Morgunblaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011
Í landi Úlfarsfells
Kl. 15.00
Kjalarnes við Kléberg
Kl. 20.30
Suðurfell
Kl. 20.30
Í Gufunesi
Kl. 20.30
Geirsnef
Kl. 20.30
Í Suðurhlíðum
Kl. 20.30
Við Ægisíðu
Kl. 20.30
Fylkisbrenna við Rauðavatn
Kl. 20.30
Laugardalur
Kl. 20.30
Ullarnesbrekkur
Kl. 20.30
Við Tjarnarvelli
Kl. 20.30
Við Skildinganes
Kl. 20.30
Á Valhúsahæð
Kl. 20.30
Við Sjávargrund
Kl. 21.00
Við Dalsmára í Smárahvammi
Kl. 20.30
R E Y K J A V Í K
MOSFELLSBÆR
KÓPAVOGUR
GARÐABÆR
HAFNARFJÖRÐUR
ÁLFTANES
SELTJARNARNES
Norðan við Gesthús
Kl. 20.30
Áramótabrennur
á höfuðborgarsvæðinu2011
Við Gulaþing
Kl. 20.30
Stór
brenna
Lítil
brenna
Munið að flugeldar
eiga ekki erindi á
brennurnar!
F
átt er erfiðara fyrir einstaklinga
en að horfast í augu við sjálfa sig.
Stundum tekur það fólk nánast
alla ævi að ná þeim áfanga á
þroskaferli sínum. Hið sama á við um þjóð-
ir. Þær geta átt mjög erfitt með að takast á
við það sársaukafulla ferli.
Sennilega hefur engin þjóð í okkar
heimshluta náð meiri árangri í þeim efnum
en Þjóðverjar. Þeir hafa skipulega tekizt á
við það verkefni eftir heimsstyrjöldina síð-
ari að gera upp við fortíðina og þá sér-
staklega sögu þriðja ríkisins. Það hefur
áreiðanlega verið erfitt fyrir þá sem þjóð en
þeir hafa ekki vikizt undan og gengið býsna
hreint til verks.
Stundum hef ég spurt sjálfan mig, hvern-
ig ég hefði brugðizt við, ef ég hefði á æsku-
árum alizt upp í Þýzkalandi. Hefði ég hri-
árin fyrir hrun um þá stöðu, sem alla vega
var byrjuð að vekja alvarlegar spurningar
snemma á árinu 2006 og líka frá miðju
sumri árið 2007. Hefur einhver orðið var
við þær umræður á Alþingi? Finnst engum
þingmanni ástæða til að þær fari fram?
Ef við horfum til reynslu Þjóðverja ann-
ars vegar og Svía hins vegar er því miður
hægt að færa sterk rök fyrir því, að við
höfum valið þá leið, sem Svíar völdu sér
eftir stríð, sem er sú leið að þegja eða
þagga niður umræður, hafi einhver reynt
að koma þeim af stað.
Afleiðingarnar eru tvíþættar. Annars
vegar göngum við öll um með þá óþægilegu
tilfinningu, að við höfum ekki hreinsað til í
eigin ranni. Hins vegar er mikil hætta á því
að leikurinn verði endurtekinn. Það mátti
sjá tilhneigingu til þess í kringum útboð á
hlutabréfum í Högum. Það má líka sjá
hversu auðvelt er að falla fyrir freistingum
í umræðum um hugmyndir Huang Nubos.
Talsmenn ríkisstjórnarinnar boða betri tíð
handan við hornið í stað þess að gera það
þveröfuga og segja eins og satt er að hún
sjáist kannski eftir áratug.
Við erum ein bezt menntaða þjóð í heimi.
Fáar þjóðir eru jafn vel upplýstar og við.
Hvers vegna er þetta svo erfitt? Hvers
vegna horfumst við ekki í augu við ástæður
hrunsins, fámennið, ættartengslin, hags-
munatengslin, klíkuskapinn og eiginhags-
munapotið, sem allt átti þátt í að við flut-
um sofandi að feigðarósi?
Líklega er veruleikinn sá, að ef fram
kæmu flokkar og frambjóðendur í næstu
þingkosningum, sem töluðu á þennan veg
yrðu þeir hinir sömu sendir út í yztu
myrkur.
Sjálfsblekkingin er bezt!
arvíkinganna? Á tímum kommúnismans
voru slíkir kallaðir nytsamir sakleysingjar.
