Helgafell - 01.03.1942, Blaðsíða 21

UPPRUNI ÍSLENZKRAR SKÁLDMENNTAR
7
35 þeirra, að fara má nærri um ættstöðvar og fæðingarhérað hvers þeirra.
Nú bregður svo kynlega við, að úr Austfirðingafjórðungi finnst ekkert hirð-
skáld. Þegar við minnumst skáldafæðar frændþjóðanna til forna, hlýtur at-
hyglin ósjálfrátt að beinast til hins hirðskáldalausa landsfjórðungs. Hér
sést hilla undir vegarmerki, sem taka má mið af. Það er auðsætt, að skáld-
menntin hefur ekki að fornu fari fest verulega rætur austan lands eða í Þing-
eyjarþingi. Austan Eyjafjarðar og Markarfljóts er aðeins eitt hirðskáld af 35.
Glúmur Geirason ólst upp í Mývatnssveit, en fluttist á unga aldri vestur á
land. Þar staðfestust niðjar hans í byggðum Breiðafjarðar.
Fornskáldum okkar má gjarna skipa í tvo höfuðflokka: hirðskáld og
tækifærisskáld. Þegar Finnur Jónsson hafði lokið við að telja upp tæki-
færisskáldin úr þeim landsfjórðungum, fórust honum orð eitthvað á þessa
leið: Undravert er það, hve fá skáld eru kunn frá Austurlandi. Þar er
varla öðrum til að dreifa en Grími Droplaugarsyni. Finnur Jónsson hélt
samt öllu til haga í skáldatali sínu. Auk Gríms nefnir hann tvö skáld
úr Múlaþingum: Helga Ásbjarnarson, sem eignuð er vísa í Droplaugar-
sona sögu, og Þorkel nokkurn svartaskáld. Fékk Þorkell að fljóta með
vegna viðurnefnisins. Af Norðurlandi austan Eyjafjarðar er getið þriggja
skálda auk Gríms Geirasonar og tveggja í Skaftafellsþingi. Meðal þessara
skálda er Vöðu-Brandur frá Laxamýri, sem sagður er hafa kveðizt á við
mann og haft betur. Allir hinir eiga skáldanafnið hinu sama að þakka sem
Helgi Ásbjarnarson. Nöfn þeirra eru í fornritum hvert um sig tengd við
eina tækifærisvísu. Það er von, að Finnur Jónsson undraðist skáldafæð
Austurlands og ljóðaleysi. Hann hafði alls talið upp um 120 íslenzk skáld
frá 10. og 11. öld, sem hægt var að héraðsfesta með nokkrum sanni. Að-
eins níu þeirra komu á landið austan Eyjafjarðar og Markarfljóts. Og meðal
þeirra var ekkert meira háttar skáld svo vitað sé, nema Glúmur Geirason.
Hann mætti þó eins vel telja meðal vestfirzkra skálda. Enda ekki ólíklegt,
að skáldmennt sína hafi hann numið í Breiðafirði.
Af skattbændatali Gissurar biskups Isleifssonar má fá allglögga hug-
mynd um mannfjöldahlutföll landsfjórðunganna á fyrstu öldum íslands-
byggðar. Um aldamótin 1100 töldust skattbændur í Austfirðingafjórðungi
sjö hundruð, tólf hundruð í Norðlendingafjórðungi, níu hundruð í Vestfirð-
ingafjórðungi og í Sunnlendingafjórðungi tíu hundruð. Þegar Þingeyjarþingi
og Eyjafjallasveit er bætt við Austfirðingafjórðung hinn forna, má auðsætt
vera, að sá landshluti hefur sízt haft minni mannfjölda en hver hinna fjórð-
unganna, þannig skertir. Mun varla komizt nær sanni um íbúafjöldann en
að áætla alla fjóra landshlutana nokkurn veginn jafna að manntali til forna,
því að hver þeirra hefur haft frá 9 til 10 hundruð skattbænda. Mun ég nú í
grein þessari kalla hinn forna Vestfirðingafjórðung, sem takmarkaðist af
Hvítá í Borgarfirði og Hrútafjarðará, Vesturland, Norðlendingafjórðung vest-