Morgunblaðið - 19.11.2012, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. NÓVEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Áhugi fólks áþví að kom-ast á þing
virðist takmark-
aður. Hvernig
stendur á því?
Laun þingmanna
þykja ekki há, en eru þó mun
hærri en meðallaun í landinu.
Svo léleg kjör geta ekki verið
meginskýring og því síður eina
skýringin. Gönguleiðin á milli
kirkju og þinghúss er aðeins
fáeinir metrar og þó þykir
sumum hún ógnvænlegri en
Uppganga, eina færa leiðin að
bæli Grettis í Drangey og
þykir ekki fyrir lofthrædda.
En þar eru þó eggin, sem
hverfa úr hillunum fyrir þing-
setningu, óhreyfð á syllunum.
Varla eru þó skotskífu-
metrarnir á milli kirkju og
húss skýringin. Hluti núver-
andi þinghóps er þeirrar gerð-
ar að flestir myndu kjósa sér
annað kompaní dagpart sem
þeir mættu missa og fengju
gæsahúð ef þyrftu að ungangst
hann drjúgan hluta vinnuvik-
unnar, hvað þá næstu 200 vik-
urnar tæpar. Sjálfsagt er ekki
hægt að horfa alveg fram hjá
þessum þætti. Þessi atriði sam-
anlögð, ásamt nokkrum öðrum,
svo sem eins og alkunnu áliti
fólksins í landinu á samkund-
unni, duga kannski í efnivið á
fullnægjandi skýringu.
Prófkjör Samfylkingarinnar
um helgina sýnir að þar verður
engin endurnýjun. Auðvitað er
óþarfi að gera lítið úr því að
Jóhanna sé loks að hætta. En
niðurstaða prófkjörs flokks
hennar í Reykjavík gat ekki
þreytulegri verið. Ekkert nýtt.
Ekkert óvænt. Ekkert sem
flokkast undir að vera næstum
því spennandi. Jafnvel þeir
sem ekki flokkast undir að telj-
ast upptendraðir aðdáendur
Samfylkingar um þessar
mundir (sem er ekki fjölmenn-
ur hópur, ef þeir
sem ætla að láta
sig hafa að kjósa
hana eru ekki
taldir með) geta
ekki verið ánægðir
með að flokkur
skili sér svona úr prófkjöri.
Það eina sem náði því næstum
að teljast frétt var að Össur
hékk aðeins á sínu sæti á
hálmstrái, þótt enginn færi
opinberlega gegn honum. Eig-
inkona fyrrverandi aðstoðar-
mans Össurar, (sem gaf hús-
bónda sínum viðurnefnið
„vindhani“ forðum tíð) hafði
þó bersýnilega reynt að fella
hann, þótt hún læðupokaðist
við það. En Sigríður I. Inga-
dóttir er ekki pólitískur bóg-
ur, svo það hefði ekki átt að
saka mann sem lítur á sig sem
helsta skörung núverandi
þings.
Fyrir tveimur vikum þrá-
spurði Ríkisútvarpið Bjarna
Benediktsson hvort það hefðu
ekki verið vonbrigði? –
vonbrigði? – áfall? að fá aðeins
rúm 52 prósent í 1. sæti í sínu
kjördæmi. Hvernig spyrja
þeir nú, og mun þá allur
fréttatíminn duga til að spyrja
mann, sem kallar sig „grand
old man“ Samfylkingar og fær
þó aðeins 38% fylgi?
Eða eru 38% lítið betra fylgi
en 52%, svo vitnað sé til Egils
Helgasonar, sem taldi að 2.000
atkvæði Samfylkingar í SV-
kjördæmi væru „litlu betra“
en 5.000 atkvæði Sjálfstæðis-
flokks í sama kjördæmi, sömu
helgi! Og hvað segja óháðu
fræðimennirnir? Eru hjól-
börumenn í Háskólanum að
gera Össuri lífið leitt? Hverju
svara doktorarnir Gísli, Eirík-
ur og Helgi eða Stefán Ólafs
og Gunnar Helgi? Þeir gætu
sagst ekki vilja svara því málið
sé þeim nátengt. Er það ekki
bara best?
Það lofar ekki góðu
ef þreytumerkið er
orðið hin pólitíska
táknmynd}
Jóhanna fer
en þreytan eykst
Tímaritið TheEconomist,
sem er þekkt fyrir
annað en alvar-
legar efasemdir
um Evrópusam-
bandið, segir að
menn stingi varla saman nefj-
um í Brussel án þess að rætt
sé um mögulega úrsögn Bret-
lands úr ESB.
Um helgina birti The Ob-
server könnun sem skýrir
þessar umræður í Brussel, en
samkvæmt henni vilja 2⁄3
þeirra sem afstöðu taka að
Bretland hætti í ESB.
Miklar efa-
semdir eru um að-
ildina meðal al-
mennings víðar
um álfuna en litlar
líkur eru á að al-
menningur verði
spurður, nema hugsanlega í
Bretlandi.
