SunnudagsMogginn - 08.04.2012, Qupperneq 42

42 8. apríl 2012
Það var sérkennilegt að upplifasömu sjónarhornin tíu eða tólfárum síðar, í samskonar birtu,og mynda þau aftur með stóru
blaðfilmuvélinni,“ segir þýski ljósmynd-
arinn Olaf Otto Becker í hugleiðingum
sem birtast í nýrri bók hans, Under the
Nordic Light. Undirtitill hennar er
Ferðalag gegnum tímann / Ísland 1999 -
2011. Í ljósmyndum þessarar stóru bókar
birtist athugul og rannsakandi sýn lista-
mannsins. Hann rýnir í náttúruna og oft-
ar en ekki inngrip manna í hana hér á
landi; í nýjustu verkunum myndast sam-
tal milli tvennra tíma í athyglisverðum
myndapörum sem tekin eru frá sömu
sjónarhornum. Auk þess má sjá ákveðin
viðbrögð Beckers við samfélaginu hér á
landi eins og það blasir við honum eftir
bankahrunið.
Olaf Otto Becker er fæddur árið 1959
og er einn af eftirtektarverðustu ljós-
myndurum sinnar kynslóðar í Þýska-
landi. Hann myndaði hér á sína stóru
blaðfilmuvél á árunum 1999, 2000, 2001
og 2002 og birtist afraksturinn í bókinni
Unter dem Lichts des Nordens sem
Schaden gat út árið 2005. Bókin fékk afar
lofsamleg viðbrögð og seldist upp á
skömmum tíma. Sýning á hluta verkanna
var sett upp í Ljósmyndasafni Reykjavík-
ur árið 2007 en þá sýndu Ragnar Ax-
elsson og Páll Stefánsson með Becker.
Um miðjan síðasta áratug fór Becker
í leiðangra til Grænlands, sigldi einn með
austurströndinni á gúmmíbát og mynd-
aði. Afrakstur þessara ferða birtist í verð-
launabókunum Broken Line og Above
Zero sem Hatje Cantz Verlag gaf út. Út-
gefandinn ámálgaði þá við Becker að
endurútgefa bók hans með Íslandsmynd-
unum og lagði til að hann færi aftur hing-
að til lands og bætti fleiri myndum við.
Becker féllst á það enda langaði hann að
sjá hvað hefði breyst frá fyrri heimsókn-
um. Því fór svo að hann sneri aftur sum-
arið 2010 og myndaði – og það sem hann
sá þá kallaði á enn eina ferð 2011. Úrval
gömlu og nýju verkanna birtist í þessari
nýju bók um ferðalagið gegnum tímann,
alls rúmlega níutíu ljósmyndir.
Ægifegurð og virkjanir
Það er formhreinn, hlutlægur og oft
kaldhamraður heimur sem birtist í
myndum Beckers. Eða réttara sagt er
sýnin oft kaldhömruð, náttúran sem
hann sýnir okkur er ýmist mild eða hörð,
Er mögulegt
að ljósmynda
tímann?
Þýski ljósmyndarinn Olaf Otto Becker myndaði
nokkrum sinnum hér á landi um aldamótin og
aftur nú á síðustu árum. Úrval verkanna er
komið út í stórri bók í Þýskalandi. Eitt helsta við-
fangsefni listamannsins er tíminn, eins og hann
birtist í íslenskum byggðum og náttúrunni.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Baujur í skemmu 07/2000 Í myndum sem þessari vinnur Becker með einskonar fagurfræði
eyðingaraflanna; hann sækir í mannvirki sem náttúran er aftur að gera að sínum.
É
g spurði menntaskólanema
um daginn: Hvað merkir
orðasambandið ár og síð?
Hann stóð á gati. Þetta
merkir snemma og seint,
þ.e. alltaf. Atviksorðið ár merkir snemma,
sbr. orðin árla og morguns-ár (ekki:
morgun-sár!). Ég bætti svo við spurning-
unni: Hvert er frumstig atviksorðsins síð-
ast? Svarið er: síð, sbr. t.d. síð sumars.
Sama nemanda spurði ég: Hvað er at-
hugavert við þessa málsgrein í mann-
kynssögubókinni þinni: „Frjálsbornir
menn klæddust skikkjum (toga) sem þeir
ófu um sig eftir ákveðnum reglum“?
Nemandinn hugsaði sig lengi um og sagði
síðan: Hér er líklega ruglað saman sögn-
unum vefja – vafði – vafið og vefa – óf –
ófum – ofið. Höfundurinn hefur ætlað að
skrifa: „Þeir vöfðu skikkjunum um sig.“
Um daginn skrifaði mér kennari og
sagði m.a.:
„Ég hef áhyggjur af talsmáta starfsfólks í
skólanum mínum, eiginlega fæ ég stund-
um á tilfinninguna að aðrir vinni á móti
því sem maður er að basla við að kenna.
