Morgunblaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011
Frídagar voru fáir um þessi jól.Þeim, sem vanist hafa á að lesabækur á þessum tíma, hefurorðið lítið úr því verki fyrir
vikið. Bók um Napóleon Korsíkumann
og síðar keisara er ein þeirra sem þó
náðist að lesa. Hann var sjálfur mikill
lestrarhestur og alla tíð mjög markviss í
sínum lestri. Napóleon skrifaði jafn-
harðan hjá sér það sem honum þótti eft-
irtektarvert í bókunum og fylla þeir
punktar margar kompur og er þó ekki
allt til. Lesandi bókarinnar um Napóleon
Bónaparte fær trúverðuga mynd af
söguhetjunni, iðandi tilfinningaveru,
hugrakkari og hiklausari en flestir þeir
sem í kringum hann voru. Napóleon
hafði stundum æði rómantíska mynd af
tilverunni, og að því leyti óraunsæja,
naut sigra sinna og nýtti þá vel, en var
tiltölulega mildur sínum andstæðingum,
öfugt við marga landa hans og sam-
tímamenn.
Hækkar um 20 sentimetra
Bókarhöfundurinn, Herman Lindqvist,
leitast við að rétta af lífseigar „stað-
reyndir“ um Napóleon, sem hann rekur
sumar til spunameistara óvina hans,
ekki síst breskra. Bréfritari hafði þannig
lengi talið það óvéfengda staðreynd að
Napóleon hefði aðeins verið 149 senti-
metrar á hæð og þegar hann stóð í hið
eina sinn sjálfur andspænis keisaranum
mikla, á gólfi vaxmyndasafns frú Tus-
saud í London gnæfði hann yfir mik-
ilmennið. En Lindqvist segir Napóleon
hafa verið 169 sentimetrar á hæð og því
ekki svo ýkja fjarri meðalhæð sinnar
samtíðar. Nákvæmar mælingar á líki
keisarans á St. Helenu hafi staðfest
þetta. Með þessu virðist Lindqvist skaða
marga skondna söguna af Napóleon sem
einmitt tengdust því hve smár hinn
„mikli“ hefði verið. Eins og þessi: Liðs-
foringi: „Yðar keisaralega tign. Ég skal
teygja mig í hattinn yðar, ég er hærri.“
Napóleon: „Þér eruð ekki hærri. Þér eruð
lengri. Og það er skavanki sem ég get
snögglega látið leiðrétta.“ Sagan þótti í
senn fyndin og ógnvænleg, því fallöxin,
hið nýja undratæki frönsku bylting-
arinnar, hafði losað höfuð tuga þúsunda
manna frá bol þeirra síðustu árin á und-
an.
Stórskotaliðsforinginn Napóleon vann
sér fyrst nafn svo um munaði með sigri
yfir Bretum er hann réð úrslitum um að
byltingarstjórnin í París náði Toulon,
mikilvægustu hafnarborg Frakklands á
Miðjarðarhafsströndinni, aftur á sitt
vald. Strax eftir sigurinn mætti hinn líf-
seigi lögreglumálaráðherra, Joseph Fo-
uché, á staðinn og stjórnaði ásamt Paul
Barras aftöku 1000 manna, en Fouché
kom beint frá Lyon, þar sem hann hafði
stjórnað aftöku 2000 landa sinna. „Vér
höfum látið blóð renna, en það hefur
verið í þágu mannkynsins og vegna
skyldunnar,“ skrifaði hann í skýrslu til
yfirmanna sinna og varð ekki hinn síð-
asti úr hópi alþýðuforingja til að færa slík
rök fyrir verkum sínum. Fouché átti eftir
að láta til sín taka fyrir marga aðra, þar á
meðal Napóleon, áður en hann lét af
störfum og átti náðuga og ríkmannlega
elli á Norður-Ítalíu. Makleg málagjöld
lífs hans hafa því væntanlega ekki orðið
fyrr en að því loknu.
