Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.05.2013, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5.5. 2013
Ó
hætt er að segja að
ólgan sé mikil inn-
an Samfylkingar-
innar eftir mesta
fylgistap Íslands-
sögunnar í nýafstöðnum kosn-
ingum, en flokkurinn tapaði tæp-
lega 17 prósentustigum frá
kosningunum 2009. Fylgið hrapaði
úr 29,8% í 12,9% á landsvísu.
Það má heyra á þingmönnum
flokksins að þeir hafi ekki búist við
þessari útkomu, þó að skoðana-
kannanir hafi gefið vísbendingar í
þá átt, eða að minnsta kosti ekki
trúað því að þetta yrði niðurstaðan.
Og hljóðið er þungt í þeim þing-
mönnum sem náðu kjöri, en þeir
tala varlega og enginn vill tjá sig ít-
arlega um úrslitin þegar eftir því er
leitað.
„Mitt mat á því er að Samfylk-
ingin koltapaði og ég hef svo sem
ekkert annað um það að segja að
sinni,“ segir Valgerður Bjarnadótt-
ir. Helgi Hjörvar segir enga um-
ræðu farna af stað, innanhússátök
eða deilur í þingflokknum. „Það
bíður þess að myndin skýrist – þeg-
ar menn vita hvert förinni er heit-
ið.“
„Við töpuðum kosningunum –
það er ljóst,“ segir Oddný Harð-
ardóttir. „Við þurfum að fara yfir
okkar stöðu í rólegheitum. Ég held
við eigum ekki að gera það í fjöl-
miðlum fyrst um sinn. Við þurfum
að setjast yfir þetta og athuga hvað
við getum lært af þessari stöðu.“
Kosningabaráttan?
Þingmenn sem féllu út af þingi í
kosningunum hafa hinsvegar ekki
legið á skoðunum sínum. Ólína Þor-
varðardóttir steig fram strax dag-
inn eftir með grein undir yfirskrift-
inni „Sundrað sverð og syndagjöld“.
Þar segir hún nýja forystu engri
fótfestu hafa náð á þeim fáu vikum
sem liðu frá kjöri hennar fram að
kosningum. Formaðurinn Árni Páll
Árnason hafi tekið þá ákvörðun „að
skilja sig frá verkum ríkisstjórn-
arinnar í von um að fá á sig betri
ásýnd“. Um leið hafi forystan yfir-
gefið þrjú helstu stefnumál kjör-
tímabilsins, stjórnarskrármálið,
fiskveiðistjórnunarmálið og ESB-
umræðurnar.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir steig
fram í kjölfarið, gagnrýndi Ólínu
fyrir „vanhugsuð skrif“ og bætti
við: „Held að það liggi í augum uppi
að það þarf annað og meira en mis-
tök í aðdraganda kosninga til að
flokkur tapi 17% fylgi.“
Annar fyrrverandi þingmaður,
Guðrún Ögmundsdóttir, tók undir
það: „Sammála þér mín kæra, anda
inn og anda út, nú á enginn að flýta
sér en hinsvegar þarf að fara í
saumana á þessu rólega og yfirveg-
að, hreinskilið og með festu.“
Verk ríkisstjórnarinnar
Mörður Árnason datt líka út af
þingi og hefur ekki legið á gagnrýni
sinni. Hann telur að þrátt fyrir allt
kannist stór hluti landsmanna „við
margvísleg afrek ríkisstjórnarinnar
og kunni að meta þau“. Sá strengur
hafi ómað frá rósafundi vinkvenna-
hópsins við Stjórnarráðið og síðustu
dagana fyrir kosningar hafi honum
fundist landið vera að rísa.
Sú tilfinning raungerðist hins-
vegar ekki á kosninganótt. Og
spurning er hvort nokkurn tíma
hafi verið innistæða fyrir henni. Í
tveim könnunum Félagsvísinda-
stofnunar í apríl voru þeir sem ætl-
uðu að skipta um flokk spurðir um
ástæður flokkaskiptanna. Fram
kom í máli Ólafs Þ. Harðarsonar,
prófessors í stjórnmálafræði, að 50-
60% kjósenda Samfylkingar og
Vinstri grænna frá 2009 hafi sagt:
„Þau stóðu sig ekki nógu vel.“ Um
20% leist betur á annan flokk en
einungis 6% nefndu óánægju með
forystu.
„Já, auðvitað breytti Icesave-
dómurinn miklu,“ skrifar Mörður
og hann tekur undir orð Árna Páls
Árnasonar um að ein hugmynd um
eina útfærslu á einu máli hafi yfir-
gnæft kosningabaráttuna. En hann
gagnrýnir að ekki hafi verið lagðar
fram „sértækar tillögur um skulda-
málin (svipað og Össur [Skarphéð-
insson] var að móta síðustu vik-
urnar)“.