Ég tala mikið um málið við nemendur, það
sé ekki sama hvernig við tölum. Ég vil að
þau segi: „Ég skil þetta ekki,“ og hjálpa
þeim ekki strax þegar sagt er: „Ég er ekki
að skilja þetta.“ Mér finnst líka óþolandi
þegar sagt er henni hlakkar, honum lang-
ar o.s.frv. Flestir starfsmenn skólans, og
þá undanskil ég ekki kennara, tala svona.
Meira að segja hef ég hert upp hugann og
fundið að pistlum á heimasíðu skólans
míns og það finnst mér ekki auðvelt …
Gaman væri að fá þitt álit á þessum hug-
renningum. Á ég bara að láta þetta af-
skiptalaust?“
Við eigum að ræða þessi atriði og mæla
með því sem telst viðurkennt í formlegu
máli. Ég vil reyndar ekki fara fram með
neinni hörku, heldur skýra þessi fyrirbæri
og beita málfræðihugtökum. Jákvæð um-
ræða um móðurmálið getur verið bráð-
skemmtileg. Ég bið nemendur mína um að
flytja slíka umræðu heim til sín og inn í
vinahópinn. Um texta bréfritarans hér að
ofan hafði ég nokkur orð í kennslu minni
nú í vikunni og beitti þá hugtökunum
persónuleg sögn (hlakka), nefnifalls-
frumlag (ég hlakka), ópersónuleg sögn
(langa), þolfallsfrumlag (mig langar),
þágufallsfrumlag (mér finnst) o.s.frv. Ég
sagði líka að mér þætti ískyggilegt ef „ég
er ekki að skilja“/ „hún var að standa sig“
o.s.frv. ætla að útrýma „ég skil ekki“/
„hún stóð sig vel“; og ég reyndi að rök-
styðja þá skoðun með því að segja að vart
auðgaði það tungu okkar ef við hættum að
beygja sagnirnar og notuðumst einungis
við nafnhátt þeirra.
Síðar í fyrrnefndu bréfi segir:
„Þegar ég var barn leiðrétti mamma mig
alltaf þegar ég sagði „ég þori því ekki“. Ég
átti að segja „ég þori það ekki“ og síðan ég
loks lærði það hef ég haldið mig við það.
Nú segja flestir þori því ekki, maður tekur
eftir ef einhver segir þorir það. Hvað segir
þú um þetta?“
Ég var líka leiðréttur svona og mig
minnir að sú leiðrétting hafi verið í sam-
ræmi við gömlu málfræðibókina. En ef
flett er upp í Íslenskri orðabók sést að þora
það og þora því (og meira að segja þora
þess) teljast jafngild orðasambönd. Mér
hefur verið sagt að þora því tíðkist mjög á
Vestfjörðum. Í sinni ágætu skáldsögu,
Hjarta mannsins, sem gerist þar vestra,
segir Jón Kalman: „… hann þorir ekki
öðru en að taka við …“ Hér stýrir sögnin
þora semsagt þágufalli. Niðurstaðan er þá
sú að við þurfum að fara varlega í leiðrétt-
ingar, fletta upp, ræða leyndardóma
málsins og helst að beita málfræði-
hugtökum. Í þessu tilviki mætti segja
börnunum að sögnin þora virðist geta
stýrt þolfalli, þágufalli og jafnvel eign-
arfalli; ég gæti trúað að slíkt væri eins-
dæmi um áhrifssögn.
Jón Kalman er sannur töframaður í stíl-
brögðum og málbeitingu. Í fyrrnefndri
sögu, Hjarta mannsins, þar sem rætt er
um hina leyndardómsfullu Geirþrúði og
ástmann hennar, enska skipstjórann (sem
fór að tala um börnin sín á Englandi), segir
m.a.: „Geirþrúður sagði ekkert, horfði
bara upp í himininn, fingurnir gældu við
hár hans, stoppaði hann ekki, þaggaði
ekki niður í honum með kossi sem er
mýksta aðferð veraldar til að segja ein-
hverjum að þegja, ég loka vörum þínum
með kossi vegna þess að orð þín kvelja
mig.“
Með mjúkum aðferðum höldum við
baráttunni áfram.
„Mýksta aðferð
veraldar“
Koss: Mýksta aðferð veraldar til að segja einhverjum að þegja!
Morgunblaðið/Ómar
’
Jákvæð umræða
um móðurmálið
getur verið
bráðskemmtileg.
Tungutak
Baldur Hafstað
bhafstad@hi.is
Lesbók