En aftökurnar í sigurlok voru ekki
deild Napóleons og þegar hann síðar
hafði fengið úrslitavald var miklu betur
gengið um vígvöllinn og þá sem gefist
höfðu upp. En í þessari orrustu um Tou-
lon gekk hann hart fram og særðist al-
varlega á fæti vegna spjóts sem hann
fékk í lærið og bar mikið ör eftir það
síðan. Hann átti eftir að fá annað ör í
ólíkri orrustu eins og síðar verður
minnst á.
Fullhugi til forystu
Ekki eru tök á að rekja efni þessarar
ævisögu Napóleons í þaula. Hann var
orðinn einn frægasti hershöfðingi
Frakka eftir frækilega sigra á Ítalíu,
tæplega þrítugur að aldri. Og einmitt
þá uppgötvaði hann annan hæfileika í
eigin fari. Það var stjórnmálahæfileik-
inn. En margra verka hans á því sviði
sér enn stað, þótt sigrar hans í ein-
stökum orrustum hafi ekki haft jafn
langvarandi áhrif. Hershöfðinginn
ungi endurskipulagði stjórnskipun og
stjórnarfar á hverjum stað sem hann
sigraði. Elja hans, yfirferð og starfs-
kraftar voru með eindæmum. Þeir
eiginleikar hans höfðu ekki verið
eyðilagðir af sérkennslufulltrúum nú-
tímans með stóra skammta af rítalíni
til að ná hegðun niður í æskilegt
bekkjarmeðaltal. Þessi fyrrum baldni
og áflogagjarni smápatti fékk síðar
sem alvaldur Frakklands mikinn
áhuga á skóla og fræðslumálum, frá
barnaskólum að háskólanámi. Hann
hafði bitra reynslu af herskólum þar
sem velættaðir nemendur fengu auð-
veldan framgang á meðan aðrir hæfi-
leikaríkari voru sniðgengnir. Þessu
breytti hann snarlega þegar taumarnir
höfðu fallið í hans hendi. Og frægasta
verkið, Lögbókin, sem við hann er
kennd, Code Napoléon, var innblásin
af honum. Sérfræðingum var falið að
vinna að því að steypa hundruðum
sundurlausra lagabálka í einn. Napóle-
on, sem runninn var frá kynslóðum lög-
fræðinga og hafði alla tíð áhuga á grein-
inni, stjórnaði sjálfur 50 af þeim um
hundrað fundum sem haldnir voru til að
undirbúa gerð lögbókarinnar. Lögbókin
er enn grundvöllur allrar lagasetningar í
Frakklandi og í fleiri Evrópulöndum og
raunar gætir áhrifa hennar víðar, eins
og Lindqvist bendir á. Framúrskarandi
auga fyrir stærðfræði og skipulagsgáfa
hafði mikil áhrif á höfuðborgina París og
leyna sér ekki. Og víðar gætir áhrifa
hans. Keisarinn stofnaði Seðlabanka
Frakklands og skaffaði honum húsnæði
sem hann býr enn að. Enginn annar
seðlabanki býr við slíka gullsali eins og
sá franski gerir. Hér má nefna í framhjá-
hlaupi að einn svonefndur evrópufræð-
ingur gat þess eitt sinn að þáverandi
seðlabankastjórar væru andvígir aðild
að evrunni vegna þess að eftir hana
færðist seðlabankavaldið til Frankfurt
og íslenski seðlabankinn yrði lagður
niður. Sá fróðleiksmolinn var jafn
merkilegur og margir aðrir. Seðla-
bankar landa evrunnar starfa allir enn
þá, þótt starfsfólki kunni að hafa fækk-
að eitthvað. Í franska seðlabankanum
störfuðu þegar síðast var gáð um 17000
starfsmenn, þótt myntin hans sé horfin
út í buskann. Og í Lúxemborg var eng-
inn seðlabanki, því þar brúkuðu menn
belgíska seðla. En eftir að þeir þar féllu
undir evruna var þeim gert að stofna
seðlabanka og þar starfar nú helmingi
fleira fólk en í íslenska seðlabankanum,
ekki síst við að útbúa skýrslur ofan í
seðlabanka evrunnar í Frankfurt.
Eitthvað er þetta kunnuglegt
En maðurinn sem stofnaði Seðlabanka
Reykjavíkurbréf 30.12.11
Örlagavaldur með tvö stór ör