SunnudagsMogginn - 13.11.2011, Page 26

Bókin er ætluð öllum sem hafavelferð og vellíðan barna aðleiðarljósi. Hún ætti að nýtastöllum fagstéttum sem vinna
við þennan málaflokk en í raun getur
hver sem er sem vill kynna sér þessi
mál sótt fróðleik í bókina. Auk þess
vona ég að bókin nýtist við kennslu í
háskólum við hinar ólíku deildir í ljósi
þess að hún er mjög þverfagleg,“ segir
Svala Ísfeld Ólafsdóttir, dósent við
lagadeild Háskólans í Reykjavík, um
bókina Hinn launhelgi glæpur – Kyn-
ferðisbrot gegn börnum sem hún rit-
stýrði og nýverið kom út hjá Háskóla-
útgáfunni.
Aðspurð segist Svala lengi hafa gengið
með hugmyndina að bókinni í mag-
anum. „Árið 1997 skrifaði ég, að beiðni
umboðsmanns barna, skýrslu þar sem
ég bar löggjöfina á Íslandi saman við
önnur Norðurlönd varðandi refsiákvæði
vegna kynferðisbrota gegn börnum auk
þess sem ég bar saman löggjöfina sem
lýtur að meðferð þessara mála. Þá
kviknaði hjá mér löngun til að taka
saman heildstætt þverfaglegt rit þar
sem ólíkar fagstéttir kæmu saman og
fjallað væri á heildstæðan hátt um
þennan málaflokk frá öllum hliðum.“
Rífur niður þverfaglega múra
Bókin samanstendur af 23 greinum eftir
28 höfunda sem eru sérfræðingar á
ýmsum sviðum, s.s. lögfræði, lækn-
isfræði, hjúkrunarfræði, félagsfræði,
sálfræði, réttarsálfræði, uppeldisfræði,
afbrotafræði og félagsráðgjöf. „Auk þess
rita leikmenn einstakar greinar og eyk-
ur það að mínu mati gildi bókarinnar,“
segir Svala og vísar þar annars vegar til
greinar Thelmu Ásdísardóttur, sem var
þolandi kynferðisbrota af hálfu föður
síns um árabil og greindi frá reynslu
sinni í bókinni Myndin af pabba – saga
Thelmu sem út kom 2005, og hins veg-
ar Arons Pálma Ágústssonar, sem árum
saman dvaldi á unglingaheimili í
Bandaríkjunum vegna kynferðisbrots
gegn yngri dreng sem hann framdi
sjálfur á barnsaldri, en minningabók
hans, Enginn má sjá mig gráta, kom út
árið 2007. „Þessar greinar eru einlægar
og persónulegar og greina frá reynslu
þeirra sjálfra og eru þannig mikilvæg
viðbót við hina fræðilegu umfjöllun í
bókinni.“
Að sögn Svölu hefur bókin verið í
vinnslu í tvö og hálft ár. „Það
skemmtilega við þessa bók er að hún
rífur niður alla þverfaglega múra sem
og háskólamúra,“ segir Svala og bendir
á að bókina megi öðrum þræði líta á
sem samstarfsverkefni milli Háskólans í
Reykjavík, Háskóla Íslands og Háskól-
ans á Akureyri, en greinarhöfundar
koma m.a. frá fyrrgreindum skólum.
Spurð hvernig hún hafi valið grein-
arhöfunda segir Svala um að ræða fólk
sem hún hafi kynnst í störfum sínum á
vettvangi sakamála. „Við það að lesa
dóma sá ég hverjir gáfu almennt álit og
hverjir voru tiltækir í þessu kerfi til
þess að vinna með gerendum og þol-
endum. Það má því segja að í gegnum
starf mitt hafi ég vitað hvert ég vildi
leita og síðan bárust mér ábendingar og
hugmyndir um fleiri greinarhöfunda
eftir að vinnan við bókina var hafin,
höfunda sem ég tók fagnandi, og þann-
ig varð að lokum til þessi langi listi fag-
manna sem nálgast þetta viðfangsefni
frá ólíkum hliðum.“
Veigamesta úttekt á lagalegri umgjörð
Greinar bókarinnar, sem flestar eru rit-
rýndar, skiptast í þrjá kafla. „Í þeim
fyrsta er fjallað um löggjöf og máls-
meðferð kynferðisbrota gegn börnum.
