Morgunblaðið - 19.11.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. NÓVEMBER 2012
Stuð vors lands Fólk á öllum aldri sótti bókamessu um nýliðna helgi í Ráðhúsi Reykjavíkur en Félag íslenskra bókaútgefenda og Reykjavík Bókmenntaborg UNESCO stóðu fyrir messunni.
Árni Sæberg
Hér á landi hafa
verið starfandi fjöl-
brautaskólar við hlið
bekkjaskóla í meira en
30 ár og hefur umfang
þeirra vaxið á þeim
tíma. Áfangakerfið
sem þessir skólar
starfa eftir og tugþús-
undir íslendinga hafa
kynnst hefur í meg-
inatriðum haldist lítt
breytt frá byrjun. Það
er orðið tímabært að skoða reynsl-
una af kerfinu og horfa þá ekki ein-
göngu til þess sem vel hefur gengið
heldur frekar til galla kerfisins og
hvaða úrbóta sé þörf.
Megingalli kerfisins er lítil afköst
og ber þar hæst þá staðreynd að
ekki er tekið mið af námsárangri.
Það er að hver áfangi gefur nem-
endum þrjár einingar af 140 til-
skildum án tillits til einkunnar og
dugar einkunnin fimm til að ljúka
áfanga. Það er 45% árangur og get-
ur ekki talist viðunandi. Það er
meginmunur á nemanda sem hefur
stundað námið vel og náð átta í ein-
kunn, það er 75% árangri eða meira
og þeim sem hefur lægri. Ég hef
fullan skilning á því viðhorfi nem-
enda að vera ekki að leggja á sig
meira en þarf. Setningin sem oft
heyrist: „þarf ég nokkuð að kunna
þetta til að ná“ er hætt að hneyksla
mig. Það er mannlegt að leitast við
að hafa sem minnst fyrir hlutunum.
Augljóst er að nem-
andi sem hefur lokið
þremur áföngum í fagi
með 75% árangri eða
meira er mun betur að
sér en hinn sem ef til
vill hefur klárað fjóra
til fimm áfanga með
minni. Þennan stóra
galla má laga strax á
einfaldan hátt með því
að þeir sem næðu ein-
kunnum á bilinu átta
til tíu fengju fjórar
einingar fyrir áfanga í
staðinn fyrir þrjár.
Þessar viðbótareiningar myndu
bæði stuðla að meiri námsvilja og
gætu stytt skólagöngu nemenda um
hálfa önn eða meira og aukið þannig
afköst. Að þessum höfuðgalla frá-
töldum vil ég minnast á nokkur
önnur atriði sem einnig stuðla að
sama marki.
Fyrst vil ég nefna skólatímann.
Núna byrja skólar um 20. ágúst og
kennt er til 1. desember. Þá tekur
við próftími og með vaxandi notkun
svokallaðs símats taka mjög margir
nemendur fá próf í fyrstu viku des-
ember og eru síðan í fríi allt fram til
7. janúar. Það er heill mánuður.
Kennsla mætti frekar hefjast í
byrjun september og kennt yrði til
10. desember. Próf mega vel vera
tvö á dag. Ekki á að vera nein þörf á
upplestrarfríi eftir aðeins þrjá mán-
uði í skóla. Einkunnir sjá nemendur
hvort eð er á netinu í dag og prófa-
sýningin, sem er mjög gagnleg, má
vel fara fram í byrjun vorannar.
Á vorönn er apríl einkum áber-
andi með sína mörgu frídaga og
sundurslitnu kennslu. Páskafrí þarf
ekki lengur að miðast við hestaferð-
ir heim á afskekkta sveitabæi. Til
að árangur náist sem bestur þarf
samfelldni í kennslu að vera sem
mest má. Starfi skólanna, öðru en
beinni kennslu, ætti að safna á mjög
fáa daga og ekki ætti að stunda
slíkt með því að kalla nemendur úr
kennslutímum og skilja hluta eftir í
tíma. Mikilvægt er að tryggja sam-
felldni í einstökum fögum en oft
slitnar nám í sundur í fagi í eina til
tvær annir og er þá oft miklum tíma
varið í upprifjun á námsefni fyrri
áfanga, tíma sem betur væri varið í
annað. Þá er að nefna lengd skóla-
dags og kennslustunda. Mjög fáir
ráða við að halda einbeitingu í námi
lengur en 40-50 mínútur í einu og
flestir eru einnig orðnir dofnir eftir
þrjú á daginn. Þó að langir kennslu-
tímar henti vel í vissum fögum má
ekki láta meðalreglu gilda. Hér
verður að laga kerfið að nemend-
unum en ekki öfugt!
