Helgafell - 01.03.1942, Blaðsíða 23

UPPRUNI ÍSLENZKRAR SKÁLDMENNTAR 9
enga hliÖstæðu í þessu efni, nema ef hæfa þætti að nefna sögu Drop-
laugarsona.
Það er auðséð, að á fyrstu öldum íslands sögu hefur verið mikill munur
á menningarviðhorfum vestur- og austurhluta landsins. Þetta er staðreynd,
sem ekki verður vefengd. Skáldatalið eitt saman veitir nægilega sönnun.
Af því má ráða, að ættir þær, sem skáldmennt iðkuðu, hafi flestar í önd-
verðu valið sér búsetu á Vestur- og Norðurlandi, einkum í Vaðlaþingi að
meðtöldum Fljótum, í Húnavatnsþingi, við ísafjarðardjúp, í Breiðafjarðar-
byggðum, um Snæfellsnes og á suðurjaðri Vestfirðingafjórðungs. Það þarf
ekki heldur að leita langt eftir ljósu auðkenni á sérmenningu þeirra kyn-
kvísla, sem rækt lögðu við skáldmenntina. I skáldatali Finns Jónssonar um
10. og 11. öld eru rúmlega eitt hundrað skáld kennd við föður sinn eða
móður. Tíu þeirra eru berlega kennd við mæður sínar í fornheimildum.
Þótt þessi hópur hefði verið hálfu minni en raun ber vitni um, mætti samt
telja fyrirbærið hið furðulegasta. Hin kunnu mannanöfn frá umræddum tíma
sögu okkar munu leika á þúsundum, en meðal þeirra hefur mér ekki tek-
izt að finna nema hálfan fimmta tug persóna, sem kenndar eru við mæð-
urnar. Þegar skáld og skáldasystkini eru undanskilin, má mikið vera, ef meira
en einn eða kannske tveir af hundraði eru þannig auðkenndir, en í skálda-
flokknum er það næstum 10. hver maður. Þetta kynlega kennimerki skálda-
ættanna er svo ótvírætt og hafið yfir alla tilviljun, að ég hef ekki hirt um
að telja og flokka þann grúa mannanafna, sem koma fyrir í fornheimild-
unum. 1 varúðarskyni tók ég samt til samanburðar við skáldatalið yfirlit
Boga Th. Melsteðs um íslenzka skipaeigendur og farmenn á söguöld. Að
frátöldum skáldum og systkinum þeirra, munu þar vera nefndir hátt á ann-
að hundrað menn, sem kenndir eru við feðurna í fornritum, en aðeins einn
ber nafn móður sinnar. Er það Sigurður Gunnhildarson, sem frá er sagt í
Harðar sögu.
Vert er að gefa því gaum, að þess gætir miklu meir í hirðskáldaflokknum
en í hópi tækifærisskálda, að menn séu auðkenndir með móðurnafni. Meðal
hirðskáldanna er sjötti hver maður kenndur við móður sína, en af tækifæris-
skáldunum fjórtándi eða fimmtándi hver. Þetta er ofur eðlilegt. I heild sinni
er hirðskáldatalið langtum traustara. Meðal tækifærisskálda eru ýmsir taldir,
sem hæpið er um, hvort skáldanafn beri með réttu. Á hinn bóginn má ætla,
að flest hirðskáldin hafi verið í góðskáldaröð, og af þeim ættum, er hæst báru
merki hinnar forníslenzku skáldmenntar. Því beinist nú athyglin sérstaklega
að þessum skáldaflokki.
Þau hirðskáld, sem kennd eru við mæðurnar eru: Eilífur Guðrúnarson,
Hrafn Guðrúnarson, Steinn Herdísarson, Bersi Skáld-Torfuson og Kormák-
ur Dölluson. Mun rétt að telja Kormák hér með, þótt hann sé kallaður Og-
mundarson í skáldatali. I Kormáks sögu eru þeir bræður á Mel, Kormákur