Morgunblaðið - 19.11.2012, Page 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. NÓVEMBER 2012
Veitingastaður / verslun
Nethylur 2 • 110 Reykjavík • Sími: 587 2882 • galleryfiskur.is
Það er mánudagur!
Fiskur í matinn?
Bjóðum upp á glæsilegt úrval úr fiskborðinu okkar.
Frábæru fiskibollurnar á aðeins 849 kr/kg.
Kíktu við í dag, opið til 18:15
Stóriðja er þjóðinni
mikilvæg rétt eins og
þjóðin, landið og auð-
lindir þess skapa stór-
iðju forsendur til starf-
semi á Íslandi. Án
fólksins og nátt-
úruauðlinda væri engin
stóriðja. Um þetta þarf
auðvitað ekki að karpa.
Áliðnaður er mikilvæg-
asta grein stóriðju.
Þrjú fyrirtæki starfa í áliðnaði með
liðlega 2.000 manns í vinnu; um 4.800
manns hafa framfæri sitt af áliðnaði.
Á síðastliðnu ári nam álútflutningur
225 milljörðum króna.
Öll álfyrirtækin vilja axla
ábyrgð
Mikilvægt er að álfyrirtækin axli
ábyrgð. Alcoa Fjarðaál leggur
„…megináherslu á að vera virkur
þátttakandi í að byggja upp sjálf-
bært samfélag á Austurlandi“. Norð-
urál segist hafa „….átt verðugan
þátt í að efla búsetu í nærliggjandi
sveitarfélögum. Stefna Norðuráls er
að starfsfólk komi sem mest úr ná-
grannabyggðum“. Rio Tinto Alcan
segist virða lög og venjur og tryggja
„…sanngjarna hlutdeild í ávinningi
og tækifærum“. Í kjölfar hrunsins
strengdi Rio Tinto þess heit að
standa með íslensku samfélagi í erf-
iðleikum þess.
70% af starfsemi Eimskips
fyrir austan vegna Alcoa
Í skýrslu, sem unnin var fyrir Al-
þingi um áhrif álvers á Austurlandi,
kemur fram að 70% af allri flutninga-
starfsemi Eimskips á Austurlandi
séu vegna Alcoa. Alls starfi um 70
manns hjá Eimskip á Austurlandi. Ál
er um 40% af öllum vöruflutningi frá
Íslandi. Það eru mörg hundruð störf
í húfi við álútflutning.
Hin gleymda stétt
Það eru rúm 40 ár frá því álfram-
leiðsla hófst á Íslandi. Margir sjó-
menn fóru í land, réðu sig í vinnu í
Straumsvík og lögðu sitt þunga lóð á
vogarskálarnar við að byggja upp ál-
verið í Straumsvík. Nú hefur það
gerst að álverið í Straumsvík hefur
gleymt íslenskum sjómönnum; nefn-
ir ekki í fjölda-
uppsögnum á dög-
unum, að fyrir fjórum
árum misstu 32 íslensk-
ir sjómenn vinnu þegar
Rio Tinto samdi við
hentifánaútgerð um
flutning á áli frá
Straumsvík. Öll fallegu
fyrirheitin um „sann-
gjarna hlutdeild“ eru
gleymd og grafin; jafn-
vel þó íslenskt sam-
félag gangi í gegn um
mestu erfiðleika sína
frá stofnun lýðveldis, jafnvel þó átta
þúsund manns hafi flúið land frá
hruni, jafnvel þó atvinnuleysi sé
mest á Íslandi af öllum Norðurlönd-
unum, jafnvel þó 12.600 hafi verið án
vinnu á útmánuðum.
Fyrirbærin Thor Shipping,
NedNor og Boomsma
Í fyrra samdi Rio Tinto um ál-
flutninga við félag sem kallast Thor
Shipping sem segist vera í samstarfi
við félag sem heitir DSV-Air&Sea
sem nefnir Maersk sem samstarfs-
aðila. Þegar hins vegar kemur að
flutningum fyrir Rio Tinto er allt
fremur grátt og gamanið kárnar.
Thor Shipping hefur samið við fé-
lag sem heitir NedNor sem hefur
samið við félag sem heitir Boomsma
sem siglir undir hentifána með sjó-
menn á smánarlaunum. Háseti á
skipi Boomsma er með kr. 71.587 í
mánaðarlaun fyrir 48 stunda vinnu-
viku. Þrátt fyrir þetta hefur Rio
Tinto ekki dregið yfirlýsingu sína til
baka um að kjör sjómanna séu „sam-
bærileg við kjör íslenskra áhafna“.
Hvað hefur orðið um sannleikann í
Straumsvík?
Skip Boomsma, ms. Leah, lá fyrir
nokkru í Hafnarfirði í rúman mánuð
þar sem dallurinn var rústbarinn eft-
ir vélarbilun í Straumsvík. Frétta-
blaðið skýrði frá því að gauragangur
hefði haldið vöku fyrir Hafnfirð-
ingum, svo jafnvel hávaðinn frá skipi,
sem var mulið í brotajárn, drukknaði
í látunum frá ryðkláfinum ms. Leah.