Hvað á að kenna í framhalds-
skóla? Hér skal tæpt á nokkrum at-
riðum.
Kenna á bæði íslensku og ensku
en tvö tungumál til viðbótar hljóta
að orka tvímælis. Fáir ráða við að
hafa gott vald á fleirum en tveimur
málum. Hér er ekki lagt til að draga
mikið úr málakennslu en 2x12 ein-
ingar í tveimur viðbótarmálum
skila sér mun verr en 1x24 einingar
í einu.
Í stærðfræði hefur seinustu árin
orðið sú óheillaþróun að á fé-
lagsfræðibrautum hefur almenn
stærðfræði (363-463) verið valfag
sem fáir velja og hefur hún því dott-
ið út í flestum ef ekki öllum skólum.
Þetta þýðir að fjöldi stúdenta hefur
í raun strax á 17. ári lokað fyrir
þann möguleika að fara síðar meir í
framhaldsnám í tækni- eða raun-
greinum, þar sem mest þörf er á
menntuðu mannafli.
Í raungreinum má nefna eðlis-
fræði, efnafræði og fleiri. Í reynd
hefur eðlisfræði verið á undanhaldi
en engin grein er betur fallin til að
kenna hagnýtingu stærðfræðinnar.
Hvað skal kenna í háskóla og
hvað í framhaldsskólum? Það væri
gagnlegt að háskólar svöruðu þeirri
spurningu. Það væri eins eðlilegt og
að grunnskólinn færi að leita til
framhaldskólanna um hverju væri
ábótavant í fræðslu þar. Um það
geta framhaldsskólarnir best
dæmt.
Nú er boðið upp á „nám“ í fögum
sem víðast eru háskólagreinar. Má
því ekki spyrja hvort til standi að
stytta háskólanámið? Nær væri að
stíga skref til styttingar undirbún-
ings fyrir háskólanám.
Oft er talað um að hver eigi að fá
að læra það sem hugur hans stend-
ur til en reyndin er sú að þeir fáu
nemendur sem telja sig stefna að
ákveðnu háskólanámi hafa oftast
skipt um skoðun við innritun í há-
skóla og neyðast þar til að velja sér
greinar sem undirbúningur þeirra
leyfir. Breytum því framhalds-
skólum í almennan undirbúning svo
leiðum sé ekki lokað við 17 ára ald-
ur.
Hvað er helst til úrbóta?
Fækka verður valmöguleikum
því val má ekki dreifast svo mjög að
ekki náist lágmarksþátttaka í
áföngum og þeir því felldir niður.
Nemendur spyrja oft á valdegi í
hvaða áföngum sé minnst fall því
þangað vilji þeir. Meginfjöldinn
fylgir lögmálum vatnsins að renna
eftir lægðunum. Gæta þarf þess að
kröfur um námsárangur séu sem
jafnastar milli faga.
Ég hef heyrt reynda kennara
segja að íslenska skólakerfið sé
ónýtt! Svo mikið vil ég ekki segja en
ljóst er að úrbóta er þörf og þá þarf
að huga að grunnatriðum en ekki
fallega orðuðum námsskrám. Það
skal tekið fram að þessi skrif mið-
ast við meginþorra nemenda en
vitaskuld ekki alla.
Eftir Skúla
Halldórsson »Ég hef heyrt reynda
kennara segja að ís-
lenska skólakerfið sé
ónýtt! Svo mikið vil ég
ekki segja en ljóst er að
úrbóta er þörf og þá
þarf að huga að grunn-
atriðum en ekki fallega
orðuðum námsskrám.
Skúli
Halldórsson
Höfundur er framhaldsskólakennari.
Hugleiðingar um framhaldsskóla