Morgunblaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011
Vinsælt á Var Harrý prins
með leynivasa?
59 flugmönnum
sagt upp störfum
Ónýt húð
ofurfyrirsætu
Vann 26
milljónir
Eru Kardashian-systurnar
búnar að missa það?
Sævar Ciesielski
látinn
20.Mögulega stjórnarskrárbrot
Fjárlagaskrifstofa segir fiskveiði-
frumvörp kunna að fara í bága við
stjórnarskrá.
21. Jákvætt hugarfar er lykillinn
105 ára og fer með 84 erinda kvæði
eftir minni.
23.Grímsvötnin gretta sig
Tífalt öflugra eldgos en það sem
varð í Eyjafjallajökli á síðasta ári.
Helstu fréttir ársins 2011
Súkkulaði frá
Jóa Fel innkallað
24.Öskuskýið breiðir úr sér
Talið var að öskuskýið næði til
Skotlands undir morgun.
27. Kostnaðurinn 406
milljarðar
Sala ríkisins á Íslandsbanka og
Arion til þrotabúanna hafði í för með
sér meiri kostnað fyrir ríkissjóð en
áætlunin um að ríkið fjármagnaði og
eignaðist bankana.
28. Ágreiningur um kvóta vex
Forsætisráðherra og sjávarútvegs-
ráðherra í hálfopinberu stríði.
Júní
1. „VG eins og gólfmotta“
Óeining innan ríkisstjórnarinnar um
stuðning við aðgerðir Nató í Líbíu.
2. Metnir á 200 milljarða
Skilanefndir Glitnis og Kaupþings
meta eignarhluti sína í Íslandsbanka
ogArion banka á 200milljarða króna.
4. Í kapphlaupi við tímann
Ekki náðist samkomulag um
afgreiðslu stóra frumvarpsins um
stjórn fiskveiða.
8. Tilboð um tilslakanir
Meirihlutinn lagði fram tilslakanir á
litla fiskveiðifrumvarpinu í gær.
11. Eignir frystar í Lúxemborg
Rannsóknardómari gaf lögreglunni í
Lúxemborg fyrirmæli um að hefjast
handa.
14. Skriða hækkana vofir yfir
Hagfræðingur hjá ASÍ óttast að
forsendur kjarasamninga kunni að
bresta.
17. Áhrif breytinga til hins verra
Sérfræðihópur sjávarútvegs-
ráðherra gagnrýnir fyrirhugaðar
breytingar í fiskveiðistjórnun.
18. Milljarða framúrkeyrsla
Velferðarráðuneytið milljarða
umfram fjárheimildir fyrstu þrjá
mánuðina.
21. Þolmörkum náð fyrir löngu
Þröskuldur olíuverðs við 200
krónur.
22. „Hér hefur vantað lækna
árum saman“
Ríkisendurskoðun telur að sjúkling-
um á FSA kunni að vera ógnað.
24. Illa ígrundaðar sorpreglur
Reykjavíkurborg hefur frestað
gildistöku skrefareglunnar þar til
í ágúst.
25. Svört staða á bráðadeild
Álagsmælir sýnir rautt og svart
álagsstig á bráðadeild LSH
langtímum saman.
30. Þingið eyði óvissunni
Óumdeild mál viku fyrir umræðum
um kvótamálin á lokametrum
þingsins.
Júlí
1. Þriðji hver læknir erlendis
Tölur frá Læknafélagi Íslands sýna
að 617 íslenskir læknar starfa
erlendis á meðan um 1.060 læknar
starfa hér á landi.
2. Kjarvalsteikningar finnast
Einar sex teikningar eða skissur eftir
Kjarval fundust í fornri veiðibók.
4. Ung móðir í gæsluvarðhaldi
Ung kona frá Litháen var úrskurðuð
í tveggja vikna gæsluvarðhald og til
að sæta geðrannsókn. Konan sem
er 21 árs er talin hafa alið barn sem
fannst látið í ruslagámi við hótel á
Laugaveginum.
5. Ellefu fluttir á slysadeild
Tveir slösuðust alvarlega
eftir þriggja bíla árekstur við bæinn
Miðhóp í Vestur-Húnavatnssýslu.
Í Bandaríkjunum er fjárlagahallinn
sem fyrr gífurlegur en allt er í hnút
á þingi. Repúblikanar og demókrat-
ar ná varla traustu samkomulagi um
ríkisfjármál á næstunni en forseta-
kosningar verða næsta haust. Hetjur
sem aldrei víkja eru þá oft taldar
sigurstranglegar en fyrir jól virtust
repúblikanar þó reiðubúnir að slaka
á ítrustu kröfum sínum.
