Morgunblaðið - 25.07.2013, Blaðsíða 24

24 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2013
✝ Heimir Þor-leifsson fædd-
ist í Reykjavík 22.
nóvember 1936.
Hann lést á Land-
spítalanum 17. júlí
2013. Foreldrar
hans voru Krist-
ensa Jakobína Guð-
mundsdóttir, fædd
7. október 1891 á
Krossnesi í Eyr-
arsveit á Snæfells-
nesi, dáin 15. janúar 1971, og
Þorleifur Benedikt Þor-
grímsson, fæddur 14. júlí 1903
á Miklahóli í Viðvíkursveit í
Skagafirði, dáinn 23. sept-
ember 1981. Bróðir hans sam-
mæðra er Reimar Snæfells, fv.
símaverkstjóri, fæddur 26. júní
1924.
Heimir kvæntist Steinunni
Önnu Einarsdóttur 6. júní 1964,
dóttur Önnu Bjarnadóttur og
sr. Einars Guðnasonar prófasts
í Reykholti í Borgarfirði. Stein-
unn kenndi ensku við Mennta-
skólann í Reykjavík frá 1961 til
2004. Börn Heimis og Stein-
unnar: Einar Heimisson, fædd-
ur 2. desember 1966, dáinn 17.
ágúst 1998. Einar lauk dokt-
undur fræðirita og kennslu-
bóka í sagnfræði. Meðal bóka
hans eru Frá einveldi til lýð-
veldis – Íslandssaga eftir 1830,
Saga íslenskrar togaraútgerðar
til 1917, Saga Reykjavíkurskóla
í fjórum bindum, Seltirninga-
bók – saga Seltjarnarness,
Söguþræðir Símans – saga sím-
ans á Íslandi, Póstsaga Íslands
frá 1776-1935 í tveimur bindum
og Mannkynssaga BSE fram til
800 ásamt Ólafi Hanssyni. Í
þrjátíu ár skráði hann „Árbók
Íslands“ í Almanak Þjóðvina-
félagsins og eru það árbækur
fyrir árin 1981 til og með 2010.
Heimir flutti útvarpserindi
og þætti, skrifaði fjölda greina í
blöð, tímarit og safnrit um
söguleg efni og ritstýrði m.a.
safnritinu Landshagir um at-
vinnu- og hagsögu sem út kom
1986 og sat t.d. í ritstjórnum
Söguslóða – afmælisrits Ólafs
Hanssonar og Sögu stjórn-
arráðsins. Heimir var forseti
Sögufélags frá 1988 til 2001 og
sat í stjórn félagsins allt frá
1979. Tók sæti í stjórn hins
Hins íslenska þjóðvinafélags
1988. Hann var varaformaður
BHM og formaður félags kenn-
ara við MR. Forseti Rót-
arýklúbbs Seltjarnarness og
Paul Harris-félagi í Rótarý.
Útför Heimis verður gerð frá
Seltjarnarneskirkju í dag, 25.
júlí 2013, og hefst athöfnin kl.
14.
orsprófi í sagn-
fræði frá
Albert-Lud-
wigs-Universität í
Freiburg í Þýska-
landi 1992 og var
að ljúka námi við
Hochschule für
Fernsehen und
Film í München
þegar hann lést.
Eftir hann liggja
12 heimildar-
myndir, kvikmyndin María,
skáldsögurnar Götuvísa gyð-
ingsins og Villikettir í Búda-
pest, en sú fyrri kom út í Þýska-
landi 1993, auk fjölda greina og
útvarpsþátta. Kristrún Heim-
isdóttir, fædd 28. ágúst 1971,
lektor í lögfræði og m.a. fyrr-
verandi aðstoðarmaður ráð-
herra árin 2007 til 2012.
Heimir lauk cand. mag.-prófi
í sagnfræði með landafræði
sem aukagrein frá Háskóla Ís-
lands. Árið 1961 var hann feng-
inn sem kennari að Mennta-
skólanum í Reykjavík og var
deildarstjóri í sögu og fé-
lagsfræði frá 1971 þar til hann
hætti kennslu 1994.