Nærtækt er að spyrja á móti af
hverju slíkar tillögur hafi ekki verið
lagðar fram fyrr á kjörtímabilinu.
Hvort trúverðugt geti talist að stíga
fram með skjaldborgina marg-
umtöluðu korteri fyrir kosningar?
Landsfundurinn
Mörður Árnason talar um að lands-
fundurinn í febrúar hafi verið
„feikivel heppnaður og sýndi bar-
áttuglaðan flokk í fínu formi. Eitt-
hvað mikið gerðist síðustu þrjá
mánuðina. Eða gerðist ekki.“
Aðrir benda á að það sé ofmat á
stöðu Samfylkingarinnar á þeim
tíma. Svanfríður Jónasdóttir, bæj-
arstjóri í Dalvíkurbyggð og fyrrver-
andi þingmaður, skrifar á fésbók:
„Þegar Samfylkingarfólk mætti til
landsfundar í byrjun febrúar sl.
voru birtar tvær skoðanakannanir;
önnur með 15% og hin með 12%
fylgi. Þá var Icesave-dómurinn far-
inn að grafa undan trúverðugleika
flokksins, sem og VG og Sjálfstæð-
isflokks.“
Mörður dregur fram samanburð
við VG „sem tókst í lokin að forðast
algert afhroð með áherslu á grunn-
gildi sín, á árangur ríkisstjórnar-
innar, og á leiðtoga sinn sem
fremstan meðal jafningja í tals-
verðum hópi álitlegra frambjóð-
enda“.
Ef horft er til VG er samanburð-
urinn vissulega óhagstæður fyrir
Samfylkinguna, enda stýrðu báðir
flokkar þjóðarskútunni og færa má
rök fyrir að VG hafi unnið varnar-
sigur. En Björt framtíð reyndist þó
öflugri en klofningsframboðin úr
VG, Regnboginn og Alþýðufylk-
ingin, sem náðu ekki inn manni.
Björt framtíð náði einna bestu
kosningu nýs framboðs utan fjór-
flokksins í sögunni og uppskar 8,4%
fylgi. Þar eru þingmenn í forsvari
sem eiga rætur í Samfylkingunni
og Besta flokknum.
Um það leyti sem Árni Páll tók
við var Björt framtíð með 19% fylgi
í skoðanakönnun Capacent Gallup.
Í fyrrgreindum könnunum Félags-
vísindastofnunar kom fram að um
helmingur fylgis Bjartrar framtíðar
kemur frá Samfylkingu.
Ekki forsætisráðherra
Það kemur fram hjá Merði að eftir
landsfund „virtust hollvinir Árna
Páls vera að bíða eftir að hann yrði
forsætisráðherra – sem aldrei stóð
til af því slík skipti voru ekki á
valdi Samfylkingarinnar“. Þar vísar
hann til þess að við stjórnar-
myndun hafi VG gengið út frá að
Jóhanna Sigurðardóttir yrði for-
sætisráðherra.
Í samtali við áhrifamann innan
Samfylkingarinnar kemur fram að
forsætisráðuneytið hafi „ekki verið
bundið við flokkinn heldur ein-
staklinginn“. Viðkomandi bætir við:
„Jóhanna gat ekki vikið og hafði
auðvitað engan áhuga á því. Ætlaði
sér aldrei að gera það.“
Spyrja má hvort það sé trúverð-
ugt að Vinstri grænir hefðu slitið
stjórnarsamstarfinu á síðustu metr-
unum til þess að koma í veg fyrir
að Árni Páll yrði forsætisráðherra.
Var eðlilegt að VG réði ferðinni í
innanflokksmálum Samfylkingar?
En ef til vill var þetta þegar um
seinan. Andrés Jónsson rifjar upp á
fésbók að hann hafi verið í hópi níu-
menninga sem lögðu fram tillögu á
flokksstjórnarfundi Samfylkingar-
innar í janúar 2012 um að hafinn
yrði undirbúningur að landsfundi
strax um vorið til þess að endur-
nýja forystu flokksins og leggja
grunn að stefnumálum fyrir kosn-
ingarnar.
Þá hélt Jóhanna Sigurðardóttir
ræðu og sagði að næstu tólf mánuði
myndi ráðast hvort stjórnarflokk-
arnir gætu staðið við „stóru orðin“
um breytingar á fiskveiði-
stjórnunarkerfinu og nýskipan auð-
lindamála og hvort tækist að ljúka
samningum við ESB. Engu væri að
kvíða fyrir kosningar ef tækist að
ljúka ætlunarverkunum, en af þeim
sem hún taldi upp gekk einungis
rammaáætlunin eftir.
