Morgunblaðið - 25.07.2013, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
David Came-ron, for-sæt-
isráðherra Breta,
lýsti yfir í upphafi
mánaðarins van-
þóknun sinni á þeirri sóun sem
víða mætti finna í Evrópusam-
bandinu. Nefndi hann sem
dæmi litabók eina sem átti að
sýna hvernig „herra og frú
Evrópuþingmaður“ verðu dög-
um sínum í Brussel. Bókin var
prentuð í 15.000 eintökum til
þess að dreifa á opnum dögum
þingsins.
Á meðal þess sem Cameron
gagnrýndi var slagsíða
kynjanna sem birtist meðal
annars í því að frú Evrópu-
þingmaður fór fyrr heim en
herra Evrópuþingmaður, því
að frú Evrópuþingmaður þurfti
að kaupa í matinn.
Þó að einhverjum kunni að
þykja þessi litabók nauða-
ómerkileg þá er hún ekkert eins-
dæmi um sóun innan sambands-
ins.
Vafasöm meðferð fjármuna
hefur orðið til þess að endur-
skoðendur hafa ekki fengist til
þess að skrifa upp á reikninga
sambandsins um langt árabil.
Forysta sambandsins virðist
þó ekki hafa af því sérstakar
áhyggjur, í það minnsta hefur
ekkert verið gert til að tryggja
að reikningarnir séu nægilega
vandaðir til að nokkur maður
fáist til að setja stafina sína við
þá.
Einnig væri
hægt að minnast á
hina sérstöku ut-
anríkisþjónustu
sem Evrópusam-
bandið rekur til
hliðar við þá sem aðildarríkin
sjálf halda úti. Sérstök sendi-
ráð Evrópusambandsins eru nú
til staðar í 140 mismunandi
löndum. Í sérhverju þeirra er
fjöldi sendiráðsstarfsfólks. Má
þar nefna sem dæmi að á
Barbados-eyju í Karíbahafi
starfa 44 í sendiráði Evrópu-
sambandsins. Þegar á heildina
er litið eru um 3.400 manns í ut-
anríkisþjónustu Evrópusam-
bandsins, þar af um 1.900 sem
eru staðsettir erlendis.
Allt þetta fólk er á ríkulegri
launum en sendistarfsfólk
heimaríkjanna, enda hefur
fjárhagsáætlun þjónustunnar
nú blásið út um jafnvirði sex
milljarða íslenskra króna á síð-
ustu tveimur árum. Enginn
hefur þó getað svarað því hver
tilgangurinn sé með því að
halda úti sérstakri utanrík-
isþjónustu fyrir Evrópusam-
bandið, sem enn sem komið er
að minnsta kosti er ekki ríki, og
hvað þá hvers vegna hún þarf
að vera svona stór í sniðum.
Hvernig má það vera að í
allri þeirri upplýstu umræðu
sem áhugamenn um aðild Ís-
lands að ESB lofuðu að standa
fyrir skuli ekki hafa verið rætt
opinskátt um þennan vanda
sambandsins?
Sóun á fjármunum
er eitt einkenna
Evrópusambandsins}
Litabókin
Friðhelgieinkalífsins á
undir högg að
sækja. „Höldum
fókus vill fá að-
gang að almenn-
um upplýsingum,
vinalista, netfangi, fréttaveitu,
atvinnusögu, menntunarsögu,
heimabyggð og myndum hjá
þér,“ segir þegar reynt er að
skoða nýtt átak Umferðarstofu
á netinu. Þar kemur reyndar
einnig fram sá fyrirvari að eng-
um upplýsingum sé „safnað ut-
an við þetta tiltekna verkefni“,
en sú spurning hlýtur að vanta
hvað í ósköpunum Umferð-
arstofa ætli sér með þessar
upplýsingar.
Málið er hins vegar að upp-
lýsingasöfnun af þessu tagi er
síður en svo einsdæmi. Í frétta-
skýringu Árna Grétars Finns-
sonar í Morgunblaðinu í gær
líkir Ýmir Vigfússon, lektor í
tölvunarfræði við Háskólann í
Reykjavík, einkalífi á netinu við
almenningsgarð, sem er fullur
af myndavélum. Á netinu þrífist
fjöldi fyrirtækja, sem hafi lifi-
brauð sitt af að kortleggja
hegðun fólks. Þjónusta ýmissa
fyrirtækja virðist
ókeypis, en sé í raun
goldin með aðgangi
að einkalífi notenda.
Í netheimum
hegða sér margir
eins og þeir haldi að
þeir séu staddir einir í lokuðu
herbergi. Það sést á því hvernig
fólk skrifar á netið og á mynd-
unum sem það birtir.
Í ljós er komið að minnsta
þrusk á netinu er vaktað og
hefði mátt ætla að það vekti
meiri usla en raun ber vitni.