Heimir var mikilvirkur höf-
Heimir frændi, en hann og
pabbi eru hálfbræður, sam-
mæðra, ólst upp hjá ömmu, ein-
stæðri móður og verkakonu hér
í bæ. Heimir var nokkru eldri
en ég og man ég fyrst vel eftir
honum þegar amma var að
flytja úr bragganum á Skóla-
vörðuholtinu í fína íbúð við
Hæðargarð. Heimir annaðist
standsetningu íbúðarinnar og
flutningana.
Hann var fluttur að heiman
þegar ég fór að venja komur
mínar til ömmu en hafði skilið
eftir ýmislegt sem skemmtilegt
var að skoða. Snyrtilegar stíla-
bækur, námsbækur og mikið af
skemmtilegu lestrarefni. Þar
voru Percival Keene, Davíð
Copperfield og Benjamín Bigg-
lesworth í aðalhlutverki en
einnig mátti finna þar Basil
fursta og Manninn með stál-
hnefana. Handsnúinn grammó-
fónn og ótal plötur frá 6. ára-
tugnum voru miklar gersemar.
En það er fræðarinn Heimir
sem er langminnisstæðastur. Í
hvert sinn sem við hittumst
vildi hann kanna þekkingu unga
mannsins á því námsefni sem
honum fannst að hann ætti að
kunna á skil. Hann vildi einnig
að ungt fólk fylgdist með því
sem efst var á baugi. Og hann
vildi ræða bæði námsefnið og
samfélagsmálin. Það var rauði
þráðurinn í öllum samtölum við
Heimi að tengja saman gamalt
og nýtt. Þegar námsferill þess
sem þetta ritar var um það bil
að sigla upp á sker þá sá Heim-
ir til þess að grípa til ráðstaf-
ana til að koma í veg fyrir það.
Það verður seint fullþakkað.
Einkennandi fyrir Heimi var
viljinn til að gefa af sér og
miðla þekkingu. Hann var ótrú-
lega ötull við að afla upplýsinga
um aðskiljanleg mál en tilgang-
urinn var alltaf sá að skrá þær
niður og koma þeim frá sér
þannig að aðrir gætu notið.
Heimir átti sér einnig aðra hlið
en að vera í hlutverki kenn-
arans og sú stund er alveg
ógleymanleg þegar hann hafði
eignast Volkswagen-bjöllu og
fór með mig í ökuferð á Hafn-
arfjarðarveginum til að sýna að
það væri hægt að komast á 100
km hraða. Skelkaðri hef ég
sjaldan orðið.
Það var einboðið að örlögin
höguðu því þannig að hann gift-
ist Steinunni Einarsdóttur, sem
komin er af fræðurum í báðar
ættir og kenndi sjálf um ára-
tuga skeið. Á heimili þeirra var
að finna ógrynni enskra bóka
sem ég gat gengið í og hafa lík-
lega mótað minn bókmennta-
smekk upp frá því.
Heimir skilur einungis eftir
sig góðar, hlýjar og bjartar
minningar. Við Hera sendum
þeim Steinunni og Kristrúnu
okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Pétur Reimarsson.
Öll förum við þessa leið að
lokum, við fylgjum vinum okkar
og ættingjum til grafar, þar til
komið er að okkur sjálfum. Nú
er fallinn frá mágur minn og
vinur, Heimir Þorleifsson.
Heimir var mikill fræðimaður
og góður drengur. Við höfum
þekkst í fimm áratugi, en þau
Steinunn systir mín hefðu átt
50 ára búðkaupsafmæli á næsta
ári.
Heimir var virtur fræðimað-
ur og liggja eftir hann mörg
verk á sviði sagnfræði, og störf
hans fyrir Sögufélagið voru
mikils virði fyrir það félag og
söguritun í landinu. Meðal
verka hans er Seltirningabók,
sem fjallar um sögu Seltjarn-
arness, en hún kom út árið 1991
með stuðningi Seltjarnarnes-
bæjar.
