Morgunblaðið - 31.12.2011, Blaðsíða 33

33
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011
Annað árið í röð máttu Íslendingar þola eldgos
með tilheyrandi öskufalli í byggð. Eldstöðin í
Grímsvötnum sýndi klærnar í maí og ösku
rigndi yfir stóran hluta landsins, allt frá Eyja-
fjarðarsveit til Reykjaness og Reykjavíkur. Á
helsta áhrifasvæði gossins, á Kirkjubæj-
arklaustri og í nærsveitum, var fólk hvatt til að
halda sig innandyra þegar verst lét enda sást
ekki út úr augum fyrir þykkri öskunni. Þeir sem
þurftu að fara út voru með rykgrímur en björg-
unarsveitarmenn fóru á milli bæja og dreifðu
þeim. Mest voru á annað hundrað björg-
unarsveitarmanna að störfum í einu.
„Við vissum að það væri að koma eldgos en
ekki að það yrði svona slæmt,“ segir Sigurjóna
Matthíasdóttir, bóndi á Breiðabólstað á Síðu, en
á stóru svæði skall á svartamyrkur að morgni
22. maí. Sigurjóna hafði ásamt syni sínum, Þor-
mari Jóhannssyni, sett lambfé út daginn áður og
fyrstu viðbrögð voru að reyna að koma því inn
aftur. „Fyrst í stað var ekki viðlit að gera neitt
úti vegna myrkurs, þannig að við fórum í stað-
inn í fjárhúsið til að undirbúa ef rofa skyldi til,“
segir Sigurjóna en það varð henni til happs að
Þormar var heima vegna sauðburðarins en hann
leggur stund á nám á Hvanneyri. „Það var al-
gjör lukka að hafa hann heima, ég hefði lítið get-
að gert ein.“
Um leið og rofa fór til hentu þau upp girð-
ingum og grindum til að hafa hemil á fénu.
Smám saman tókst svo að koma því inn. „Það
var mjög skrýtin tilfinning að hlaupa eftir fénu
um túnin og sjá sama og ekki neitt. Ég hefði
aldrei getað trúað því að ég ætti eftir að upplifa
neitt þessu líkt.“ Svartamyrkrið stóð ekki
lengi yfir og Sigurjóna náði öllu sínu fé inn,
heilu á húfi. Það var ekki alls staðar þannig.
Hún segir tjón á nærliggjandi bæjum eigi að
síður hafa orðið minna en menn óttuðust í
fyrstu. „Sumstaðar drapst eitthvað af fé, frek-
ar vegna þess að það hraktist í skurði en að
það yrði fyrir ösku. Á einum bæ missti bóndi
hross. Menn sluppu þó mikið til með skrekk-
inn.“
Minna hey en engin aska í því
Tjón varð þó víða á túnum og á sumum bæj-
um lítið sem ekkert hægt að heyja vegna ösku.
„Þetta var allt í lagi hjá okkur. Það var minna
hey en við eigum að venjast en engin aska í
því. Við slógum bara hærra en venjulega.“
Spurð hvort bændur í sveitinni séu farnir að
búa sig undir enn eitt eldgosið á árinu 2012
svarar Sigurjóna því til að þeir séu vissulega
við öllu búnir. „Maður veit hreinlega ekki
hverju maður á að trúa lengur en auðvitað
vonum við að þessu sé lokið, a.m.k. í bili.“
Sigurjóna er sannarlega reynslunni ríkari.
„Fyrst þetta fór ekki verr hefði ég ekki viljað
missa af þessari lífsreynslu. Það var merkilegt
að kynnast þessu.“
Eins og svo oft þegar vá steðjar að snýr
þessi þjóð bökum saman og Sigurjóna segir
hjálpina sem bændum á svæðinu var veitt hafa
verið ómetanlega. „Það var ótrúlegt hversu
fljótt fólk var að bregðast við og samstaðan til
mikillar fyrirmyndar. Þessi hjálp verður aldrei
fullmetin.“ orri@mbl.is
Menn sluppu mikið
til með skrekkinn
Morgunblaðið/Eggert
Lífsreynsla Sigurjóna Matthíasdóttir var
öskugrá þegar ljósmyndari Morgunblaðsins
hitti hana á hlaðinu á Breiðabólsstað. „Fyrst
þetta fór ekki verr hefði ég ekki viljað missa
af þessari lífsreynslu.“
Sigurjóna Matthíasdóttir, bóndi á Breiðabólstað, upplifði
svartamyrkur við upphaf eldgossins í Grímsvötnum
Gunnar Torfi Benediktsson frá Akureyri lenti í
óskemmtilegri lífsreynslu í október þegar hann
neyddist til þess að aka út af Grenivíkurvegi
vegna þess að bíll kom á móti honum á öfugum
vegarhelmingi. Eftir að bíllinn staðnæmdist á
mel neðan við veginn og Gunnar steig út rann
bíllinn af stað, fór fram af þverhníptum kletti og
lenti í flæðarmælinu, 83 metrum neðar, gjöró-
nýtur. Tveir hundar voru í bílnum og fengu ekki
einu sinni skrámur!