Þar er um að ræða veigamestu úttekt á
lagalegri umgjörð þessara brota í ís-
lenskum lögfræðiritum hingað til. Mér
fannst mikilvægt að gefa réttar lög-
fræðilegar upplýsingar um eðli og með-
ferð þessara mála, ekki síst til þess að
eyða alls kyns misskilningi og hug-
myndum fólks um kerfið þannig að fólk
fái innsýn í eðli þessara mála og þau
vandamál sem við er að glíma við með-
ferð þeirra,“ segir Svala.
Meðal greinarhöfunda í þessum fyrsta
kafla bókarinnar er Davíð Þór Björg-
Með velferð og vellíðan
„Mér fannst aðkallandi að draga fram afleiðingar þessar brota, ekki
síst í því ljósi að miskabætur tækju mið af því hvers eðlis afleiðing-
arnar eru, því þær eru yfirleitt ekki sýnilegar,“ segir Svala.
Hinn launhelgi glæpur
– Kynferðisbrot gegn
börnum nefnist rit sem
nýverið kom út í rit-
stjórn Svölu Ísfeld
Ólafsdóttur. Um er að
ræða þverfaglegt rit
með 23 greinar eftir 28
höfunda þar sem fjallað
er um málaflokkinn frá
öllum hliðum.
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is
26 13. nóvember 2011
R íflega fjórðungur eða 27,3%ungmenna í framhaldsskólumá Íslandi hafa upplifað kyn-ferðislegt ofbeldi af einhverju
tagi áður en þau náðu 18 ára aldri og eru
stúlkur rúmlega tvöfalt líklegri en dreng-
ur til að hafa orðið fyrir ofbeldinu. Þetta
er meðal þess sem fram kemur í grein
Bryndísar Bjarkar Ásgeirsdóttur, lektors í
sálfræði við HR, í bókinni Hinn launhelgi
glæpur. Þar fjallar Bryndís um rannsókn
sem hún framkvæmdi í öllum framhalds-
skólum landsins haustið 2004 og náði til
rúmlega 9 þúsund nemenda á aldrinum
16-19 ára eða 67% allra skráðra nemenda
á þessum aldri í framhaldsskólum lands-
ins.
Niðurstöður rannsóknarinnar benda til
að ungmenni sem segjast hafa orðið fyrir
kynferðislegu ofbeldi séu mun líklegri en
önnur ungmenni til að þjást af einkenn-
um þunglyndis, kvíða og reiði. Jafnframt
reyndust þau í aukinni áhættu að hafa
orðið drukkin reglulega, að hafa notað
vímuefni, hugsað um eða gert tilraun til
sjálfsvígs, sýnt sjálfskaðandi hegðun og
framið afbrot. „Niðurstöðurnar sýna
mörg af þeim vandamálum sem þolendur
kynferðisofbeldis glíma við. Það segir
okkur að ef þessir einstaklingar sækja sér
ekki hjálp vegna ofbeldisins sjálfs þá eru
þeir samt líklegir til að leita sér hjálpar
vegna annarra vandamála og því er mjög
mikilvægt fyrir fagfólk að vera vakandi
fyrir þeim möguleika að skjólstæðingar
þess eigi sér sögu um einhvers konar kyn-
ferðislegt ofbeldi og að tekið sér tillit til
þess í meðferðinni.“
Bryndís bendir á að vissir þættir í um-
hverfi ungmenna verndi þau gegn slæm-
um áhrifum ofbeldis. „Þar má meðal ann-
ars nefna mikilvæga félagslega þætti sem
eru m.a. stuðningur heima fyrir, stuðn-
ingur foreldra, það að ganga vel og líða vel
í skólanum og stunda skipulagt íþrótta-
starf. Þau ungmenni sem hafa þessar
styrku stoðir í sínu nærumhverfi koma
mun betur út. Þau hafa sterkari sjálfs-
mynd og eru sökum þessa betur í stakk
búin til að vinna úr áfallinu sem kynferð-
islegt ofbeldi er,“ segir Bryndís og tekur
fram að ákjósanlegt væri að rannsaka í
framhaldinu áhrif ofbeldis á börn í víðara
samhengi sem, auk kynferðislegs ofbeld-
is, þyrfti að taka til andlegs ofbeldis, lík-
amlegs ofbeldis sem og vanrækslu.
Reynsla ungmenna af ofbeldinu
Bryndís Björk Ásgeirsdóttir lektor í sálfræði
við Háskólann í Reykjavík.
Morgunblaðið/Kristinn