Hér á landi er ástandið
þannig að þeir sem ráða ferð-
inni um þessar mundir virðast
ekkert fylgjast með erlendum
fréttum og telja enn að staða
Íslands mundi styrkjast við
inngöngu í Evrópusam-
bandið.
Ætli einstefnuloki
ESB nái ekki að
hindra fækkun
aðildarríkja?}
Bretar vilja út úr ESB B
ók Styrmis Gunnarssonar, Sjálf-
stæðisflokkurinn, átök og upp-
gjör, er lærdómsrík lesning. Það
sem vakir fyrir Styrmi er fyrst og
fremst að skrifa um arfleifð Geirs
Hallgrímssonar, fyrrverandi formanns Sjálf-
stæðisflokksins, en í orðum hans felst vísdóm-
ur sem gildir fyrir allar kynslóðir, gamlan og
nýjan tíma.
Bókin fjallar einkum um valdabaráttuna inn-
an Sjálfstæðisflokksins á sjöunda og áttunda
áratugnum eftir sviplegt fráfall Bjarna Bene-
diktssonar forsætisráðherra. Harkan var mikil
í stjórnmálunum. Geir varð illa úti í þeim átök-
um eftir stormasaman formannsferil og sagði
Styrmi eftir að hann hætti „að hann mundi
ekki að fenginni reynslu hvetja ungt fólk til að
taka þátt í stjórnmálum“.
Styrmir bætir við að áratugum seinna hafi Margrét
Thatcher, fyrrverandi forsætisráðherra Breta, viðhaft
áþekk ummæli með vísun til áhrifa stjórnmálaafskipta
hennar á fjölskyldu sína. Þá er lýsandi er hann vitnar í
frásögn Matthíasar Johannessen af samtali við Ingólf
Jónsson á Hellu um framtíðarforystu Sjálfstæðisflokksins
eftir fráfall Bjarna: „… og hefði Eva, kona Ingólfs, þá
komið fram úr eldhúsinu, bersýnilega verið að hlusta á þá,
og sagt: Ingólfur verður ekki formaður Sjálfstæðis-
flokksins.“
Í pistli fyrir viku vitnaði ég í orð Árna Páls Árnasonar,
sem sagðist ekki sækjast eftir stjórnmálum gærdagsins.
Það vakti fyrir honum að hvetja til samvinnu
þvert á pólitíska flokkadrætti og draga úr per-
sónulegum hjaðningavígum. Ótal margir hafa
borið fram svipaða ósk á undanförnum vikum.
Ef til vill lýsir andrúmsloftinu best að vitna
til orða Hrafns Jökulssonar í sunnudags-
blaðinu: „Það er lítið um alvöru nýtt fólk í
prófkjörum flokkanna. Fólk er orðið svo bólu-
sett fyrir pólitík. Og það er meira en að segja
það að hætta sér út í þann forarpytt. Menn eru
nánast að afsala sér æru og einkalífi.“
Svo virðist sem ákveðnir menn hafi það
helst að markmiði að drepa málefnalega um-
ræðu með því að dreifa óhróðri og sá tor-
tryggni. Einatt kasta þessir undirróðursmenn
steinum úr glerhúsi. Þó að flestir sjái í gegn-
um það, þá treysta þeir á að dropinn holi stein-
inn. Þetta eru ekki meðmæli með starfi stjórn-
málamannsins. Engan þarf að undra að Össur
Skarphéðinsson gefi ekki kost á sér aftur til formennsku í
Samfylkingunni eftir að hafa verið ýtt til hliðar þrátt fyrir
að flokkurinn stæði afar vel í skoðanakönnunum. Sam-
fylkingin var lengi að ná vopnum sínum eftir það.
Auvitað er þörf á gagnrýninni umræðu í stjórnmálum.
Og aldrei hefur verið mikilvægara en nú að fólk tefli sjón-
armiðum sínum fram á torgi hugmyndanna. En til þess að
fólk kveðji sér hljóðs á þeim vettvangi eða gefi kost á sér
til starfa í almannaþágu, þá þarf það að trúa því að
minnsta kosti að það mæti sanngirni og að orðræðan verði
málefnaleg. Annars er lýðræðið orðin tóm. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Á torgi hugmyndanna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
SVIÐSLJÓS
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Þ
að er erfitt að koma þeim
boðskap til kvenna í dag
að þær þurfi að mæta í
leghálskrabbameins-
skoðun. Hefur það leitt
til þess að hlutfall kvenna með lengra
gengið krabbamein hefur hækkað.
Kristján Sigurðsson, yfirlæknir á
Leitarstöð Krabbameinsfélagsins,
segir að það sé því miður staðreynd
að á undanförnum þremur til fjórum
árum hafi orðið á ný hækkun í hlut-
falli þeirra krabbameina sem eru
óskurðtæk þegar þau greinast,
krabbameina sem eru lengra gengin
og leiða til geisla- og lyfjameðferðar í
stað einfalds keiluskurðar.