Sá sem var undir stýri á hinum bílnum stað-
næmdist ekki heldur hélt sína leið og enn í dag
er því ekki vitað hver var þar á ferð.
Þetta var um miðjan dag og því bjart. Gunnar
Torfi var á heimleið eftir að hafa svipast um eft-
ir gæsum. Hann var á Grenivíkurvegi, nokkru
norðan við bæinn Yztu-Vík. „Það bjargaði miklu
hvað ég keyrði hægt,“ segir hann nú. „Ég varð
hvumsa þegar ég sá að bíllinn kom á móti mér
og til að forðast árekstur varð ég að keyra út af.
Ég hefði ekki boðið í það hvernig hinn bíllinn
hefði farið út úr árekstri, þetta var lítil „dós“ en
ég var á Nissan pallbíl og hefði ábyggilega orðið
allt í lagi.“
Vegurinn liggur um skriður á þessum kafla
og neðan hans er melur. „Ef ég hefði ekki farið
út af einmitt þarna hefði bíllinn líklega ekki
stoppað. En hann stöðvaðist á melnum, ég steig
fljótlega út og var að ná áttum þegar ég sá út-
undan mér að hann rann af stað.“
Gunnar Torfi tók á rás á eftir bílnum og
freistaði þess að stöðva hann með því að hanga í
pallinum. „Það þýddi ekkert.“
Hann segist sjálfur ekki hafa verið í neinni
hættu á að renna fram af klettinum. „Bíllinn
stoppaði fimm til sex metra frá brúninni og var
grafkyrr á meðan ég steig á bremsuna.“
Gunnar Torfi varð undrandi þegar hann átt-
aði sig á því að hinn bíllinn fór af vettvangi. „Ég
sá aldrei nein bremsuljós þannig að hann hægði
ekki einu sinni á sér.“
En skyldi hinn ökumaður ekki hafa orðið
Gunnars var?
„Ef hann sá mig ekki hlýtur hann að hafa ver-
ið steinsofandi,“ segir Gunnar en bætir við:
„Kannski lá honum svona agalega á …“ Þó telur
Gunnar að hinn bíllinn hafi ekki verið á mjög
mikilli ferð.
Tveir hundar voru með Gunnari Torfa sem
fyrr segir. Þeir voru skoðaðir rækilega eftir
slysið en sluppu óskaddaðir, sem eigendunum,
vinafólki Gunnars, þykir með ólíkindum. Annar
hundurinn var Labrador, hinn blanda af Border
Collie og Doberman; tíkin Dísa sem enn er í
eigu vina Gunnars Torfa.
Hann hafði skiljanlega áhyggjur af hund-
unum þegar hann sá á eftir bílnum. „Ég var far-
inn að undirbúa hvað ég gæti sagt við eigendur
þeirra þegar ég sá hundana koma hlaupandi!
Lögreglan telur að bíllinn hafi lent á grjóthnull-
ungi sem stóð út úr í klettinum á miðri leið, og
það hafi dregið töluvert úr hraða bílsins. Við það
högg finnst mér líklegt að hundarnir hafi skorð-
ast á gólfinu aftan við framsætin.“
Dísa er óhrædd að ferðast með Gunnari
Torfa þrátt fyrir óhappið. „Hún horfði svolítið
skringilega á mig fyrst þegar ég bað hana að
koma upp í annan bíl sem ég á, en stökk svo upp
í. Hún treystir manni fullkomlega.“
skapti@mbl.is
Horfði á eftir
bílnum fram
af kletti
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Sluppu Gunnar Torfi og tíkin Dísa.
Gunnar Torfi Benediktsson
slapp vel
„Aðstæður voru eins slæmar fyrir hífingu í
svona skip og þær geta orðið. Skipið var gal-
tómt, átti erfitt með stjórn og manni stóð nú
ekki á sama þegar maður sá skrúfuna koma
alla upp úr,“ segir Viggó Sigurðsson, sigmaður
á þyrlu Landhelgisgæslu Íslands, en hann seig
eftir slösuðum skipverja á litháska flutn-
ingaskipinu Skalva í aftakaveðri 13. janúar sl.
