Morgunblaðið - 03.01.2013, Side 28

Fyrir 25 árum lét
Vegagerðin vinna að
frumathugunum á að-
stæðum til
jarðgangagerðar á
Austurlandi. Fimm
árum síðar var skip-
uð nefnd sem átti að
vinna að framgangi
samgöngubóta í
formi jarðganga í
fjórðungnum og gera
tillögur um leiðir til
fjármögnunar. Fram kom í þess-
um tillögum sem nefndin skilaði
árið 1993 að í fyrsta áfanga skyldi
grafa veggöng sem leystu vetr-
areinangrun Seyðisfjarðar og
Norðfjarðar og í öðrum áfanga
göng milli Vopnafjarðar og Hér-
aðs. Hugmyndir um jarðgöng und-
ir Hellisheiði voru lauslega skoð-
aðar vegna umræðna um málið
fyrir einum áratug.
Án þess að athuganir hafi verið
gerðar á svæðinu eru jarð-
fræðilegar aðstæður ekki alls
staðar taldar hagstæðar. Þarna
koma 2 km löng veggöng í 400 m
hæð aldrei til greina. Tenging
Vopnafjarðar við Egilsstaði og
Hérað yrði öruggari verði grafin
6,3 km löng jarðgöng úr Frökku-
dal eða Böðvarsdal í 120 m hæð
undir Hlíðarfjöll sem kæmu út í
gegn ofan við Torfastaði í 70
m.y.s. Milli Vopnafjarðarkauptúns
og Egilsstaða um Hellisheiði er
leiðin 92 km löng. Líkurnar á því
að þar sé hægt að byggja öruggan
heilsársveg í 600 til 700 m hæð
eru einn á móti milljón vegna ill-
viðris og mikilla snjóþyngsla. Um
göngin undir Hlíðarfjöll yrði leiðin
84 km.
Ekki er útilokað að hægt sé að
stytta þessa leið enn meir ef ráð-
ist er strax í þær end-
urbætur sem hefði átt
að ákveða fyrir löngu.
Fyrr fá heimamenn
búsettir norðan
Hellisheiðar aldrei
örugga heilsársteng-
ingu við Egilsstaði,
Austur-Hérað,
Fjarðabyggð, Fljóts-
dalshérað og Jökuldal
þegar nýja leiðin um
Háreksstaðaháls verð-
ur alltof illviðrasöm.
Eftir að jarð-
gangaáætlun Vega-
gerðarinnar var kynnt sem eitt
forgangsverkefni fyrir Vestfirði,
Norður- og Austurland í tíð
Sturlu Böðvarssonar, þáverandi
samgönguráðherra hafa fyrrver-
andi sveitarstjórnir Vopnafjarðar
árangurslaust barist fyrir því að
heimamenn á Norðausturhorninu
fái öruggari tengingu við sveit-
irnar sunnan Hlíðarfjalla og
Hellisheiðar þegar þeir vilja
stytta vegalengdina milli
Vopnafjarðarkauptúns og Egils-
staða um 40 til 50 km í stað þess
að keyra 135 km um Háreks-
staðaleið. Milli Þórshafnar og
Vopnafjarðar eru vegirnir um
Brekknaheiði og Sandvíkurheiði
ekki öruggir fyrir blindbyl og
mikilli snjódýpt. Engar hug-
myndir eru til í langtímaáætlun
um hvort til greina komi að grafa
vegina á báðum heiðunum niður í
jörð líkt og Norðmenn hafa gert á
þeim svæðum þar sem jarð-
fræðilegar aðstæður eru óhag-
stæðar. Með því að grafa vegina á
Sandvíkur- og Brekknaheiði niður
í jörð áður en vegskálar eru
steyptir yfir þá og fyllingarefnum
síðan mokað ofan á klárast dæmið
strax þegar stór hluti Norðaust-
urhornsins fær öruggari heils-
árstengingu við allt svæðið sunn-
an Hlíðarfjalla ef gerð verða 6,3
km löng veggöng undir fjöllin
vestan Hellisheiðar. Með upp-
byggðum vegum yfir heiðarnar
heldur það áfram og stoppar
hvergi. Þetta hafa allt of margir
landsbyggðarþingmenn aldrei
kynnt sér. Á undanförnum árum
hefur Vegagerðin skoðað mögu-
leika á að byggja göng úr stáli,
þ.e. yfirbyggingar á hefðbundna
vegi. Þetta snýst um hvort tækni-
legar lausnir geti verið fyrir hendi
og hvort þær geti verið ódýrari en
jarðgöng. Við fjallvegi hér á landi
getur snjósöfnun verið afmörkuð
við ákveðna staði. Það lengir þann
tíma sem vegurinn er opinn og
sparar vetrarþjónustu. Hér er um
ræða yfirbyggingar til að verjast
skafrenningi og snjósöfnun. Á
snjóflóðasvæðum hafa slík mann-
virki verið byggð í Noregi, þar er
fyllt yfir rörin með jarðvegi áður
en þau eru felld inn í landslagið. Í
langtímaáætlun í vegagerð 1999-
2011 voru fjárveitingar til að
byggja upp vegi á nokkrum þeirra
staða sem verið hafa á fram-
angreindum lista yfir jarðgöng til
skoðunar. Hvergi í Jarðganga-
áætlun Vegagerðarinnar sem út
kom í janúar árið 2000 er fullyrt
að veggöng sem fyrrverandi sveit-
arstjórar Vopnafjarðar hafa barist
fyrir komi aldrei til álita fyrr en
eftir 30 ár í fyrsta lagi.