Alþjóðaflutningaverkamanna-
sambandið, ITF, hefur þurft að hafa
afskipti af Boomsma. Ég, sem
fulltrúi ITF, varð að fara með hand-
arbrotinn sjómann af ms. Leah á
sjúkrahús eftir að útgerðin neitaði
honum um læknismeðferð. Íslensk-
um læknum blöskraði meðhöndlunin
sem maðurinn fékk í Hollandi hjá
einhverjum skottulækni. ITF varð
að borga sjúkrahúsreikninginn hér á
landi.
Samfélagsleg ábyrgð? Virðing?
Auðvitað er þessi myrka veröld í
hróplegu ósamræmi við fögur fyr-
irheit álversins í Straumsvík. Thor
Shipping nefnir ekki þessa gráu,
skuggalegu veröld á heimasíðu sinni.
Hvað þarf að fela?
Siglingar og öryggi
þjóðarinnar
Siglingar hafa frá örófi alda verið
íslenskri þjóð lífsnauðsyn. Þjóðin
missti sjálfstæði eftir að hafa misst
skip sín. Þegar þjóðin fékk heima-
stjórn lét hún verða það sitt fyrsta
verk að stofna skipafélag til þess að
tryggja siglingar til og frá landinu.
Álútflutningur er einn af horn-
steinum siglinga til og frá landinu.
Það er mikilvægt að standa vörð um
siglingar íslenskra skipa. Það er
spurning um öryggi íslenskrar þjóð-
ar, rétt eins og landbúnaður tryggir
fæðuöryggi.
Auðvitað getur hættuástand skap-
ast á hafinu, líkt og í tveimur heims-
styrjöldum þegar íslenskir sjómenn
lögðu sig í lífshættu við að færa varn-
inginn heim, margir fórnuðu lífi sínu.
Á þriðja hundrað sjómenn fórust í
síðari heimsstyrjöldinni.
Það verður enginn friður um áliðn-
að sem ekki axlar siðferðilega
ábyrgð heldur notast við gráa ryð-
kláfa með sjómenn á smánarlaunum
og synjar slösuðum um læknisþjón-
ustu. Sjómenn munu ekki taka því
með þegjandi þögninni. Stjórnvöld
eiga að grípa í taumana enda varðar
málið alla Íslendinga.
Siðferðileg ábyrgð stóriðju
Eftir Jónas
Garðarsson » Thor Shipping hefur
samið við félag sem
heitir NedNor sem hef-
ur samið við félag sem
heitir Boomsma sem
siglir undir hentifána
með sjómenn á smánar-
launum.
Jónas Garðarsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Sjómannafélags Íslands.
Enn halda for-
svarsmenn SagaMe-
dica áfram að stagl-
ast á því í söluáróðri
sínum að virkni
„fæðubótar“-
taflnanna SagaPro
gegn tíðum þvaglát-
um hafi verið staðfest
í klínískri rannsókn,
sem birt var nýlega í
grein þeirra um þetta
efni í Scand. J. Urol. Nephrol. Þeir
hafa líka m.a. talað um „farsa“,
„geymt en ekki gleymt“ og líkt sér
við Louis Pasteur gagnvart þeim,
sem ekki hafa viljað kokgleypa
fullyrðingar þeirra um að varan
„svínvirki“. Kostnaðurinn við rann-
sóknina var um 30 milljónir kr. og
drjúgur hluti hans var fjármagn-
aður úr vösum skattgreiðenda.
Eins og áður hefur verið bent á
(SagaPro – Náttúrumeðal eða
della. Fréttablaðið 10/7/2012) var
niðurstaða rannsóknarinnar sú að í
heildina tekið var enginn töl-
fræðilega marktækur munur á
áhrifum SagaPro og lyfleysu (pla-
cebo). Þetta getur hver sem er
sannreynt með því að lesa grein-
ina, sem er í opnum aðgangi frá
http://informahealthcare.com/toc/
uro/0/0.
Greinarhöfundar segja að ekki
sé nákvæmlega vitað hvernig Sa-
gaPro „virki“ en benda þó á
meinta tilvist flavónóíðsins ís-
ókversítríns (isoquercitrin) í æti-
hvönn (SagaPro er unnið úr
henni), sem hafi hugsanlega slak-
andi áhrif á sléttu vöðvana í þvag-
blöðrunni. Þessi tilgáta gengur
þvert á þá vitneskju að ísókversítr-
ín hefur þvagræsandi áhrif (Gasp-
arotto, J.A. et al. J. Ethnopharma-
col. 134(2), 210-215 (2011)).
Samkvæmt þessu ætti SagaPro að
auka tíðni þagláta en ekki öfugt.