Um það eru flestir sammála í
þingflokknum að útilokað var að ná
þeim málum í gegn eftir að Árni
Páll tók við, þó ekki væri nema
vegna þess að vinstri stjórnin var
þá komin í minnihluta. En var
brugðist of seint við?
Margrét S. Björnsdóttir, formað-
ur framkvæmdastjórnar Samfylk-
ingarinnar, tekur til varna fyrir for-
mann flokksins er hún skrifar um
langvarandi vanda: „Framkvæmda-
stjórnin hefði þurft að bregðast við
viðvörunum í sveitarstjórnarkosn-
ingum og skoðanakönnunum, sem
sýndu stöðugt minnkandi fylgi. Það
gerðum við ekki. Nú er tækifæri til
að læra af því…“
Of mikið til vinstri?
Í tillögu níumenninganna á fyrr-
greindum fundi sagði: „Við höfum
áhyggjur af því að lykiláherslur
Samfylkingarinnar um efnahags-
legan stöðugleika og uppbyggingu í
atvinnumálum séu í uppnámi.“
Þar var sleginn kunnuglegur
tónn um að flokkurinn hefði færst
of langt til vinstri. Á það er bent að
Jóhanna hafi verið sótt yst á vinstri
vænginn og samstarfið við Vinstri
græna hafi tjóðrað flokkinn þar.
Ljóst er að Árni Páll vill færa
flokkinn lengra til hægra, en hann
sagði í viðtali eftir kosningarnar:
„Fylgisaukningin er greinilega á
miðjunni.“ Og bætti við að sam-
starfsflokkurinn hefði talað „með
kratískari blæ“ en áður. Það lá fyr-
ir er hann var kjörinn formaður að
hann legði meiri áherslu á atvinnu-
lífið og það fékk góðar undirtektir í
póstkosningu meðal almennra fé-
lagsmanna Samfylkingar, en meiri-
hluti þingflokksins virðist ekki
endilega á sama máli.
Ef til vill hittir Kolbrún Berg-
þórsdóttir naglann á höfuðið er hún
skrifar í pistli: „Hvað eftir annað
hefur verið bent á að Samfylkingin
hafi færst of langt til vinstri. Ýmsir
þingmenn flokksins hafa mótmælt
þessu harðlega af því yfirlæti sem
hefur um of einkennt málflutning
Samfylkingarinnar. Þessir þing-
menn heyra ekki annað en það sem
þeir vilja heyra. Sannast nú að
dramb er falli næst og fall Samfylk-
ingarinnar hefur verið svo mikið að
jafnvel yfirveguðustu menn hafa
líkt því við hamfarir.“
Árni Páll afhendir Jóhönnu rósir fyrir utan stjórnarráðið í lok stjórnmálaferils hennar.
Morgunblaðið/Golli
Sundruð Samfylking?
* „Jæja, þetta var nú ljóti skellurinn! En stundum er betra að tapa hressilega, þá er ekkertannað í boði en að fara í stóru vorhreingerninguna og byggja upp frá grunni. Ég vil þósegja að ég er stoltur af því að hafa tekið þátt í að reisa þjóðfélagið við eftir hrunið mikla. Við
gleymdum bara að segja frá því! ...“ Skúli Helgason á fésbók daginn eftir kosningar.
Þjóðmál
PÉTUR BLÖNDAL
pebl@mbl.is
Hvernig sem á það er litið er ljóst að Árni Páll hefur verk að vinna.
Þó að úrslitin hafi verið áfall eru flestir á því að hann fái tækifæri til að
stokka spilin. Þó að Mörður sé gagnrýninn kallar hann ekki eftir for-
mannsskiptum. „Ósigur Samfylkingarinnar er ekki Árna Páli Árnasyni
einum að kenna – frekar en Jóhönnu Sigurðardóttur – eða til dæmis
mér. Árni Páll er hæfileikamaður og gerði margt vel.“
Dofri Hermannsson borgarfulltrúi vill samtal við flokksmenn, gera
þurfi upp hvað fór úrskeiðis og skrifar: „Í byrjun næsta árs tel ég að
Samfylkingin ætti að halda formannskosningu þar sem umboð núver-
andi forystu verður endurnýjað eða ný forysta valin.“
Og í bréfi til flokksmanna í gær kallaði Árni Páll eftir skoðunum
þeirra á fylgistapinu. Hann spyr hvort þörf sé á að breyta stefnu-
áherslum í einstökum málum, hvort þörf sé nýrra vinnubragða og
hvernig Samfylkingin geti aftur orðið stór og samhentur flokkur.
UMBOÐ FORYSTUNNAR