Sagnir - 01.06.1995, Qupperneq 50

Asta SveinbjarnavdóttÍY
Svipmynd úr Garði Árna Magnússonar
að er orðið haustlegt um að litast
í kóngsins Kaupinhöfn. A götum
bæjarins bærast visin lauf í hæg-
um vestanvindi og í morgunsólinni
mynda þau litfagrar breiður þar sem þau
finna skjól í garði við Stóra Kanúkastræti
í virðulegu háskólahverfinu.
Það er fleira en haustlaufin sem hefur
fengið skjól á þessum stað. Inni á stórri
vinnustofu í veglegu húsi við garðinn ber
flest vott um ævistarf húsbóndans, Arna
Magnússonar prófessors. Hillur með
fornum handritum, bókum og skjölum
hylja alla veggi, á gólfi eru kistur og aðrar
hirslur, fullar af bókum og blaðaslitrum
sem hann hefur safnað á ferðum sínum
um ættlandið kalda og raka sem kóng-
legur kommissar og þannig forðað sögu
þjóðarinnar og frændþjóðanna frá eyð-
ingu og gleymsku eftir bestu getu. Allt
ffá því hann fyrst komst í kynni við hin
fornu skjöl og bækur hefur söfnun þeirra
og iðkun fræðimennsku verið honum
hugleiknari en allt annað.
Við vinnuborð í stofu sinni situr
prófessor Arni, roskinn og fyrirmannleg-
ur, við gamalkæra iðju sem hefur með
tímanum gert hann nokkuð álútan.
Hann er að ganga frá skjölum sem hann
hefur dregið saman úr fórum sínum
smátt og smátt. Þarna er saman komið
allt efni sem hann hefur fundið varðandi
sögu Helgafellsklausturs hins forna, bréf,
dómar og aðrir gjörningar sem hann hef-
ur skoðað vandlega og sett í tímaröð eftir
bestu vitund. Sum skjölin eru forn
skinnblöð, gulnuð af elli, önnur nýlegri
að sjá. Þau eru rituð á uppskafninga, afrit
sem Arni hefur ritað af nákvæmni eftir
skjölum sem ekki lágu laus i hendi
vörslumanna þegar hann var á ferð.
Hvorki mátti þá spara tíma né fýrirhöfn
til að halda til haga sögulegum fróðskap,
sem trúlegast færi að öðrum kosti for-
görðurn. Sagan þessi mikli brunnur visku
og þors var öllu öðru þyngri á metum.
Prófessorinn stendur upp úr sæti sínu,
hagræðir skjölunum betur og fer með
þau yfir á borð aðstoðarpilts síns sem
hann á ekki von á til starfa fýrr en síðla
dags.
„Ekki dugir að hafa þetta laust og
óinnbundið lengur,“ hugsar hann upp-
hátt, „að öðrum kosti tvístrast þetta allt
aftur ætli eg reyni ekki að nýta einhveija
af þessum gagnslausu latínuskræðum til
að setja utan um þetta“. Hann gengur
hægur í fasi að einum kistlinum sem
stendur í homi vinnustofunnar og hefur
að geyma helgar bækur fornar úr pápísk-
um sið. „Best að nota eitthvað af þessu
ágæta pergamenti til að varðveita nrikils-
verðari skjöl, það gagnast þá til einhvers.
Enginn syngur víst lengur tíðir á þessa
tungu“. Fyrir hendi hans verður gömul
og lúin messubók, hann blaðar aðeins í
henni og virðir fýrir sér skrautlegt letrið
og fagrar marglitar lýsingar, „en hvað er
nú þetta, þarna er messa til dýrðar Olafi
hinum helga Noregskonungi". Ekki á
hann vanda til að rekast á norræn nöfn í
þessum skræðunt Hann blaðar áfram og
sér aðra messu sem á að syngja heilögum
Magnúsi, Orkneyjajarli á messudegi
hans. Þetta verður hann að aðgæta nánar
síðar. Má vera að það geti á einhvem hátt
varpað ljósi á sögu þessara dýrlinga.
Hann gengur að borði sínu, nær sér i
pappírsmiða, skrifar athugaseind og festir
við handritið. Að svo búnu leggur hann
það til hliðar upp í eina vegghilluna.
Síðan fer hann aftur í kistilinn og tekur
upp annað handrit, í þetta sinn gamlan
saltara, óvenju fagran að sjá með gylling-
um og litfögrum skreytingum. „Þessi
hefúr trúlegast fýrrum verið í eigu ein-
hverrar höfðingskvinnu, þær sóttust eftir
að eiga slíka gripi“. Eftir því sem hann
man best var þetta handrit eitt af mörg-
um sem hann hirti úr altari kirkjunnar í
Laufási fýrir löngu eins og hvert annað
rusl, þar sem eitthvert nýtilegt blað gæti
þó leynst. Hann flettir bókinni en rekst
ekki á neitt markvert að þessu sinni.
„Sálmar Davíðs á latínu“ prófessorinn
hristir höfuðið „ekki verða þeir sögu
48 SAGNIR