Jarðgöng vestan
Hellisheiðar eystri
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
Guðmundur Karl
Jónsson
» Á undanförnum ár-
um hefur Vegagerð-
in skoðað möguleika á
að byggja göng úr stáli,
þ.e. yfirbyggingar á
hefðbundna vegi.
Höfundur er farandverkamaður.
28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. JANÚAR 2013
Í fyrri grein (Mbl.
24. des.) skoraði ég á
þig, Jóhanna, og
Steingrím J. auk ann-
arra, að afnema verð-
tryggingu lána, með
einfaldri lagabreyt-
ingu. Hér er nánari
rökstuðningur.
Grundvallar-
spurning
Hvort er betra fyr-
ir Ísland að breyta „kerfinu“, eða
að fólk flýi kerfið með flutningi til
landa með eðlilegt kerfi, þar sem
lán lækkar við hverja greiðslu?
Ýmsir punktar
Tvö verðtryggingarmarkmiða al-
þingis í upphafi hafa ekki náðst:
1. Verðtryggingarjöfnuður er
ekki, verðtryggð innlán eru aðeins
brot af verðtryggðum útlánum.
Við fráfall verðtryggingar er því
ástæðulaust að hætta verðtrygg-
ingu innlána, snúum ójöfnuðinum
við.
Fyrstu örfáu árin voru laun
verðtryggð. Fasteignir eru ekki
verðtryggðar. Bara lánin.
2. Vextir verðtryggðra húsnæð-
islána eru ekki lágir, eins og til
stóð, heldur mun hærri en vextir
danskra húsnæðislána, sem eru
óverðtryggð eins og víðast er.
Seðlabankastjóri og fleiri segja
mögulega evruaðild lækka vexti á
Íslandi, en ólíklegt að þeir verði
jafnlágir og í evru-kjarnalöndum.
Við losnum ekki við verðtrygg-
ingu nema með evru, segja ESB-
talsmenn. Þetta er tálbeita, jafnvel
tækifærismennska til að afla ESB-
aðild meðbyrs. Fjöldi óuppfylltra
skilyrða og allt of mörg ár væru í
evruna til að lifa af þá þrauta-
göngu með sísvanga verðtrygg-
ingu sem étur upp eignirnar.
Verðtrygging fellur heldur ekki
sjálfkrafa út við evruaðild, nema
með lagabreytingu. Gerum það
strax, Jóhanna!
Verðtrygging er víða erlendis,
er sagt. Þar er hún á lengri lánum
ríkis og fagfjárfesta, ekki ein-
staklinga. Hér er verðtrygging
minnst hjá ríkinu, en ríkið heldur
hinni flóknu verðtryggingu að ís-
lenskum almenningi.
Lífeyrissjóðir hvorki standa né
falla með verðtryggingu, stór hluti
tekna þeirra er af óverðtryggðum
eignum.
Þurfi verðtryggða fjárfesting-
arkosti stendur næst ríkinu að
skapa þá með sínum lántökum. En
minnstur hluti ríkisskulda er verð-
tryggður!
Íbúðalánasjóður hefur loksins
heimild til að lána óverðtryggt. Til
þess þarf hann að geta fjármagnað
sig óverðtryggt, hjá lífeyr-
issjóðum. Fastir vextir, til 5-7 ára
í senn eða út lánstímann.
Sjóðurinn þarf líka, með eða án
milligöngu ríkisins, að skipta nú-
verandi verðtryggðri fjármögnun
og lánum viðskiptavina í óverð-
tryggð. Þannig styrkist lánasafn
hans, því eignabruni heimila hætt-
ir og greiðslugeta þeirra styrkist
til framtíðar. Þessa þarf, fyrir
báða aðila.