Faðir minn og tengdafaðir
Heimis, sr. Einar Guðnason,
var mikill sögumaður enda
fundu þeir fljótt hið sameig-
inlega áhugamál þegar Heimir
tengdist fjölskyldu okkar. Það
var augljóst hve báðir nutu
samræðna um þessi efni, meðal
annars um þær rannsóknir sem
faðir minn hafði gert á þessu
sviði. Sjálfum hlotnaðist mér sú
ánægja að aðstoða Heimi við
gerð Seltirningabókar sem
hann skrifaði, en ég fékk útrás
fyrir tölvudelluna við að brjóta
bókina um eins og það er kall-
að. Samstarf okkar varð auðvit-
að á fleiri sviðum, en þetta
verkefni er sérstaklega minn-
isstætt, ekki síst vegna þess að
við vorum að endurvinna bókina
til rafrænnar útgáfu og höfðum
að mestu lokið því verki þegar
Heimir fór sína síðustu ferð á
Landspítalann.
Við vorum einnig nágrannar
og félagar í Rótarýklúbbi Sel-
tjarnarness. Hann studdi við
starf Seltjarnarneskirkju, m.a.
flutti hann erindi um sögu
kirkjunnar á 20 ára vígsluaf-
mæli hennar 19. febrúar árið
2009. Þá er minnisstæð ferð
safnaðarfólks og kórs til Tékk-
lands sumarið 2002. Einn þeirra
staða sem við heimsóttum var
Slvakov, sem áður hét Auster-
litz, en þar var háð mikil orr-
usta árið 1805, þar sem her
Napóleons sigraði sameiginleg-
an her Rússa og Austurríkis-
manna. Við minnismerkið um
orrustuna hélt Heimir minnis-
stæðan fyrirlestur um orr-
ustuna og var sem við sæjum
herina sækja fram og hina
miklu herstjórnarsnilld Napóle-
ons í verki.
Það er mikil eftirsjá að
Heimi, en 76 ár telst varla hár
aldur nú á dögum. Í lífi okkar
skiptast á skin og skúrir, gleði-
stundir og sorgarstundir. Nóg
hefur verið af hinum síðar-
nefndu og ber þar e.t.v. hæst
hið hörmulega fráfall sonarins,
Einars, árið 1998 aðeins 31 árs
að aldri.
Við Dóra og börnin vottum
Steinunni og Kristrúnu og
Reimari bróður Heimis okkar
innilegustu samúð á þessari
stundu, en samgleðjumst þeim
um leið fyrir að hafa átt slíkan
vin, föður, bróður og lífsföru-
naut sem Heimir var.
Guðmundur Einarsson.
Leiðir okkar Heimis lágu
fyrst saman haustið 1949 þegar
við hófum nám í Gagnfræða-
skóla Austurbæjar, Ingimars-
skóla, á Skólavörðuholti. Tölu-
verður hluti bekkjar okkar hélt
svo áfram námi í Menntaskól-
anum í Reykjavík eftir lands-
próf 1952 og útskrifaðist þaðan
árið 1956. Eftir það dreifðist
hópurinn.
Heimir var góður námsmað-
ur og gat sér fljótt orð fyrir
traust tök á sagnfræði. Vetur-
inn eftir stúdentspróf leitaði
Ólafur Hansson, aðalsögukenn-
ari MR, til hans og falaðist eftir
honum til sögukennslu vegna
forfalla. Heimir tók boðinu og
innritaðist jafnframt í sagn-
fræði í Háskólanum. Þaðan lauk
hann cand. mag.-prófi í grein-
inni árið 1961.
Mikil samheldni var með
okkur bekkjarfélögunum á
þessum árum og veturinn eftir
stúdentspróf voru mörg boð
haldin þegar félagarnir, bæði
piltar og stúlkur, voru að fara
til náms erlendis. Eða farið var
í gönguferðir um bæinn og ná-
grennið og jafnvel í fjallgöngur,
svo sem á Snæfellsjökul og
Keili. Heimir átti ríkan þátt í
þessari samheldni.
Hann var tímamótamaður í
útgáfu bóka til sagnfræði-
kennslu. Námsbækur í sögu
fyrir framhaldsskóla báru fram
eftir síðustu öld merki um
þröngan hag þjóðarinnar, letrið
var smátt og fátt um myndir.
Heimir bar hita og þunga af
endurútgáfu Mannkynssögu
Ólafs Hanssonar handa fram-
haldsskólum árið 1970 en náið
og gott samstarf var með þeim
alla tíð.
