Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.02.2013, Blaðsíða 13

3.2. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
Það er ólíkt þægilegra þegar hann situr
og stýrir tölvunni og getur jafnvel fengið
sér kaffi meðan á aðgerð stendur! Vinnu-
aðstaða læknis er allt önnur, honum líður
betur og hann gerir þess vegna hlutina
örugglega betur.“
Eiríkur yfirlæknir segir það vilja yf-
irstjórnar spítalans að eignast tækið sem
hér um ræðir. „Yfir fólk dynja dæg-
urmálin en þrátt fyrir það verður að
hugsa til framtíðar ef við ætlum að vera
sambærileg við aðra. Gegndarlaust tal um
það neikvæða má ekki fá alla athyglina
því margt hefur verið vel gert og mikil
uppbygging verið í þjónustunni. Við verð-
um að halda áfram og stunda þær lækn-
ingar sem eru okkar fólki samboðnar. Það
er mikilvægt að blindast ekki vegna dæg-
urmála og missa ekki sjónar á framtíð-
inni,“ segir Eiríkur.
 Skurðlæknirinn situr við stjórntækin og notar bæði fingur og fætur. Þá sér hann
aðgerðarsvæðið með þrívíddarmyndavél.
 Aðgerðarþjarkinn er með þrjá arma fyrir áhöld og einn fyrir myndavél.
 Skurðlæknirinn stýrir fíngerðum áhöldum þjarkans en með þessu móti verða allar
hreyfingar mjög nákvæmar.
 Aðgerðarverkfærin svo sem tangir og skæri eru endurnýjanleg.
á.
Skorið með þjarka
Eiríkur Jónsson yfirlæknir, Rafn Hilmarsson og Katrín Kristjánsdóttir á skurðstofu Landspítalans.
Morgunblaðið/Kristinn
Katrín Kristjánsdóttir kvensjúkdómalæknir er nýlega flutt heim frá
Bandaríkjunum þar sem hún nam og starfaði. Sérgrein Katrínar er
krabbameinslækningar og hún vann mikið með aðgerðaþjarka (róbot)
síðustu árin áður en hún flutti heim. „Ég gerði ýmsar aðgerðir en var
aðallega í því að fjarlæga leg. Þetta voru misstórar aðgerðir en tækni-
lega erfiðar þar sem róbotinn bætir heilmiklu við,“ segir hún.
Þegar Katrín hóf sérnám í Colorado fyrir níu árum var umrædd
tækni að ryðja sér til rúms. Hún starfaði
þar og síðan á sjúkrahúsi Brown-
háskólans á Rhode Island „Það er alltaf
spurning hve nauðsynlegt svona tæki er.
Þegar við vorum að byrja þótti nauðsynin
kannski ekki mikil en undir lokin þrýstu
bæði læknar og sjúklingar á svona með-
ferð. Fólk vill að skurðir verði eins litlir
og mögulegt er og líka að það nái sér
eins hratt eftir aðgerðina og hægt er.“
Frábær græja
Þegar Katrín kynntist tækninni var einn
róbot samnýttur á tveimur sjúkrahúsum í
Colorado. „Við gerðum eina aðgerð á viku
en ári seinna kom róbot á spítalann minn
og eftir það urðu aðgerðirnar að minnsta
kosti þrjár til fjórar á viku og oft fleiri.
Tækið var svo nýtt líka af læknum í öðr-
um sérgreinum og því í notkun alla daga.“
Kvensjúkdómalæknar hafa notað róbot í
mjög auknum mæli á síðustu árum að
sögn Katrínar; mikið við krabbameins-
lækningar, aðgerðir á þvagfærum og
einnig við frjósemisaðgerðir.
„Þetta er frábær græja og meðal ann-
ars mjög góð að því leyti að ekki þarf
jafn marga starfsmenn við hverja aðgerð.
Oft er mannekla og margar stærri aðgerð-
ir krefjast þess að annar sérfræðingur og
deildarlæknir séu viðstaddir, en þegar
unnið er við róbot þarf í raun bara einn
aðstoðarmann því læknirinn sér um alla
aðgerðina sjálfur frá tölvuskjánum. Ekki
þarf jafn reyndan lækni eða sérhæfða að-
stoðarmanneskju og í öðrum aðgerðum því skurðlæknirinn þarf ekki að
reiða sig jafn mikið á viðkomandi og í venjulegri aðgerð,“ segir Katrín
Kristjánsdóttir, sem nú starfar á Landspítalanum.
„Róbotinn er í raun kviðsjárspeglun en hefur þann kost að skurðá-
höldin eru fest við arma hans, áhöld sem læknirinn héldi annars á; það
er mjög tæknilega erfitt að gera aðgerð í gegnum kviðsjá, krefst mik-
illar þjálfunar og ekki endilega allir góðir í því. Róbotinn gerir þess
vegna fleirum kleift að gera flóknar aðgerðir því læknirinn sér aðstæður
rosalega vel. Það er mikill munur að sjá í þrívídd; læknirinn fær mun
betri tilfinningu fyrir dýpt og getur verið nákvæmari.“
Gæti haft áhrif á hvort menn koma heim
Katrín segir mikinn mun fyrir lækni að athafna sig við róbót en stand-
andi við skurðarborðið, eins og Rafn kemur einnig inn á hér til hliðar.
„Kviðsjáraðgerðir eru oft langar og geta verið mjög erfiðar fyrir lækna;
þær reyna mikið á líkamann. Álagið er miklu minna þegar unnið er með
róbot, m.a. vegna þess að læknirinn þarf ekki að standa allan tímann og
halda höndunum uppi; ég myndi því halda til langs tíma litið að læknar
entust miklu lengur!“ segir Katrín.
Bæði Katrín og Rafn segja að ekki verði vandamál að þjálfa íslenska
skurðlækna til að nota róbota og allir sem leggi stund á skurðlækningar
nú til dags læri á og starfi með slíkt tæki. „Róbotar eru komnir inn á
nánast öll háskólasjúkrahús í Evrópu og Bandaríkjunum. Þeir eru orðn-
ir hluti af starfsumhverfi skurðlækna austan hafs og vestan, hvort sem
er á litlum sjúkrahúsum eða stórum,“ segir Rafn Hilmarsson.
Bæði segja þau örugglega meiri líkur á því að íslenskir skurðlæknar
flytji heim á ný að námi loknu ef nýjasta tækni verður í boði hér heima.
„Það er einn angi af þessu máli. Það er með þessa tækni eins og hverja
aðra í læknisfræði; menn vilja helst vinna með þau tæki og tól sem þeir
eru vanir dags daglega. Ef þau eru ekki fyrir hendi getur það valdið
því að menn hugsi sig tvisvar um áður en þeir koma til baka,“ segir
Rafn.
Mun betra
fyrir alla
KVENSJÚKDÓMALÆKNAR NOTA AÐGERÐAÞJARKA Í
SÍAUKNUM MÆLI. KATRÍN KRISTJÁNSDÓTTIR ER NÝLEGA
FLUTT HEIM FRÁ BANDARÍKJUNUM ÞAR SEM HÚN
KYNNTIST TÆKNINNI VEL OG SKAR MIKIÐ MEÐ RÓBOT.
* „Ég myndi þvíhalda til langstíma litið að læknar
entust miklu lengur.“
Rafn Hilmarsson, skurðlæknir í Svíþjóð,
kemur hinum ýmsu áhöldum fyrir við
upphaf aðgerðar með róbot.