Verðtryggt jafngreiðslulán er
flókið og ógegnsætt. Lántaki veit
ekki heildarkostnað, fjárhæð
næstu greiðslu né þróun eft-
irstöðva og er því ofurseldur út-
reikningi lánveitanda á afborgun
og eftirstöðvum.
Lánið hækkar við hvern gjald-
daga meiri hluta lánstímans. Slík
samningsákvæði geta ekki sam-
rýmst lagaákvæði um sanngirni í
samningum, þetta er allt andstætt
ákvæðum og anda laga um neyt-
endavernd og lánin
óhæf neytendum.
Verðtryggingin er
meingölluð og allt of
umfangsmikil, sagði
Steingrímur J. á opn-
um fundi nýlega, og
mögulegt er að af-
nema, setja þak á eða
tengja hana vísitölum
neyslu og launa og
láta lægri vísitöluna
hverju sinni gilda.
Nefndir Alþingis
hafa fjallað um verð-
tryggingu. Niðurstaða hefur ekki
náðst og betur má ef duga skal.
Þetta er afleiða, en þessi afleiða
er lögleg, sagði ráðuneytismaður
um verðtryggingu lána.
Lögmæti verðtryggingar, út frá
Evrópurétti var skoðað af Elviru
Mendez Pinedo, doktor í Evrópu-
rétti við HÍ. Elvira segir verð-
trygginguna ekki standast þá
skoðun. Hún gerði opinberum að-
ilum grein fyrir niðurstöðunni og
sendir bréf um málið til eftirlits-
stofnunar EFTA.
Verðtrygging fyrir dóm. Við
lántöku á heildarlántökukostnaður
og árleg hlutfallstala kostnaðar að
liggja fyrir, ekkert óvíst. Verð-
tryggð lán uppfylla þetta ekki. Og
sem afleiða er verðtryggt lán bara
fyrir sérfræðing, ekki leikmann.
Dóma virðist þurfa til alvöru-
breytinga lána hér, því sum lög
Alþingis og leiðbeinandi tilmæli
Seðlabanka og Fjármálaeftirlits
standast ekki stjórnarskrá.
Vitleysa. Minni uppskera vegna
skógarelda, olíubrask og fleira er-
lent hækkar húsnæðislán á Sel-
fossi. Grundvöllur og útreikningur
verðbóta er sagður rangur og að
verðtryggingin sjálf geti aukið
verðbólgu.
Ríkið hækkar oft skatta og
álögur, sem 1) auka tekjur rík-
isins beint, 2) hækka verðlag og
vísitölu, sem 3) hækkar greiðslu-
byrði og höfuðstól verðtryggðra
lána, sem 4) ríkið sjálft á stundum
sjálft, sem eigandi banka.
Þetta getur ekki verið í anda
eignarréttarákvæða stjórn-
arskrár.
Við afnám verðtryggingar verða
sameiginlegir hagsmunir að halda
verðbólgu niðri, mikilvæg breyt-
ing.
Í boði verða fjölbreytt óverð-
tryggð lán með með „einföldum“
og sýnilegum vöxtum, virkari
lánasamkeppni og þrýstingur á
lægri vexti.
Endurtekin áskorun
Jóhanna Sigurðardóttir, ég
ítreka áskorun um að banna verð-
tryggingu lána einstaklinga og
fyrirtækja. Og líka á alla að
styðja þetta þjóðþrifamál.
Nokkurra mánaða fyrirvari og
markaðurinn útfærir nánar, með
lagaramma og eftirlit í bakgrunni.
Tryggið leiðir lántaka til að
breyta núverandi lánum í óverð-
tryggð. Og snúið um leið til baka
meirihluta verðbótahækkunar
lána.
Gerum Ísland betra, saman.
Afnám verðtrygg-
ingar núna Jóhanna
– Rökstuðningur
Eftir Arinbjörn
Sigurgeirsson
» Jóhanna Sigurð-
ardóttir, ég ítreka
áskorun um að banna
verðtryggingu lána
einstaklinga og fyr-
irtækja. Og líka á
alla að styðja þetta
þjóðþrifamál.
Arinbjörn
Sigurgeirsson
Höfundur er frá Bjargi – andstæð-
ingur verðtryggingar.
Fataskápur
Hæð 2100 mm
Breidd 800 mm
Dýpt 600 mm
58,900 kr m vsk
Tegund: Strúktúr eik
TIL Á LAGER
SKÁPATILBOÐ
Smiðjuvegi 9 · 200 Kópavogi · Sími 535 4300 · axis.is
Opnunartími: mán. - fös. 9:00 - 18:00
Aukablað um bíla fylgir
Morgunblaðinu alla þriðjudaga