Árið 1972 gaf Heimir svo út
Íslandssögu eftir 1830, „Frá
einveldi til lýðveldis“, vel mynd-
skreytta og aðlaðandi til lestr-
ar. Fjölmörg fleiri rit um sagn-
fræði komu frá honum, en hæst
ber þar „Sögu Reykjavíkur-
skóla“ í fjórum bindum. Yfir-
gripsmikil ritaskrá Heimis skal
að öðru leyti ekki rakin hér en
hún vekur undrun og aðdáun.
Þess má geta að Heimir fékk
afar gott orð hjá útgefendum
fyrir stundvís umsamin skil á
efni til prentunar.
Í mörgu hef ég um dagana
notið greiðasemi Heimis.
Fyrsta starf mitt að námi loknu
var við Tilraunastöðina á
Skriðuklaustri. Ég festi þá
fljótlega kaup á jeppa hjá bíla-
umboði í Reykjavík. Á þeim
tíma var það meira mál en síðar
varð að ferðast á milli fjarlægra
landshluta. Mér kom þá í hug
að leita til Heimis um að koma
bílnum í skip. Það stóð ekki á
því og ég sótti bílinn til Reyð-
arfjarðar fáum dögum síðar.
Ég hef líka leitað til hans um
yfirlestur á texta. Þegar Hákon
Sigurgrímsson, vinnufélagi
minn og framkvæmdastjóri
Stéttarsambands bænda, gaf út
minningar sínar, nefndi hann í
lokin hvort ekki væri ráð að fá
mann, kunnugan útgáfumálum,
til að lesa handritið yfir í heild.
Ég tók undir það og nefndi
Heimi til sögunnar sem tók
beiðninni vel og bókin hafði
gott af því.
Að lokum færi ég þeim Stein-
unni og Kristrúnu innilegar
samúðarkveðjur okkar hjóna
með þakklæti fyrir dýrmæta
vináttu og samskipti um meira
en hálfrar aldar skeið.
Matthías Eggertsson.
Í Seltirningabók sinni segist
Heimir Þorleifsson gjarnan
rökstyðja þá skoðun sína að
gott sé að búa á Seltjarnarnesi
með því að þar finni hann „vel
til fortíðar“. Það leyndi sér
aldrei að gott var að leita til
Heimis um sögu bæjarfélagsins
í stóru eða smáu. Alltaf var
hann reiðubúinn að miðla með
grein, erindi eða göngu um
söguslóðir bæjarfélagsins ef
eftir því var leitað.
Sagnfræðingnum Heimi
kynntist ég raunar fyrst sem
nemandi í Menntaskólanum í
Reykjavík. Þar kenndi hann
okkur frekar óstýrilátum
drengjum í 4. bekk úti í Þrúð-
vangi. Þar, eins og annars stað-
ar, var hann virtur vel og vin-
sæll.
Leiðir okkar lágu svo ekki
reglulega saman á ný fyrr en
býsna löngu síðar er ég varð fé-
lagi í Rótarýklúbbi Seltjarnar-
ness árið 1996. Varð mér fljótt
ljóst að Heimir var einn af
máttarstólpum klúbbsins.
Heimir hafði mjög þægilega
nærveru, kunni skil á flestu
sem máli skipti. Var traustur,
hógvær og ábyggilegur, missti
nánast aldrei af fundum og
lagði jafnan gott til mála. Því
fór fjarri að hann hrærðist bara
í fortíðinni. Hann var vel inni í
málefnum líðandi stundar, gat
spjallað um nánast hvað sem
var, hvort heldur var knatt-
spyrna eða kirkjumál. Ég held
ég geti fullyrt að öllum hafi lið-
ið vel í návist hans.
Ég minnist ekki síst nokk-
urra ferðalaga með Heimi á er-
lendri grundu með starfsfólki
Seltjarnarneskirkju eða Rót-
arýklúbbnum. Þar var fas hans
hið sama og á fundum, þekking
hans traust og nærvera hans
notaleg. Í hugann kemur er við
nokkrir ferðafélagar í Prag-ferð
Seltjarnarnessóknar lögðum
lykkju á leið okkar og skrupp-
um árla morguns til Terezín
þar sem á árunum 1940-1945
voru einar af hinum illræmdu
fangabúðum nasista. Þá óhugn-
anlegu sögu þekkti Heimir vel.