Það fer ekki á milli mála, að mikil orka
hefur farið í rannsókn á hruninu í rétt-
arkerfinu. Dómskerfið á eftir að verða upp-
tekið af þeim þætti málsins næstu ár. Það
uppgjör fer fram fyrir allra augum en hvað
um allt hitt?
Hafa stjórnmálaflokkarnir gert upp sinn
þátt í hruninu? Ég er ekki þeirrar skoð-
unar. Ég tel ekki að sá flokkur, sem ég hef
fylgt frá æskuárum – Sjálfstæðisflokkkurinn
– hafi horfzt í augu við sjálfan sig og sinn
þátt í hruninu. Á vettvangi flokksins hafa
ekki farið fram þær umræður, sem þar
hefðu átt að verða. Það sama á við um aðra
flokka. Þó ber að undanskilja Vinstri
græna. Þeirra ábyrgð var minnst.
Hafa fjölmiðlar gert upp sinn þátt í
hruninu? Þar voru margir meðreiðarsveinar
á ferð. Það er rík ástæða til að gerð verði
ítarleg úttekt á umfjöllun fjölmiðla um alla
þætti þess máls á fyrstu árum nýrrar aldar.
Hefur háskólasamfélagið horfzt í augu við
sjálft sig? Hefur einhver orðið var við það?
Í raun og veru er stórmerkilegt að enginn
af háskólum landsins hafi efnt til opinna og
hreinskiptinna umræðna um þátt há-
skólafólks í að móta skoðanir og almenn-
ingsálit í aðdraganda hrunsins. Að ekki sé
talað um tilteknar afmarkaðar álitsgerðir
sem sérfræðingar háskólasamfélagsins létu
frá sér fara síðustu misserin fyrir hrun og
höfðu að markmiði að sannfæra bæði okkur
og aðra um að allt væri með felldu í ís-
lenzku bönkunum.
Hefur Alþingi gert upp sína sögu í þess-
um efnum? Hafa alþingismenn rætt það
fyrir opnum tjöldum, hvers vegna litlar
sem engar umræður urðu á Alþingi síðustu
fizt af Hitler? Hefði ég flotið með
straumnum? Ég get ekki fullyrt, að slíkt
hefði ekki gerzt og efast um að þeir séu
margir, sem geti svarað þessum spurn-
ingum neitandi.
Svo er önnur þjóð í Evrópu, sem fullyrða
má, að hafi ekki horfzt í augu við sjálfa sig
og sína fortíð á árum heimsstyrjaldarinnar
síðari. Það eru frændur okkar, nágrannar
og vinir – Svíar. Þeir voru í raun meðreið-
arsveinar þriðja ríkisins. Þeir sáu her-
sveitum Hitlers fyrir stáli og margvíslegum
vélbúnaði í hernaðartækin, sem notuð voru
til að leggja Evrópu undir Þýzkaland. Ein-
hverjir kunna að segja að þeim hafi verið
vorkunn. Þeir voru innilokaðir. Þeir gátu
ekki komið framleiðsluvörum frá sér til
annarra þjóða nema með leyfi Þjóðverja.
Þeir verja sig með því, að þeir hafi hjálpað
Norðmönnum og gyðingum. En þeir ráku
líka til baka yfir landamærin Norðmenn
sem voru á flótta undan Þjóðverjum.
Hafa Svíar gert upp þessa fortíð sína?
Nei. Þeir hafa þagað og stundað þöggun.
Þeir hafa ekki horfzt í augu við sjálfa sig.
Það hlýtur að vera erfitt fyrir Svía en
kannski kunna þeir vel við sjálfsblekkingu.
Nú þegar þrjú ár eru liðin frá hruni má
velta því fyrir sér, hvort við Íslendingar
höfum að nokkru marki tekizt á við það
sársaukafulla verkefni að horfast í augu við
sjálfa okkur og gera upp hinar dýpri ástæð-
ur hrunsins. Við höfum að vísu skeytt skapi
okkar á viðskiptajöfrum og bankajöfrum
áranna fyrir hrun – en felst í því eitthvert
uppgjör við sjálf okkur?
Er kannski hægt að færa rök fyrir því að
með sama hætti og Svíar gerðust meðreið-
arsveinar Adolfs Hitlers hafi stórir hópar
Íslendinga gerzt meðreiðarsveinar útrás-
Hefur þjóðin horfzt í augu við sjálfa sig?
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is