Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2007, Blaðsíða 14

Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.2007, Blaðsíða 14
föstudagur 26. október 200714 Helgarblað DV Brotasaga úr Breiðavík– þjóðfélagsmein sem verður að læknaÞegar aðbúnaður drengjanna í Breiðavík varð þjóðinni ljós eft-ir umfjöllun DV 2. febrúar rúllaði af stað snjóbolti sem sífellt hleður utan á sig. Sérstök nefnd á að skila áliti um aðbúnað barna á vistheimilum sem ríkið rak á árum áður og mörg þeirra barna sem þangað voru send hafa sagt sögu sína í fjölmiðlum. Páll Rúnar Elíson hefur skrifað bók um veru sína í Breiðuvík. Hann vaknaði eftir drykkju í Róm- arborg í vörubílnum sínum. Á gólf- inu lá dagbókin hans og hann hafði stungið penna í gegnum hana. Páll Rúnar Elíson mundi ekkert eftir nótt- inni eða hvað hann hafði gert. Með því að stinga pennanum gegnum bókina hafði hann í huganum ver- ið að drepa mann sem hann hataði. Þórhall í Breiðavík. Þau skrif sem bókin geymdi fyr- ir sjö árum voru upphafið að þeirri bók sem kom út í vikunni, Breiðavík- urdrengur, brotasaga Páls Elísonar. Saga sem aldrei má gleymast. „Ég hafði borið þennan poka, fullan af vondum endurminning- um, á bakinu í fjörutíu ár og það var kominn tími til að losa sig við hann. Ég setti mig inn í hugarheim tíu ára drengsins, Páls Elísonar, sem send- ur var í Breiðavík með bróður sín- um og sagt að þar væri tívolí og fullt af hestum,“ segir Páll þar sem hann situr með kaffibolla á kaffihúsi árla morguns. Talað við Jesú í ímynduðum kofa „Um leið og farið var að berja mig og fara illa með mig fór ég á aðrar brautir. Ég varð grimmari. Í Breiða- vík var mér margsinnis nauðgað og ég barinn. Tennurnar losnuðu til dæmis eitt sinn og ég kjálkabrotnaði þegar mér var hent ofan í gryfju og þegar ég var orðinn fullorðinn þurfti að skera burtu tönn sem hafði grafist í góminn við fallið.“ En hann sá ljós í myrkrinu. Ljós- ið hans var kofi sem hann ímyndaði sér og þangað kom Jesú og ræddi við hann. „Ég var í miklu uppáhaldi hjá Palla afa mínum sem ég er skírður eftir,“ segir Páll. „Afi Palli keyrði vöru- bíl og ég fékk oft að fara með. Hann sagði mér mikið af Guði og Jesú og ég trúði því bókstaflega að Jesús væri þarna uppi og það bjargaði mér á erfiðum stundum. Börn finna alltaf leiðir til að komast í ljósið.“ Félagi Páls frá Breiðavíkurárun- um er Bárður Ragnar Jónsson, þýð- andi hjá Sjónvarpinu. Þeir félag- ar dvöldu saman í Breiðavík í eitt og hálft ár og þótt þeir hafi ekki ver- ið neinir sérstakir vinir á þeim tíma minnist Páll þó þess þegar Bárður lánaði honum bláa nylonskyrtu. „Ég hafði hitt Bárð einu sinni frá Breiðavíkurárunum. Það var árið 1975 í Vestmannaeyjum, við heils- uðumst og sögðum nokkur orð. Svo var það í byrjun febrúar að ég heyrði rödd Bárðar í sjónvarpinu. Ég stökk upp og hlustaði á viðtalið. Hringdi svo í hann strax á eftir og sagði hon- um að ég vildi líka segja mína sögu. Í kjölfarið bað ég hann að aðstoða mig við að koma bókinni saman því þótt ég geti talað íslensku er ég ómögulegur í að skrifa hana, því ég fékk aldrei neitt nema málamynda- kennslu í Breiðavík.“ Hann valdi Bárð af mörgum ástæðum. „Bárður hafði verið í Breiðavík og þekkti aðstæður. Það voru marg- ir aðrir sem komu til greina og höfðu áhuga, en höfðu ekki tíma. Ég vissi sem var að Bárður hefði þýtt bækur og væri þýðandi hjá Sjónvarpinu svo ég leitaði til hans.