Ísókversítrín hefur verið þekkt í
rúmlega 100 ár (fyrst einangrað
1909) og hefur verið heilmikið
rannsakað en það er ekki að finna
í neinum skráðum lyfjum, hvorki í
Bandaríkjunum, Englandi (UK),
Þýzkalandi né á Íslandi. Þetta sýn-
ir að efnið hefur að öllum líkindum
enga þýðingu í nútíma lyfja- eða
læknisfræði.
Plönturnar búa til ótrúlegan
fjölbreytileika af efnum, sem einatt
eru með mjög flókna byggingu og
sem samtengiaðferðir (synthetic
methods) eiga oft fullt í fangi með
að keppa við. Um 25-30% lyfja á
Vesturlöndum eru talin eiga rætur
að rekja til náttúruefna, beint eða
óbeint. Því miður hefur þó áherzla
hinna rannsakandi lyfjafyrirtækja
á að leita að nýjum náttúruefnum
farið minnkandi á síðari árum og
er vonandi að þessi þróun snúist
við sem fyrst. Þó ætihvönn eigi sér
að ýmsu leyti áhugaverða sögu (en
að hluta til æði þjóðsagnakennda)
frá miðöldum er fátt sem bendir til
þess að í henni séu mikilvirk efni
er nýta mætti til lækninga. (Fúró)
kúmarínarnir í henni, sem sumir
hverjir (t.d. imperatórín og xantó-
toxín) virka m.a. kannski svolítið
gegn frumubreytingum í tilrauna-
glösum, eru almennt taldir vera of
varasamir (jafnvel krabbameins-
vakar, sjá t.d. Funda-
mentals of Pharma-
cognosy and
Phytotherapy, Churc-
hill Livingstone, 2012,
bls. 74) til þess að
hægt sé að nota þá til
lækninga í lyfjum til
inntöku. Bæði impera-
tórín og xantótoxín
eru gamalþekkt efni
(frá 1933 og 1911) og
hafa verið mikið rann-
sökuð, ekki sízt eitur-
efnafræðilega. Hvorugt þeirra er
notað í nein skráð lyf, hvorki í
Bandaríkjunum, Englandi (UK),
Þýzkalandi né á Íslandi þannig að
þau hafa ekki reynst koma að
gagni í nútímalækningum. Nærri
allar plöntur innihalda flavónóíða
(eins og ísókversítrín, sem minnst
hefur verið á hér að framan), en
þessi efnaflokkur er yfirleitt með
sundurleita og fremur litla líf-
virkni. Til dæmis má nefna, að rút-
ín (náskylt ísókversítríni og sem
reynt hefur verið að nota sem
æðaverndandi efni með takmörk-
uðum árangri, t.d. gegn gylliniæð)
er yfirleitt gefið í 250-500 mg
skömmtum.
Þar sem ekki er vitað hvaða efni
orsaka(r) „virkni“ SagaPro er auð-
vitað ekki hægt að gera styrk-
leikaákvarðanir eða óhreinindapróf
á töflunum af neinu viti. Ákvörðun
geymsluþols (fyrningar) á þeim
verður þá líka byggð á sandi.
Tæknilega séð eru töflurnar stór-
ar, hrufóttar, með skörðótta kanta
(ljótar) og brothættar – sumar
þeirra molna í sundur við það eitt
að vera þrýst úr þynnupakkning-
unum. Lyfjafræðilega má segja að
þær beri öll merki viðvanings-
háttar.
Skammturinn sem gefinn var
þátttakendum í klínísku rannsókn-
inni var 2 töflur á dag. Miðað við
þennan skammt og að 40 töflur
kosta 2.190 kr. frá framleiðanda
kostar „meðferð“ með SagaPro um
30.000 kr. á ári.
Ráðlegging mín til þeirra sem
þjást af tíðum þvaglátum er eftir
sem áður þessi: Leitið læknis til að
ganga úr skugga um hvað veldur.
Ef um góðkynja stækkun blöðru-
hálskirtilsins er að ræða er völ á
mörgum lyfjum, sem eru með vís-
indalega sannaða virkni og kosta
sjúklinginn miklu minna en „með-
ferð“ með SagaPro. Sömuleiðis er
völ á einföldum og þrautreyndum
skurðaðgerðum.
Sem aðdáandi náttúruefnafræð-
innar hefði ég fagnað því ef klínísk
rannsókn SagaMedica á gagnsemi
SagaPro gegn tíðum þvaglátum
hefði sýnt fram á ótvíræða já-
kvæða niðurstöðu. Sú varð ekki
raunin og þetta verða menn að
sætta sig við í stað þess að reyna
að snúa út úr útkomunni sér í hag.
SagaPro – Náttúru-
meðal eða della II
Eftir Reyni
Eyjólfsson
Reynir Eyjólfsson
»Um 25-30% lyfja á
Vesturlöndum eru
talin eiga rætur að rekja
til náttúruefna, beint
eða óbeint.
Höfundur er lyfjafr.,
PhD í náttúruefnafr.
...alveg með’etta
Fylgir Morgunblaðinu alla fimmtudaga