Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.02.2013, Blaðsíða 4

Er bók ekki bók?
S
vo virðist sem bók sé
ekki það sama og bók,
að minnsta kosti í skiln-
ingi fjármálaráðuneyt-
isins. Freistandi er að
vísa í málverk Magrittes af pípu,
sem ber yfirskriftina: „Þetta er ekki
pípa“. Víst má líta svo á að myndin
af pípunni hafi alls ekki verið pípan
sjálf. En súrrealískt er það.
Hvað er bók?
Prentsmiðjan Oddi eða móðurfélag
þess, Kvos, hefur staðið í málaferl-
um undanfarin ár til að fá því
hnekkt að lagður sé 25,5% virð-
isaukaskattur á bækur sem prent-
aðar eru hér á landi og ætlaðar til
endursölu, þá fyrst og fremst fyrir
bókaútgefendur.
Almenna reglan er sú að virðis-
aukaskattur er 25,5%, en landslög
kveða á um að sala á bókum sé und-
anþegin því og beri einungis 7%
virðisaukaskatt. Íslenskar prent-
smiðjur njóta þó ekki góðs af því og
þannig hefur raunar aldrei verið.
Í bréfi ríkisskattstjóra frá 22.
apríl 1992 er rökstuðningurinn sá að
undanþáguákvæðið taki aðeins til
sölu bóka, þ.e. vörusölu, en ekki til
sölu á prentþjónustu eða annarri
vinnu við bókargerð: „Fyrsta sölu-
stig bókar er þegar hún er seld frá
útgefanda, en að sínu leyti er eðli-
legt að líta á útgefanda bókar sem
framleiðanda hennar. Það er and-
stætt almennri málvenju að nota
orðasambandið „sala bóka“ um við-
skipti prentsmiðju og útgefanda.“
Það er því dregið í efa að orða-
lagið „sala bóka“ eigi við, bæði
vegna þess að ekki sé seld „bók“
heldur prentþjónusta og eins að
samkvæmt íslenskri málvenju sé
framleiðslunni ekki lokið fyrr en út-
gefandinn selur bókina.
En nú vandast málið. Þannig er
að embætti tollstjóra virðist líta
þetta öðrum augum. Ef erlendar
prentsmiðjur prenta bækur fyrir ís-
lenska forleggjara, þá er einungis
lagður á 7% virðisaukaskattur.
„Ástæðan er nú tiltölulega ein-
föld,“ segir Snorri Olsen tollstjóri.
„Við leggjum 7% virðisaukaskatt á
bækur sem fluttar eru til landsins
vegna þess að þetta eru bækur sem
verið er að flytja til landsins.“
Það sem tollstjóri skilgreinir sem
bók skilgreinir ríkisskattstjóri sem
prentþjónustu. Þó er enginn munur
á vörunni þegar hún berst útgefand-
anum.
Kemur sér illa
Svo virðist sem ráðherrum standi á
sama um þennan greinarmun, því
allt frá árinu, 2007 þegar virðisauka-
skattur á bókum var lækkaður í 7%,
hafa fulltrúar Samtaka iðnaðarins
fundað með fjármálaráðherrum og
menntamálaráðherrum, en ekkert
hefur verið aðhafst af þeirra hálfu.
Eðli málsins samkvæmt vísar ríkis-
skattstjóri á stjórnmálamennina um
breytingar á skattlagningu.
Ekki eru allir á einu máli um
hversu mikla þýðingu munurinn hef-
ur fyrir prentsmiðjur hér á landi, en
það er ljóst að hann hefur í för með
sér óhagræði fyrir íslenska fram-
leiðslu. „Þetta kemur sér illa fyrir
okkar viðskiptavini og þar með fyrir
okkur,“ segir Jón Ómar Erlingsson,
framkvæmdastjóri Odda.
„Hjá þeim sem eru virðisauka-
skattsaðilar og geta fengið virð-
isaukaskattinn endurgreiddan þýðir
þetta meiri fjárbindingu. Það hefur
auðvitað sitt að segja fyrir útgef-
endur, þar sem framlegð er alla
jafna ekki há af hverri bók. En fyrir
þá sem eru ekki virðisaukaskatts-
aðilar, svo sem fjármálastofnanir og
ýmis opinber fyrirtæki, þýðir þetta
einfaldlega hærra verð sem nemur
muninum á virðisaukaskattinum.
Hvort tveggja verður til þess að við-
skiptin leita meira utan þar sem
virðisaukaskattur er lægri.“
Flyst prentunin út?