Ýmsar atlögur hafa verið
gerðar að friðhelgi einkalífsins
og það er áhyggjuefni. Um-
fangsmiklar tölvunjósnir í
Bandaríkjamanna og fleiri sýna
að virðingin fyrir friðhelgi
einkalífsins getur verið létt-
væg. Friðhelgi einkalífsins veg-
ur heldur ekki þungt þegar við-
skiptahagsmunir eru annars
vegar – það er einna helst þegar
Íslensk erfðagreining á í hlut að
varðhundarnir vakna. Það er
hins vegar furðulegt hvað fólk
getur borið litla virðingu fyrir
friðhelgi eigin einkalífs. Á net-
inu liggur einkalíf almennings á
glámbekk.
Það er furðulegt
hvað fólk ber litla
virðingu fyrir frið-
helgi eigin einkalífs}
Einkalíf á glámbekk
N
ýlega komust sænsk dýravernd-
arsamtök í verulegt uppnám
þegar ein landsliðskona Íslands
í knattspyrnu sló á létta strengi
á netinu. Hún sagði, eftir slæm-
an tapleik liðsins, að lukkudýr landsliðsins,
gullfiskurinn Sigurwin, hefði brugðist hlut-
verki sínu og ætti því skilið að vera skolað nið-
ur um klósettið. Þessi orð gátu sænskir dýra-
vinir ekki skilið öðruvísi en sem morðhótun frá
glæpakvendi. Ekki róuðust þeir þegar upp
komst að Sigurwin var geymdur í krukku en
ekki fiskabúri. Landsliðskonurnar voru sagðar
sekar um að brjóta sænsk dýraverndunarlög
en af fréttaflutningi var helst að skilja að sam-
kvæmt sænskum lögum ættu gullfiskar rétt á
því að búa í lúxusfiskabúri, rækilega skreyttu
og hafa nægilegt athafnarými í umhverfi sem
væri sem náttúrulegast.
Sú sem þetta ritar veit ekki hvort sérstakt gullfiska-
ákvæði sé að finna í sænskum lögum eða hvort reglur um
aðbúnað gullfiska falli undir reglur um almennan aðbúnað
gæludýra. Eða er þarna um að ræða enn eitt reglugerð-
arfárið frá Brussel sem þvingað er upp á evrópskar þjóð-
ir?
Vonandi er það ekki svo að til séu nákvæmar reglur um
aðbúnað gullfiska. Þjóðfélag sem setur slíkar reglur er
sennilega búið að setja reglur um allt það sem hugsanlega
er hægt að setja reglur um. Slíkt þjóðfélag er ekki bara
óbærilega leiðinlegt heldur þrengir það einnig verulega
að athafnafrelsi og sjálfstæði einstaklinga.
Regluverkið verður að eins konar kúgunarafli.
Og ef einstaklingar kvarta undan óþarfa
regluverki þá þykja þeir um leið vera orðnir
andfélagslega þenkjandi því þeir raska hinu
þægilega heildarsamræmi. Og skilyrði fyrir
þessu heildarsamræmi er að einstaklingurinn
sætti sig við að hugsað sé fyrir hann.
Í bráðskemmtilegri skáldsögu sem nýlega
kom út, Maður sem heitir Ove, eftir Fredrik
Backman, kviknar í húsi Ove og slökkviliðið
kemur á vettvang. En þar sem hús Ove stend-
ur á markalínu milli tveggja sveitarfélaga þarf
leyfi réttra yfirvalda til að slökkviliðið fái að
slökkva eldinn og það þarf vitaskuld líka að
stimpla pappíra. Þegar rétt leyfi fæst loksins
er húsið orðið alelda.
Bókin um Ove er skáldskapur en endur-
speglar ákveðinn raunveruleika og þar má finna viðvörun
um það hvað gerist þegar manneskjur víkja skynsamlegri
hugsun frá sér vegna þess að til er reglugerð – og regl-
urnar eiga að ráða, hversu vitlausar sem þær eru.
Gullfiskamálið var skondið upphlaup, en það sýnir líka
hversu stutt er í fáránleikann þegar menn hengja sig í
reglugerðir og lög og bregðast illa við minnstu frávikum.
Allt er tekið bókstaflega, líka orð sem látin eru falla í gríni
á netinu. Maður bíður bara eftir því að dýravernd-
unarsinnar krefjist þess að orðið „gullfiskaminni“ verði
bannað þar sem það lýsi fordómum í garð gullfiska.
kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Fyrirmyndarríki fyrir gullfiska
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
H
átt vatnsmagn er nú í
jökulám á Norður-
og Austurlandi sam-
kvæmt rennslis-
mælum Veðurstof-
unnar. Oddur Sigurðsson, jökla- og
jarðfræðingur hjá Veðurstofunni,
segir það helgast af sumarhlýind-
um og að búast megi við frekari
vatnavöxtum. „Jökulsár hækka
jafnt og þétt fram í ágúst en á
sama tíma minnkar í drag- og lind-
ám,“ segir Oddur.