Ríkisskuldirnar eru himinháar en
það sjást vonarglætur. Hagvöxtur er
mun meiri en í Evrópu, fasteigna-
viðskipti hafa aukist eitthvað og at-
vinnuleysi minnkar þótt deilt sé um
túlkun á öllum tölum og gögnum.
Bandarískir bankar eru líka mun
betur fjármagnaðir en evrópskir eft-
ir rausnarlega aðstoð skattgreið-
enda. En útistandandi skuldir þeirra
við evrópska banka munu vera alls
um 780 milljarðar dollara. Það yrði
því reiðarslag fyrir marga þeirra ef
evrusvæðið liðaðist í sundur, evr-
ópskir risabankar færu á hliðina og
heilu þjóðríkin yrðu í reynd gjald-
þrota. Vandi Evrópu er sprunga í
hagkerfi alls heimsins. kjon@mbl.is
Skárra ástand
en alls ekki gott
Sigurviss? Barack Obama Banda-
ríkjaforseti í ræðustól í Washington.
Efnahagslegu
pólarnir í heim-
inum eru enn
tveir, Norður-
Ameríka og Evr-
ópa en Kína sæk-
ir í sig veðrið, er
nú m.a. stærsti
vöruútflytjandi
heims. Og verg
landsframleiðsla
Kína er nú sú
næstmesta í veröldinni. ESB-löndin
hafa á árinu biðlað ákaft til Kín-
verja um aðstoð í hremmingunum,
lán og ríkiskuldabréfakaup. Svörin
eru stundum blíðleg og uppörvandi
- en síðan draga liðsmenn seðla-
bankans í Peking úr væntingunum.
Gríðarlegu erlendur gjaldeyr-
isforði Kínverja (talinn vera yfir
2000 milljarðar Bandaríkjadollara),
er að mestu bandarískir dollarar og
ríkisskuldabréf. Þeir eiga því enn
meira undir því að Bandaríkin
komist klakklaust út úr erfiðleik-
unum. Annað sem Kínverjar verða
að hafa í huga eru merki um vax-
andi erfiðleika heima fyrir sem
hafa ýtt undir verkföll og aðra
ókyrrð. Mikil fasteignabóla gæti
sprungið með látum og stöðnun og
samdráttur í Evrópu veldur því að
allmargar kínverskar verksmiðjur
draga nú saman seglin. Lendingin
gæti orðið nokkuð hörð þótt fáir
spái hruni. kjon@mbl.is
Kína varla riddarinn
á hvíta hestinum
Hu Jintao Kína-
forseti.
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Kreppunni lauk á árinu – eða það héldumargir að myndi gerast, nú biði okkarallra betri tíð með blóm í haga. Öðrunær, við árslok er óvissan vegna rík-
isskuldakreppu evruríkjanna 17 og efnahagsmál-
anna almennt svo mikil að varað er við enn alvar-
legri samdrætti í sumum öflugum Evrópulöndum
næsta ár en 2008. Nýrri kreppu.
Enn er hlustað á orð Frakkans aldna, Jacques
Delors, sem árum saman var forseti framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins og hafði geysileg
áhrif, hann segir sjálft sambandið vera í hættu. De-
lors húðskammaði nýlega leiðtoga þess fyrir að
hafa ýtt evrunni úr vör á sínum tíma án þess að
koma fyrst á valdamikilli, sameiginlegri yfirstjórn
fjár- og efnahagsmála. Í reynd efnahagslegu risa-
veldi. En hvað með lýðræðið, vilja kjósendur þessa
leið? Bent er á að draumurinn gamli um sameinaða
Evrópu í einu stórríki verði varla hespaður af án
þess að almenningur í ríkjunum segi já. Eitt sinn
var sagt að menn gætu ekki búið til ómelettu úr
soðnum eggjum. Þess vegna gætu Evrópuþjóð-
irnar, með sín fornu sérkenni og fjölmörgu tungu-
mál, ekki fetað sömu slóð og Bandaríkjamenn,
blandast og orðið eitt ríki.
Hvers vegna klúðruðust efnahagsmálin? Sumir
hagfræðingar segja að um sefasýki sé að ræða, úti-
lokað sé að skilja viðbrögð markaðanna þessi árin.
Hræðsla og hjarðhvöt ráði án þess að raunveruleg-
ar forsendur séu fyrir óttanum. Aðrir segja að
sviptingar síðustu árin stafi að nokkru leyti af því
að búið sé að gera háþróuð verðbréfaforrit að
drottnurum markaðanna. Og þau geri oft óskilj-
anleg mistök en allir elti þau samt.