„Mæting í leghálskrabbameins-
skoðun er búin að fara hægt og ró-
lega minnkandi alveg frá árinu 1990.
Í yngsta hópnum, 25 til 39 ára, hefur
þeim sem mæta fækkað um 16% á
síðustu 20 árum,“ segir Kristján.
Þjóðfélagsbreytingin er ein ástæða
þess. „Það er orðið erfiðara að ná
með boðskapinn til kvenna, miðlarnir
eru fleiri og það er svo margt annað
sem glepur. Þær hafa ekki sinnt boð-
un í skoðun á sama hátt og áður. Það
sem hefur líka orsakað þetta er að
það hefur verið mjög erfitt að fá
nægilegt fjármagn til að reka al-
mennilega upplýsingaþjónustu og
áróður í fjölmiðlum um mikilvægi
skoðunar.“
Fleiri konur greinast en áður
Kristján mun tala á málþinginu
Leghálskrabbameinsleit og HPV-
greining: forsendur, árangur, fram-
tíðarsýn sem fer fram í Öskju, húsi
Háskóla Íslands í dag frá kl. 16 til
18.30. Þar verða haldin fimm erindi.
Kristján ætlar m.a. að fara yfir
hvernig leghálskrabbameinsleitin
hefur verið frá því hún var sett á
laggirnar 1964 og fram til dagsins í
dag. „Það var mjög léleg regluleg
mæting hjá konum fyrir 1980 og þá
var líka aukning á HPV-sýkingum
sem valda krabbameininu. Þá gripum
við til ráðstafana, lagfærðum okkar
innköllunarkerfi og tókum upp nýtt
boðunarkerfi sem gerði okkur kleift
að fylgjast með mætingunni. Þetta
skilaði sér í því að nýgengi krabba-
meina fór að falla og dáðartíðnin hélt
áfram að lækka. Við höfum nú eina
lægstu dánartíðni í heimi vegna leg-
hálskrabbameins. En því miður hefur
aftur orðið fjölgun á þeim konum sem
greinast með lengra gengið krabba-
mein í leghálsi,“ segir Kristján. Hann
hefur áhyggjur af því að frekari nið-
urskurður til Krabbameinsfélagsins
muni bitna á leitarstarfinu. „Fjár-
skorturinn hefur þegar leitt til þess
að við höfum ekki getað beitt okkur
sem skyldi í áróðri fyrir aukinni mæt-
ingu. Það hefur leitt til þess að við er-
um að sjá aukið hlutfall lengra geng-
inna krabbameina meðal kvenna sem
hafa ekki fylgt vinnureglum leitar-
stöðvarinnar. Það veldur síðan kostn-
aði hjá hinu opinbera annars staðar í
kerfinu.“
Kristján segir að Krabbameins-
félagið þurfi að taka til ráðstafana ef
það á að hafa efni á að reka krabba-
meinsleitina áfram í óbreyttu formi.
Hækkun á skoðunargjöldum er ein
leiðin. Að sögn Kristjáns eru breyt-
ingar á rekstri leitarinnar ræddar en
þær munu leiða til minni þjónustu við
konur sem leita eftir skoðun vegna
einkenna. Þá segir hann að það gæti
líka þurft að fella niður fleiri skoð-
unarstaði úti á landi en þar hefur tíu
stöðvum nú þegar verið lokað. Til að
halda óbreyttum rekstri þarf
Krabbameinsfélagið í kringum 40
milljónir aukalega á árinu 2013.
Kristján segir það ekki mikið
miðað við þann sparnað í
heilbrigðisútgjöldum sem
til kemur vegna leitar-
innar.
Sinna ekki boðun í
krabbameinsskoðun
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Mannfjöldi Erfitt er að ná til kvenna með tilmæli um að mæta í legháls-
krabbameinsskoðun. Í nútímanum er svo margt annað sem glepur.
Bólusetningar gegn HPV-
veirunni sem veldur legháls-
krabbameini eru hafnar hér á
landi hjá 12 til 13 ára stúlkum.
Áður en þær hófust var gerð al-
þjóðleg rannsókn á gagnsemi
bólusetningar, meðal annars
með þátttöku 710 íslenskra
stúlkna, sem sýndu fram á að
bóluefnið er mjög virkt. En
Kristján segir að bólusettar
konur megi samt ekki fyllast
falskri öryggiskennd. „Í rann-
sókninni kom í ljós að við getum
fækkað leghálskrabbameinum
um 70% en eftir standa 30%,
við getum fækkað sterkum for-
stigsbreytingum um 55% en
eftir standa 45%. Þannig að
það er ljóst að bóluefnið
er virkt en ekki nægi-
lega virkt til að við
getum gert breytingar
á leitinni. Hún þarf að
vera áfram. Konur geta
fengið legháls-
krabbamein þrátt
fyrir bólusetn-
ingu.“
Bólusetning
ekki 100% vörn
HPV-VEIRAN
Kristján
Sigurðsson