Skalva var statt um 115 sjómílur SV af Reykja-
nestá. Mikil ölduhæð var á svæðinu sem gerði
aðstæður til björgunar mjög krefjandi, einkum
vegna þess hve mikill veltingur var á skipinu.
Ástand skipverjans var í upphafi metið svo að
kæmist hann ekki undir læknishendur hið
fyrsta, kynni hann að eiga það á hættu að missa
handlegginn. Síðar kom þó í ljós að meiðsl hans
voru ekki jafn alvarleg og óttast var í fyrstu.
Tvær þyrlur sendar
Vegna þess hversu langt frá landi hjálp-
arbeiðnin barst var ákveðið að senda báðar
þyrlur Landhelgisgæslunnar, TF-GNÁ og TF-
LÍF, í verkefnið og segir Viggó þá ákvörðun
hafa aukið öryggi við björgunaraðgerðir til
muna. „Það sem að gerði það að verkum að
manni leið miklu betur var að við vorum með
hina þyrluna með okkur líka. Þannig að ef mað-
ur færi [í hafið], þá hefði maður björgun. Því
þeir á skipinu hefðu aldrei getað gert neitt ef
þannig hefði farið,“ segir Viggó. Mjög hvasst
var á svæðinu og ölduhæð mikil og telur hann
flutningaskipið hafa sveiflast um 10-15 metra í
ölduganginum.
Til að koma sigmanni um borð þurfti flug-
stjóri þyrlunnar, Benóný Ásgrímsson, að
fljúga mjög nærri skipinu við hrikalegar að-
stæður og segir Viggó það ómetanlegt að
reynslumesti flugstjóri Gæslunnar hafi verið
við stjórnvölinn. „Eina stundina virtist brúin
vera alveg lengst í burtu en inni á milli horfði
maður inn um brúargluggana. Þá erum við yfir
dekkinu á skipinu, því þeir þurfa að fara inn á
dekkið til þess að koma mér niður,“ segir
Viggó og bætir við að það sé metið hverju sinni
hvort senda skuli lækni niður með sigmanni en
í þessari aðgerð fór Viggó einn um borð og hélt
hann talstöðvarsambandi við lækni á meðan
hann athugaði með ástand og líðan sjómanns-
ins.
„Elítu-mannskapur“
Að sögn kemst fátt annað upp í hugann en
markmið leiðangursins þegar farið er í björg-
un. „Ég hugsa bara um einstaklinginn sem ég
er að fara að ná í. Það er ekkert flóknara en
það. Maður hugsar bara um að klára það verk-
efni sem maður er í.“ Þegar sigmaður er send-
ur um borð í skip er unnið eftir ákveðnu verk-
ferli og viss fyrirmæli gefin til skipstjóra. „Við
biðjum um að siglt sé í ákveðna stefnu, helst
upp í vindinn. Þyrlan vinnur best upp í vind og
þarf að nota minna afl til þess að halda sér.
Hann gat snúið [skipinu] upp í vindinn en það
var svolítið óútreiknanlegt vegna þess að það
var tómt og hann átti erfitt með að stýra. En
við vorum með elítu-mannskap í þessu útkalli.“
Þyrluáhafnir Landhelgisgæslunnar eru vel
þjálfaðar til þess að takast á við krefjandi verk-
efni og er óhætt að segja að fagmaður sé í
hverju sæti. „Við fljúgum einu sinni á dag og
það eru jafnvel tvær til þrjár skipaæfingar í
viku. Þetta er það sem að við erum að æfa fyrir.
Ef við vinnum ekki sem ein eining gengi þetta
ekki upp. Flugstjórinn þarf að vera hárná-
kvæmur, spilmaðurinn, sem sér um að slaka
mér niður, þarf að vera með samskiptin í lagi
til þess að hífingin gangi upp og ég þarf að vera
klár á því hvernig ég á að lenda þarna niðri og
vera snöggur að losa mig.“
Viggó hóf feril sinn hjá Gæslunni árið 1996
sem afleysingamaður um borð í varðskipinu Tý
en síðan þá hefur hann gegnt ýmsum öðrum
stöðum. Má þar nefna sem háseti, bátsmaður
og innan sprengjudeildar. Þá hefur hann starf-
að í þyrlusveit frá árinu 2006. „Á heildina litið
held ég að þetta sé eitt besta starf sem maður
getur haft.“ khj@mbl.is
Sá skrúfuna koma
alla upp úr hafinu
Nagli Viggó Sigurðsson, sigmaður á þyrlu Landhelgisgæslu Íslands, seig eftir slösuðum skip-
verja á flutningaskipi sem statt var 115 sjómílur SV af Reykjanestá í aftakaveðri.
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Viggó Sigurðsson, stýri- og sigmaður hjá Landhelgisgæslu Íslands