Sagnir - 01.06.1995, Page 71

mestu leyti laus við alla kynblöndun frá
öðrum þjóðum“33
Segja má að mælingar Guðmundar á
Islendingum hafi verið fyrsti vísirinn að
mannbótarannsóknum á Islandi.
Endalok mannkynbótafræða?
Skrif islenskra manna urn mannkynbætur
héldu áfram í nokkur ár en þegar líða tók
á fjórða áratugin tóku þær breytingum.
Olíkt því sem áður var tengdust þessi
baráttumál fremur einni stjórnmálahreyf-
ingu, þjóðernishreyfiiigu Islands. Nokkr-
um áruni síðar voru mannkynbótafræði
notuð sem skálkaskjól þegar fólk var
drepið í Þýskalandi og svertingjar ofsóttir
í Bandaríkjunum. Þessi óhæfuverk urðu
til þess að hugmyndir um mannkynbæt-
ur voru fordæmdar og hreyfingar leystust
upp. Fleiri mikilvægir þættir réðu enda-
lokum mannkynbótafræði og má þar
nefna framfarir í erfðafræði og óvissa um
að hvaða leyti gáfur manna væru áskap-
aðar og áunnar. Einnig vaknaði upp sú
spurning hveijir þessir „við“ væru sem
taka ættu ákvarðanir um hvort fólk væri
fyrirmyndarfólk eða ekki.
Því er hins vegar ekki að neita að
mannkynbótafræðin náði um tíma fót-
festu meðal landsmanna á Islandi. I dag
er auðvelt að fordæma þessar hugmyndir
en ekki má gleyma að þetta voru börn
síns tíma. Tilgangur skrifanna virðist vera
til varnar þjóðinni hvort sem rökin
byggðu á fyrirlitningu á lágstéttum eða á
mannúð þar sem litið var á líf mann-
fólksins sem fórnir iðjumenningar og
kapitalismans.
Ólíkt því sem ætla mætti hefur um-
ræðan um mannkynbætur ekki alveg
fallið í dá. Núna í lok tuttugustu aldar
hefur bók Richard J. Herrnsteins Tlie
Bell Curve valdið umtalsverðum deilum.
Herrnstein fullyrðir að út frá stöðluðum
greindarprófum sem lögð hafa verið fýrir
hvíta og svarta megi sjá að hvítir menn
eru gáfaðri en svartir.
A íslandi lifa einnig hugmyndir um
yfirburði norræna kynsins sem íslending-
ar eru taldir koma af. Til eru samtök sem
nefnast Norrænt mannkyn og hefur það
að leiðarljósi að hlífa Islendingum við
frekari kynblöndun. I einu dagblaði tí-
unda áratugsins er haft eftir Einari S.
Jónssyni fonnanni samtakanna að hann
telji að mikil vakning eigi sér stað í þess-
um efnum og að brátt verði samtökin
mjög öflug. Hann segir ennfremur:
„Ekkert er jafn mikilvægt fyrir þjóð og
að fólk sé búið mikilvægum ættgengum
mannkostum og hæfileikum."34 Orð
Einars hljóma líkt og bergmál fortíðar-
innar og sýna það að fræðin eiga sér enn
hljómgrunn. I lýðræðisþjóðfélagi eins og
Islandi mætti þó ætla að mannkynbóta-
fræðin væri í mótsögn við sjálfa sig og
því ekki unnt að taka alvarlega.
Tilvísanir
1 Durant, John: „Darwinsm and Divinity: A Century of Debate“
Darwitiism and Divinity: Essays oti Evolution and Religious Belief. New
York 1985, 21-22.
2 Agúst H. Bjamason: Siðfrœði II. Höfuðatriði siðfrœðiimar. Reykjavík
1926, 213.
3 Ágúst H. Bjamason: Siðfrœði II, 213.
4 Halldór Guðmundsson: Loksins,loksins:Vefaritin tnikli og upphaf íslenskra
nútímabókmennta. Reykjavík 1987, 47.
5 Ami Sigurðsson: Laxness og þjóðlífið 1: bókmenntir og bókmenntakenningar
á árunum milli stríða. Reykjavík 1986, 35.
6 Olafur Ásgeirsson: Iðnbylting hugarfarsins, 50.
7 Steingrímur Matthíasson: „Heimur versnandi fer“ Skímir. Tímarit hitis
íslenska bókmenntafélags. Reykjavík 1913, 255.
8 Sama rit, 256-257
9 Sama rit, 257
10 Sama rit, 257.
11 Sama rit, 265.
12 Steingrímur Matthíasson: Heilsufrœði : alþýðubók og skólabók. Akureyri
1914, 165.
13 Garborg, Hulda: „Kvenfólkið og þjóðfélagið“ Réttur I: tímarit utn þjóð-
félagsmál. Akureyri 1915, 81.
14 Sama rit, 75.
15 Olafur Ásgeirsson: Iðnbylting hugarfarsins. Átök um atvinnuþróun á Islandi
1900-1940. Reykjavík 1988, 48.
16 Guðjón Friðriksson: Saga Jótiasar Jónssonarfrá HriJIu I. Með sverðið í anti-
ari hendinni og plógitin í hinni. Reykjavík 1991, 55.
17 Jónas Jónsson: „Dagamir líða“ Skinfaxi 4. 3. tbl. 17.
18 Jónas Jónsson: „Framtíðarmenning Islendinga“ Skinfaxi 6. 2. tbl. 1915,
9.
19 Jónas Jónsson: „Dagarnir líða. Menn og mold“ Skinfaxi 4. 8. tbl. 1913,
57.
20 Lundborg, H: „Verksmiðjuiðnaður og þjóðarheilsa“ Arsrit hins íslenska
frœðafjelags í Kaupmannahöfn. Árg. 6 Kaupmannahöfn 1921, 70.
21 Sama rit, 77.
22 Ittgólfur. Kosningablað Framsóknarfélags Reykjavíkur. 19. desember 1929, 4
23 Guðmundur Finnbogason: Latid og Þjóð Reykjavík 1969, 154.
24 Guðmundur Finnbogason: „Mannkynbætur“ Andvari:tímarit hins ís-
lenska þjóðvinafélags. 47. Reykjavík 1922, 198-199.
25 Sama rit, 202.
26 Ágúst H. Bjamason: Siðfrœði 2, 228.
27 Guðmundur Hannesson: „Norræna kynið“ Andvari: tímarít hins íslettska
þjóðvinafélags, 51. Reykjavík 1924, 141.
28 Sama rit, 141.
29 Sama rit, 143.
30 Guðmundur Finnbogason: „Mannkynbætur“, 144.
31 Guðmundur Hannesson: „Norræna kynið“, 163.
32 Guðmundur Hannesson: „Islendingar mældir“ Andvari: tímarit hins ís-
lenska þjóðvitiafélags. Árg. 49. Reykjavík 1924, 74.
33 Sama rit, 82.
34 „Laugarvegurinn er Kínahverfi“ Helgarpósturinn 5. október 1995, 15.
SAGNIR. 69