Enn aðrir fullyrða að evran hafi verið frumhlaup,
hún hefði átt að verða síðasta skrefið í sameining-
arferlinu. Hagsmunir þjóðanna séu of ólíkir. Og
framleiðni á mann og vinnuagi í Þýskalandi séu
miklu meiri en á Ítalíu, samkeppnistaðan miklu
betri. En ekki megi gleyma að hinir iðjusömu Þjóð-
verjar hafi ráðið mestu um gengi evrunnar. Það
hafi fyrst og fremst miðast við stöðu þýskra iðnfyr-
irtækja en margar aðrar evruþjóðir þurfi lægra
gengi til að vera samkeppnisfærar.
Fjarstæða sé að Grikkir geti notað sama gjald-
miðil og Þjóðverjar og nú sé verið af ganga af þeim
dauðum með skuldaklafa og niðurskurði sem þeir
geti aldrei risið undir. Um tíundi hver Grikki flutti
úr landi 2010, að vísu komu álíka margir innflytj-
endur frá bláfátækum grannríkjum til landsins en
ljóst er að örvæntingin er mikil. Breski hagfræð-
ingurinn Robert Skidelsky segir auk þess að í
reynd hafi það ekki verið hallarekstur ríkisins í
sumum evrulöndum sem hafi valdið skuldavand-
anum heldur ábyrgðarlaust lánafyllirí af hálfu stór-
banka. Þar sé rótin. Ríkin hafi svo þurft að skuld-
setja sig til að bregðast við samdrætti sem hafi
minnkað skatttekjur og aukin opinber útgjöld.
Fleira kom auðvitað til í Grikklandi, samstaða
var m.a. um að svindla á margvíslegan hátt og
fegra bókhaldið, fáir voru því viðbúnir högginu.
Vandi Grikkja var þegar orðinn alvarlegur 2010,
gríðarleg lán hinna evruríkjanna, sem áttu að
tryggja að landið gæti staðið við skuldbindingar
sínar, dugðu ekki til. Upplausn varð í stjórnmálum
landsins þegar leið á 2011, verkföll lama nú allt at-
vinnulífið. Sósíalistinn George Papandreou varð að
víkja og loks náðist samkomulag um að reyndur
hagfræðingur, sem nýtur trausts hjá ESB-
leiðtogum, myndaði samsteypustjórn.
Fleiri evrulönd en Grikkland berjast í bökkum
og Brian Cowen, forsætisráðherra Írlands, missti
völdin í febrúar eftir afhroð í þingkosningum, í
mars fór forsætisráðherra Portúgals sömu leið.
Enn varð mannfall í nóvember, þá sagði Silvio Ber-
lusconi af sér á Ítalíu.
Enn engin samstaða um lausnir
Mál margra er að í reynd sé fyrst og fremst um
að ræða pólitískt ráðleysi Evrópu, ekki efnahags-
legan vanda. Þjóðverjar hafni stöðugt kröfum
Frakka og fleiri þjóða um að seðlabanki Evrópu
gefi út sameiginleg ríkisskuldabréf til að aðstoða
ríki í vanda, þ.e. prenti meira af peningum. En
hræðsla Þjóðverja við óðaverðbólgu lami alla við-
leitni til að leysa málin í stað þess að beita smá-
skammtalækningum og Bretar virðist vera á leið
úr Evrópusamstarfinu. Hver höndin sé upp á móti
annarri. Auk þess vofi stöðugt yfir hætta á að einn
eða fleiri af stærstu bönkum álfunnar hrynji en
þeir hafa margir lánað ótæpilega til Grikklands og
fleiri Suður-Evrópulanda. Undir áramótin ákvað
seðlabanki ESB að lána bönkum peninga á afar
lágum vöxtum. Bankarnir fengu alls nær 500 millj-
arða evra, eftirspurnin var miklu meira en búist
hafði verið við. En skuldavandi evrulanda er óleyst-
ur og líklega er öruggasta fjárfestingin núna dýr
hótel í Brussel; neyðarfundunum er alls ekki lokið.
Skipið að sökkva og allir
í bátana – en eru þeir til?
 Skuldakreppan á evrusvæðinu hefur yfirgnæft önnur efnahagsmál og fátt um lausnir
Reuters
Áhyggjur Neglur hafa verið nagaðar á mörk-
uðum í London og fleiri fjármálamiðstöðvum.
Deilt Barroso (tv.), forseti
framkvæmdastjórnar ESB
og Cameron, forsætisráð-
herra Bretlands.
Reuters