Hann segir að jökulár geti rof-
ið vegi um þetta leyti sumars eins
og gerðist á mánudag þegar Jök-
ulsá á Fjöllum rauf varnargarð
sem er á milli Herðubreiðarlinda
og Lindár með þeim afleiðingum að
yfir veginn flæddi.
Hrönn Guðmundsdóttir, yfir-
landvörður í Öskju, segir að um 20-
30 metra vik hafi komið í garðinn.
Jökulsáin hafi svo flætt yfir veginn
á u.þ.b. hundrað metra kafla. „Á
tveimur stöðum myndaðist nokkur
straumur og grófst vegurinn, sem á
endanum varð ófær fyrir minni
jepplinga,“ segir Hrönn. Hún segir
að lítið rask hafi orðið á umferð.
Áætlanaferðir höfðu þegar farið um
veginn þegar garðurinn brást auk
þess sem betur búnir bílar hafi
komist yfir vaðið. Vegagerðin lauk
lagfæringu um kvöldið. „Það hlut-
ust engin stórkostleg vandræði að
þessu sinni. Það var ekki fyrr en
síðla dags sem við þurftum að vísa
bílum frá, en það voru örfáir bílar,“
segir Hrönn.
Ekki hissa á hlaupi
Oddur segir að búast megi við
fleiri slíkum tilvikum þegar vatns-
magn í ánum er mikið. „Við höfum
t.a.m. beðið óvenju lengi eftir jökul-
hlaupi í Skaftá. Í þeim leysingum
sem nú eru getum við vel átt von á
því þó að sjálfsögðu sé ekki hægt
að spá fyrir um það hvenær það
verður með mikilli nákvæmni. En
ég yrði hissa ef ekki yrði hlaup í
Skaftá í sumar,“ segir Oddur.
Hann bendir á að hlaupið sem varð
í Skaftá í fyrra hafi komið úr vest-
ari Skaftárkatlinum og hafi verið
fremur lítið. Hins vegar séu hlaup
gjarnan stærri þegar þau koma í
eystri Skaftárkatli. „Vanalega kem-
ur hlaup úr eystri katlinum í mesta
lagi á tveggja ára fresti. Nú eru
hins vegar þrjú ár síðan hlaup kom
úr þessum eystri katli,“ segir Odd-
ur.
Samkvæmt mælum Veðurstof-
unnar var í gær óvenju mikið
rennsli í Vestari og Austari-
Jökulsá, Svartá, Laxá við Helluvað,
Skjálfandafljóti og Geithellnaá á
Austurlandi.
Tveir vegir lokaðir
Samkvæmt upplýsingum frá
Vegagerðinni voru einungis tveir
vegir á landinu lokaðir í gær. Var
það vegurinn út í Fjörður á milli
Eyjafjarðar og Skjálfandaflóa og
Dyngjufjallaleið. Talsverður snjór
og bleyta er á honum. Búast má
við því að enn sé í það minnsta
vika í opnun hans. „Flestir vegir
eru orðnir fínir en eins og
gjarnan er í svona mikl-
um leysingum þá þurfa
menn að hafa varann á
sér. Sérstaklega þar
sem um er að ræða
óbrúuð vöð. Þar getur
vatnsmagn breyst með
fremur skömmum fyr-
irvara og aðstæður
sömuleiðis,“ segir
Gunnar Bóasson,
yfirverkstjóri hjá
Vegagerðinni á
Húsavík.
Magnús Tumi Guðmundsson,
prófessor í jarðeðlisfræði hjá
raunvísindastofnun Háskóla Ís-
lands, tekur undir með Oddi
Sigurðssyni um að Skaftár-
hlaups sé að vænta úr eystri
katlinum. „Það sem þarf að
gæta sín á varðandi Skaftár-
hlaup er að þeim fylgir talsverð
brennisteinsmengun. Ef fólk er
of nálægt þá getur það valdið
eitrun,“ segir Magnús. Hann
segir að Skaftárhlaup hafi til-
hneigingu til að koma seinni
hluta sumars eða á haustin.
„Hlaupin eru yfirleitt svipuð í
stórum dráttum. Vatns-
magnið í Skaftá verður á
milli fimm til tífalt meira
en það sem er
í venjulegu
sumarrennsli.
En þetta veldur
yfirleitt ekki
truflunum í
byggð,“
segir
Magnús.
Tími kominn á
eystri ketilinn
SKAFTÁRHLAUP Í VÆNDUM
Magnús Tumi
Guðmundsson
Vatnsmagn Á kortinu má sjá vatnsmagn í ám landsins. Merkja dílarnir
samanburð á vatnsmagni miðað við sama tíma á fyrri árum.
Hlutfallstala rennslis 24. júlí
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
Mjög mikið
Mikið
Venjulegt
Lítið
Heimild: Veðurstofan
Jökulsá á Fjöllum
Lagarfljót
Skjálfandafljót
Hjaltadalsá
Austari Jökulsá
Rennslið er óvenju
mikið í jökulánum