“ Treysti sér ekki til að rifja upp minningarnar Bárður fær sér espresso kaffibolla áður en hann svarar spurningum. Tekur því rólega í fyrstu en segir svo: „Fyrstu viðbrögð mín við beiðni Páls voru að neita, því ég treysti mér ekki til að rifja upp minningarnar. Mér fannst að það yrði erfitt og var ekki viss um að ég vildi leggja þetta á mig. Svo fannst mér Páll kominn í vondan félagsskap með þetta og komst að þeirri niðurstöðu að það gæti enginn gert þetta betur en ég. Ég væri rétti maðurinn til þess og undan þessu yrði ekki vikist. Ég man sumt af því sem Páll segir frá og við vinnslu bókarinnar fóru að rifjast upp fyrir mér atvik sem ég hafði orð- ið vitni að en var búinn að gleyma. Eins og til dæmis atvikið í skólastof- unni. Við Páll vorum leikfélagar í Breiðavík, jafngamlir, því það er bara einn dagur á milli okkar. Páll upplifði hugsanlega að ég þættist yfir hann hafinn, en það var rangt mat!“ „Ég minnist Bárðar sem gáfna- ljóssins,“ segir Páll. „Hann var ljós- hærður rindill sem vissi allt! Hann lyfti nefinu upp og talaði spekings- lega.“ „Við Guðbjörn bróðir Páls náð- um mjög vel saman og Páli líkaði það nú ekki alltaf,“ segir Bárður og lítur stríðnislega til Páls. „En við Páll stóð- um saman þegar á þurfti að halda. Við strukum saman og fórum líka saman til Þórðar á Látrum. Strok- ið sat lengi í manni. Þetta var langt strok, allur dagurinn og komið fram á nótt þegar við vorum hirtir. Það var sárt. Þá greip vonleysið okkur.“ Sagði sannleikann í útvarps- viðtali sem var aldrei sent út Sárast þykir þeim að aðbúnað- urinn í Breiðavík hefði getað orðið þjóðinni ljós fyrir fjörutíu árum. Þá fór Bárður í útvarpsviðtal við Stefán Jónsson fréttamann. „Á árum áður var afar vinsæll útvarpsþáttur sem Stefán Jónsson fréttamaður var með. Útvarpið var þá eini fjölmiðillinn sem náði til allra landsmanna. Stefán kom meðal ann- ars til Breiðavíkur og vildi fá að tala við einn strákanna. Ég var valinn. Við Stefán fórum aðeins afsíðis, að bæjarlæknum þar sem við strákarnir voru með búin okkar. Stefán spurði hvernig væri að vera þarna og ég man sérstaklega eftir einni setningu sem ég sagði. Ég sagði: „Þórhallur er svo sem ágætur, hann lemur okkur ekkert mikið, bara þegar við eigum það skilið.“ Þegar þátturinn var send- ur út settumst við strákarnir spennt- ir við útvarpstækin til að heyra í mér. Viðtalið kom aldrei. Ég var klipptur út úr því. Ég segi við ábyrgan fjöl- miðlamann, mikinn gáfumann, að við séum lamdir af forstöðumann- inum, en ekkert gerðist. Þjóðin hefði getað vitað þetta fyrir fjörutíu árum.“ Undir þau orð tekur Páll sem skrifaði grein í Þjóðviljann sem birt- ist 18. júlí árið 1974. „Þá sat ég inni á Litla-Hrauni og skrifaði þessa grein. En það tók enginn eftir því sem ég var að skrifa um aðbúnaðinn og pyntingarnar á Breiðavík.“ Djúpstæð reiði og særð réttlætiskennd Bárður bendir á einkenni þeirra sem lenda úti á jaðri samfélagsins. „Þeir eiga það sameiginlegt að búa yfir djúpstæðri reiði og réttlæt- iskennd þeirra er særð. Þetta er allt- af persónulegur harmleikur. Það eru nefnilega svo fáir menn illmenni að upplagi.“ Hann viðurkennir eftir nokkra umhugsun að suma kaflana í bók- inni hafi honum þótt erfitt að vinna tilfinningalega: „Ég var ágætlega í stakk búinn til að takast á við þetta, en það voru kaflar í sögunni hans Palla sem mér fannst óhemju erfitt að vinna til- finningalega. Sérstaklega heimsókn foreldranna og að fá pakka. Það var þrælerfitt. Þegar við yngri strákarnir fengum pakka hirtu eldri strákarn- ir sælgætið úr þeim og við fengum að halda fötunum. Ég man einna best eftir þessum algjöra hryllingi frá hendi eldri drengjanna, maður vissi aldrei hverju mætti eiga von á. Það var erfiðast. Breiðavík bjó til þessa grimmd og drengirnir fengu hana í arf frá starfsmönnunum. Þess- um ruddum sem misnotuðu strák- ana kynferðislega, létu þá fróa sér og ríða húsdýrunum. Þessi meðferð gerði þá grimma. Svo viðhélst þetta því það var enginn maður fær til að brjóta þetta upp. Sá allra grimmasti, Grímur, var sendur til Reykjavíkur en sendur þaðan aftur til Breiðavíkur og þá gerðist eitthvað með þennan dreng. Það var ekkert lát á grimmd hjá honum. Endalausar ógnir.