Kristján B. Jónasson, formaður Fé-
lags bókaútgefenda, er mótfallinn
því að prentsmiðjur njóti 7% und-
anþágunnar frá virðisaukaskatti
vegna bóksölu. „Þetta er ekki það
sem virðisaukaskattslækkun á bók-
um snýst um,“ segir hann.
„Mér finnst miður að menn mis-
skilji hugmyndina á bak við það að
hafa lágan virðisaukaskatt á bækur.
Það er ekki til að aðstoða prentiðn-
aðinn, heldur til að gera fólki auð-
veldara að nálgast ódýrar bækur á
endursölumarkaði. Breska slagorðið
„don’t tax reading“ eða ekki skatt-
leggja lestur á við um það. Rétt
skattlagning á framleiðslu íþyngir
ekki útgefendum á nokkurn hátt.“
Hann segir meginástæðu þess að
forleggjarar prenti bækur erlendis
þá að þar sé verðið lægra og að
gengi krónunnar spili þar stærsta
rullu. „Það ríkir samkeppni á þess-
um markaði og stundum bjóða aðrir
á einhvern hátt betur, hvort sem
það er þjónusta, verð eða annað, en
virðisaukaskattsumhverfið vinnur á
móti okkur í þeirri samkeppni,“ seg-
ir Jón Ómar.
Sagan endalausa
Héraðsdómur hefur vísað máls-
höfðun Odda tvisvar sinnum frá
vegna aðilaskorts og nú síðast
Hæstiréttur rétt fyrir jól. „Þá er
ekkert annað að gera en höfða nýtt
mál,“ segir Jón Ómar.
„Við höfum óskað eftir því að fá
fyrra málið endurupptekið, svo við
getum áfrýjað því til Hæstaréttar.
Og svo bíðum við svars frá ríkis-
skattstjóra við greinargerð um mál-
ið. En allt kostar þetta tíma og pen-
inga. Okkur var í upphafi ráðlagt að
brjóta bara lögin, það væri einfald-
asta leiðin, og láta þá fara í mál við
okkur til að knýja fram niðurstöðu.
En við vildum það ekki og fyrir vik-
ið virðist þetta ætla að verða sagan
endalausa. Við teljum að það sé
brotinn á okkur réttur og getum
meðal annars vísað til dóms í Sví-
þjóð í þeim efnum þar sem sænska
ríkið varð skaðabótaskylt, en ekkert
gerist.“
Ceci n’est pas une livre.
BÆKUR ÚR PRENTSMIÐJUM HÉR Á LANDI BERA 25,5% VIRÐISAUKASKATT, EN SÉU ÞÆR PRENTAÐAR ERLENDIS ER SKATTURINN EINUNGIS 7%. EFTIR AÐ
HAFA GENGIÐ ERINDISLEYSU BÆÐI TIL STJÓRNVALDA OG DÓMSTÓLA ÁRUM SAMAN ER FORSVARSMENN PRENTSMIÐJUNNAR ODDA FARIÐ AÐ
LENGJA EFTIR NIÐURSTÖÐU. ENDA FELUR ÞETTA Í SÉR ÓHAGRÆÐI FYRIR ÍSLENSKA BÓKAÚTGÁFU, ÞÓ AÐ DEILT SÉ UM HVERSU MIKIÐ ÞAÐ SÉ.
Fjöldi bóka eftir því
hvar þær eru prentaðar
2011 2012
Ísland 470 426
Kína 115 104
Slóvenía 6 49
Pólland 15 36
Finnland 37 22
Þýskaland 2 7
Ungverjaland 5 6
Danmörk 12 6
Indland 2 5
Malasía 2 3
Singapúr 3
Ítalía 5 2
England 6 2
Spánn 1
Litháen 3 1
Lettland 2 1
Slóvakía 1
Belgía 6
Kanada 1
Holland 1
Samtals 690 675
2012
Hlutfall prentunar íslenskra bóka 1998-2012
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1998
Útlönd
Ísland
Prentun eftir bókaflokkum 2012
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Íslensk og erlend
skáldverk
Saga, ættfræði,
ævisögur,
handbækur, matur
og drykkur
Fræðibækur og
almenn efnis, listir
Barnabækur
Ísland Erlendis
11%
89% 67%
33%
64%
36%
37%
63%
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.2. 2013
* „Lág skattlagning á bækur og útgáfu stuðlar að upplýstri um-ræðu, fjölbreyttri og frjálsri tjáningu og styrkir málsamfélagið.“ Kristján B. Jónasson, formaður Fél. bókaútgefendaÞjóðmálPÉTUR BLÖNDAL
pebl@mbl.is