Mér er minnisstætt hve alvar-
legur í bragði Heimir gekk um
hina grónu stíga í Terezín, þar
sem voðaverkin minntu á sig
við hvert fótmál. Hann talaði
aðeins við okkur samferðamenn
sína í hálfum hljóðum. Þar
leyndi sér ekki að hann var til-
finningamaður þó að yfirleitt
leyndi hann tilfinningum sínum
vel.
Heimis hefur verið saknað úr
Rótarýklúbbi Seltjarnarness
hin síðustu misserin vegna al-
varlegra veikinda. Nú er ljóst
orðið að hann snýr ekki aftur
og verður skarð hans vandfyllt.
Seltjarnarneskirkja sér líka á
bak einum af hollvinum sínum,
en Steinunn kona hans hefur
setið í sóknarnefnd um árabil.
Síðast sá ég Heimi í Seltjarn-
arneskirkju á föstudaginn
langa. Kristrún dóttir hans var
meðal þeirra sem þá lásu Pass-
íusálmana eins og hefur orðið
hin síðustu árin. Heimir sat og
hlýddi af athygli, en ekki leyndi
sér hve mikið mark veikindin
höfðu sett á hann.
Í einum af fegurstu Passíu-
sálmunum, sálmi 44, er að finna
þetta erindi:
Svo máttu vera viss upp á,
vilji þér dauðinn granda,
sála þín mætir miskunn þá
millum guðs föðurs handa.
Við Guðrún Helga kona mín
vottum Steinunni og Kristrúnu
innilega samúð okkar í sárum
harmi. Blessuð sé minning hins
mæta manns og góða drengs
Heimis Þorleifssonar.
Gunnlaugur A. Jónsson.
Vinur okkar og félagi til
margra ára, Heimir Þorleifs-
son, er látinn. Fyrir u.þ.b. 25
árum fórum við nokkrir rótarý-
félagar að hittast í sundlaug
Seltjarnarness um sexleytið og
fékk þessi hópur því nafnið sex-
klúbburinn. Þessir rótarýfélag-
ar voru auk Heimis og mín,
Kjartan, Magnús og Agnar.
Aðrir félagar í í sexklúbbnum
voru góður granni Kjartans,
Jón Rafn og eiginkona mín
Rósa. Þarna í lauginni áttum
við margar ánægjustundir. Við
rótarýfélagarnir tókum þátt í
ferðum klúbbsins bæði innan-
og utanlands þar sem vináttu-
bönd styrktust. Jón Rafn bauð
okkur í bústað sinn við Þing-
vallavatn fyrir nokkrum árum
og þar áttum við notalegan dag.
Einnig hittumst við í bústað við
Hreðavatn sem ég hafði til um-
ráða. Heimir var mikill Seltirn-
ingur. Hann skrifaði Seltirn-
ingabók, sem kom út fyrir
rúmum tuttugu árum. Á vegum
Rótarýklúbbsins unnum við rót-
arýfélagarnir ýmis störf saman
eins og gengur, sem ekki verða
talin hér. Þess má þó geta að
Heimir beitti sér fyrir því að
jarðsjármælingar voru gerðar
við Nesstofu á sínum tíma.
Hann tók að sér að ritstýra
blaðinu okkar Valhúsinu, sem
borið var í öll hús á Seltjarn-
arnesi þegar umdæmisþing
Rótarý var haldið þar vorið
2006. Heimir hafði notalega
nærveru og vinskapurinn varð
nánari eftir því sem árin liðu.
Þegar Kjartan flutti til Reykja-
víkur og Magnús úr vesturbæn-
um inn að Elliðaá hættu þeir að
mæta reglulega og þá dofnaði
yfir sexklúbbnum. Heimir skrif-
aði árbókina í almanak hins ís-
lenska Þjóðvinafélags og sendi
okkur sundfélögunum það fyrir
jólin í mörg ár. Um nokkurt
skeið hefur Heimir verið veik-
ur, stundum á spítala en einnig
heima og höfum við félagarnir
haldið sambandi við hann og
heimsótt hann. Við höfum misst
góðan dreng og öflugan rótarý-
félaga og viljum þakka honum
samfylgdina og vináttuna um
leið og við vottum Steinunni og
Kristrúnu okkar dýpstu samúð.