“ Hjartað neitar að fyrirgefa Grímur er sá sem Páll Rúnar á erfiðast með að fyrirgefa af öllum og það ekki að ástæðulausu. Grímur nauðgaði honum oft. „Ég hef verið í svo miklu hatri svo lengi, en nú hef ég fyrirgefið öllum. Ég er ekki að fyrirgefa þeim þeirra vegna, heldur sjálfs míns vegna. Ég vil ekki lifa í hatri og láta hatrið stjórna mínu lífi. Ég á mjög erfitt með að fyrirgefa Grími sem nauðg- aði mér. Ég geri það í orðum en hjart- að vill ekki hlýða.“ Þegar ég spyr þá hvað hafi verið sárast að rifja upp svarar Páll. „Það halda margir að það sé þeg- ar ég rifja upp nauðganirnar. Það var mjög erfitt að rifja þær upp, en ekki það erfiðasta... Lesandinn sér þetta í öðru ljósi en ég, sem var í aðstæð- unum. Erfiðast fannst mér að rifja upp þegar ég var veikur og hélt ég væri að deyja. Það var skelfileg upp- lifun og vont að rifja þetta upp. Ég var lítill strákur, veikur og hræddur. Ég vissi ekkert hvað var að gerast og ég trúði því að ég væri að deyja. Ég trúði öllu sem við mig var sagt. Hljóp til Mummu, konu Þórhalls, og hún henti mér í burtu frá sér. Ég öskraði að ég væri að deyja og það hlógu all- ir að mér.“ Guðbjörn bróðir bjargaði sálarheillinni Þarna, eins og svo oft áður, kom Guðbjörn bróðir hans honum til bjargar. Páll Rúnar ljómar þegar hann segir sögur af Gubba bróður. „Eitt af því sem kemur ekki fram í bókinni er að ég hugleiddi oft sjálfs- víg þó í raun hafi ég verið hrædd- ur við dauðann. Ég ætlaði að synda eins langt út á haf og mér væri unnt og láta hafið taka mig. En Gubbi var í Breiðavík og frá honum vildi ég ekki fara. Gubbi hafði þann eiginleika að koma okkur yfir í ævintýraheim. Hann sagði okkur sögur við litla ljós- týru, draugasögur og ævintýrasög- ur og við sátum í hrúgu á gólfinu og hlustuðum heillaðir á. Gubbi var alltaf aðalsögupersónan í þessum sögum. Hann var Súper-Gubbi sem hægt var að kalla á einu sinni á sólar- hring ef við lentum í vandræðum.“ Páll samdi lagið, Bárður útsetti það Bárður segir að minningar sem lengi höfðu legið í dvala hafi vaknað við að fara yfir bókina. „Ég var svo mjög ánægður með að hafa farið í þetta. Við unnum mjög vel saman og þetta var gef- andi fyrir okkur báða. Við hittumst öðru hverju en Páll var búinn að vera í horninu með þetta í sjö ár. Ég fékk textann frá Páli og raðaði hon- um saman. Það þurfti að varðveita Pál. Ég gerði ekkert við textann sem Páll hefði ekki samþykkt. Mér finnst gleðiefni að þessi bók sé komin út. Þegar ég er beðinn að útskýra minn þátt í þessari bók svara ég því iðulega þannig að Páll hafi samið lagið og ég útsett það. Ég er mjög ánægður með útkomuna, það verður enginn svik- inn af að lesa þennan texta. Hann er AnnA KRiSTinE blaðamaður skrifar: annakristine@dv.is Stoltur veiðimaður stundum gafst tækifæri til að renna fyrir silung. „Við skírðum fuglana nöfnum eins og Þór- hallur, Mumma og Grímur – í höfuðið á fólkinu sem við höt- uðum mest. Dæmd- um fuglana til dauða. „Þórhallur, þú ert dæmdur til dauða...“ Stoltir af afrakstrinum Páll rúnar skrifaði söguna, bárður tengdi hana saman. „Páll samdi lagið, ég útsetti það,“ segir bárður. DV mynD GunnAR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.