Um miðja 20. öld hefur veikin til allra
hamingju verið upprætt að mestu og telja
læknar að þær ráðstafanir sem gerðar
voru árið 1898 hafi orðið til þess að hægt
var að stemma stigu við veikinni.52
Það fer ekki milli mála að betri að-
búnaður, aukið hreinlæti og þekking á
smitunarleiðum sjúkdóma á síðari hluta
19. aldar og í bygun 20. aldar hefur haft
mikil áhrif á fólksfjöldaþróun íslendinga.
Þegar Alþingi samþykkti lög um lækna-
skipan, um stofnun læknaskóla og ný lög
um ljósmæður urðu miklar breytingar í
heilbrigðismálum. Þá tókst íslenskum
læknum einnig á ofangreindu tímabili
með hjálp danskra lækna og löggjafar-
valds að stemma stigu við sullaveiki og
holdsveiki en þessir sjúkdómar komu
mörgum Islendingnum í gröfina.
Tafla 2: Fjöldi holdsveikra á árunum I896-I920.4'
Ár Tala sjúklinga
1896 236
1901 169
1910 96
1920 67
34 SAGNIR