Blessuð sé minning hans.
Fyrir hönd okkar sundfélag-
anna,
Örn Smári Arnaldsson.
Kveðja frá Mennta-
skólanum í Reykjavík
Í dag kveðjum við Heimi
Þorleifsson, fyrrverandi
menntaskólakennara við
Menntaskólann í Reykjavík.
Heimir fæddist þann 22. nóv-
ember 1936 og var því á 77. ald-
ursári þegar hann lést. Alllang-
ur og farsæll starfsferill Heimis
við Menntaskólann í Reykjavík
hófst um haustið árið 1961.
Heimir kenndi námfúsum nem-
endum sagnfræði og samhliða
kennslunni gegndi hann einnig
starfi deildarstjóra í sagnfræði
og félagsfræði til ársins 1994.
Heimir var afar farsæll
menntaskólakennari. Í kennslu-
stundum tókst honum að vekja
áhuga nemenda sinna með
greinargóðum lýsingum á sögu-
atburðum hverju sinni. Hann
sinnti starfi sínu ávallt af sér-
stakri alúð og vandvirkni.
Heimir var einkar hlýlegur í
kennslustundum og þeirri hlið
hans kynntist ég afar vel þar
sem ég var svo lánsamur að
njóta leiðsagnar hans í sagn-
fræði í 6. bekk í Menntaskól-
anum. Sérstaklega eru mér
minnisstæðar einstakar lýsing-
ar hans í þeim kennslustundum
sem Heimir leiddi nemendur
sína um heim goðafræðinnar.
Heimir var auk kennslu-
starfa sinna mikilvirkur höfund-
ur kennslubóka í sagnfræði og
ýmissa annarra fræðirita. Með-
al bóka hans eru kennslubæk-
urnar „Frá einveldi til lýðveldis
– Íslandssaga eftir 1830 –“ og
„Mannkynssaga BSE – Forn-
öldin“. Stærsta ritverk hans á
vegum skólans var að ráðast í
það stórvirki að skrásetja
skólalíf og nám nemenda í
Menntaskólanum í Reykjavík.
Ritverkið ber heitið „Saga
Reykjavíkurskóla“ og hefur
verið gefið út í fjórum bindum.
Verkið er einstaklega glæsilegt,
ber vott um vandvirkni höfund-
ar þess og er afar mikils metið.
Heimir skrifaði fjölmörg önnur
fræðirit og naut hann mikillar
virðingar fyrir fræðistörf sín.
Heimir sinnti lengi fjölmörg-
um aukastörfum utan skólans
og flest lutu þau að sagnfræð-
inni, m.a. skráði hann í þrjá
áratugi Árbók Íslands í Alman-
ak Þjóðvinafélagsins, var
stjórnarmeðlimur Sögufélagsins
og varaformaður BHM um
skeið. Heimir flutti útvarpser-
indi og þætti í Ríkisútvarpinu
um söguleg efni og báru þeir
einnig vitni um vandvirkni
hans. Á starfsferli sínum í
Menntaskólanum gegndi Heim-
ir ýmsum trúnaðarstörfum fyrir
skólann. Hann var m.a. formað-
ur í stjórn Félags kennara við
Menntaskólann í Reykjavík, að-
stoðaði Guðna heitinn Guð-
mundsson rektor við ýmis störf
er lutu að stjórn skólans og
hafði í mörg ár umsjón með
innritun nýnema. Heimir naut
alla tíð mikillar virðingar í hópi
samkennara sinna og hann var
traustur og samviskusamur
starfsmaður. Hans er hér
minnst með virðingu og þakk-
læti fyrir einkar vel unnin störf.
Fyrir hönd starfsfólks Mennta-
skólans í Reykjavík eru Stein-
unni Einarsdóttur eiginkonu
hans, Kristrúnu dóttur þeirra
hjóna og öðrum vandamönnum
færðar innilegar samúðarkveðj-
ur. Blessuð sé minning Heimis
Þorleifssonar.
Yngvi Pétursson.
„Segðu mér hvaða félagsskap
þú velur þér og ég skal segja
Heimir
Þorleifsson