Morgunblaðið - 25.07.2013, Blaðsíða 28

28 MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2013
sér. Hann var t.d. einn ötul-
asti baráttumaður fyrir
auknum STEF-greiðslum til
„poppara“. Jóhann hafði
einnig djúpa réttlætiskennd
og vildi sjá betri heim.
Textar hans fjalla mikið um
mannlegar tilfinningar, ást,
vináttu og kærleika. Hann
var virkur í átakinu Yrkjum
Ísland og var mjög harður
andstæðingur Kárahnjúka-
virkjunar. Þá er til hvatn-
ingaróður til Íslendinga
„Okkar framtíð“ þar sem
fram kemur í textanum:
„Okkar líf er allt lögmálum
háð – það vex sem til er sáð
– með reisn horfum fram-
tíðar til – veljum leið næstu
kynslóða í vil“.
Jóhann greindist með
krabbamein fyrir um 5 árum.
Jóhann ákvað að fara ekki í
lyfjameðferð heldur að eiga
nokkur góð ár og geta þá
klárað nokkur verk sem
hann gerði. Það var ljóst
núna um síðustu áramót að
krabbinn var búinn að grafa
um sig. Jóhann fór í meðferð
til Spánar í apríl sem byggist
á fræðum Jóhönnu Budwig.
Því miður var meinið of langt
gengið. Jóhann var þó von-
góður og ætlaði sér að kom-
ast heim af líknardeildinni,
enda með mörg járn í eld-
inum. Meðal annars var hann
búinn að undirbúa myndlist-
arsýningu, skrifa tvo nýja
söngleiki og taka saman drög
að bók um líf sitt eftir að
hann greindist með krabba-
meinið.
Við Dís höfum átt margar
ógleymanlegar stundir með
Jóhanni og Halldóru. Alltaf
var mikið spjallað, drukkið
og borðað en Jóhann var
mikill matmaður og lista-
kokkur. Hann naut þess að
elda og notaði þar sköpunar-
gáfuna óspart. Um áramótin
2008 sendi ég Jóhanni lítið
ljóð, Ástin, og bað hann að
athuga með að setja lag við.
Jóhann gerði betur, kom í 50
ára afmælið og frumflutti
lagið um heita ástareldinn.
Við eigum okkar einstöku út-
gáfu, en lagið kom svo út á
síðustu plötu Jóhanns „Á
langri leið“. Það er okkur Dís
ómetanlegt að geta hlustað á
okkar góða vin flytja okkur
ástaróðinn. Við erum líka svo
heppin að vera með myndir
Jóhanns á veggjunum heima.
Minningarnar um góðan vin
og fjölhæfan listamann munu
því fylgja okkur í framtíð-
inni.
Hafðu þökk fyrir allt og
allt, kæri vinur. Kærleiks-
ljósið umvefji þína sál. Send-
um Halldóru og börnum okk-
ar dýpstu samúðarkveðjur.
Við munum standa saman.
Þorvaldur Ingi
Jónsson og Dís
Kolbeinsdóttir.
Fyrstu kynni mín af Jó-
hanni G. voru þegar ég sá
Óðmenn spila í Stapanum
1967. Þar lék Magnús Kjart-
ansson á trompet, en hann
var bassaleikari í Echo áður
en hann gekk í Óðmenn. Jó-
hann hvatti Magnús til að
kaupa sér orgel enda væri
hann alveg með þetta, sem
reyndust orð að sönnu.
Jóhann var frábær söngv-
ari, samdi góða tónlist og
kunni vel að svara fyrir sig.
Málverkasýning sem hann
hélt 1971 í Reykjavík hafði
mikil áhrif á mig. Nokkrum
árum seinna keypti ég fræga
mynd sem hann málaði af
Jimi Hendrix. Málverkið hef-
ur fylgt mér á milli landa, en
er núna komið aftur til Ís-
lands þar sem það á heima.
Jóhann var langt á undan
með svo margt og hugmynd-
irnar voru endalausar. Hann
var alltaf að velta því fyrir
sér hvernig hann og aðrir ís-
lenskir tónhöfundar gætu lif-
að af því að semja tónlist og
texta. Það má eiginlega segja
að í gegnum þessar pælingar
hafi vinátta okkar hafist.
Þegar Ruth Reginalds kom
fram á sjónarsviðið vantaði
lög sem hæfðu þessari ungu
söngkonu. Ég hafði samband
við Jóhann, sem tók að sér
að semja megnið af lögunum
á tvær stórar plötur Ruthar.
Þar á meðal var lagið Tóm
tjara, sem ég bað hann um
að semja, því mér fannst
mikil þörf á að hvetja ungt
fólk á jákvæðan hátt til að
byrja aldrei að reykja. Lagið
sló í gegn og hlutu Jóhann
og Ruth viðurkenningar frá
Krabbameinsfélaginu fyrir
framtakið.
Jóhann var innanhússhöf-
undur hjá Hljómplötuútgáf-
unni næstu árin og samdi t.d.
Hvers vegna varst‘ ekki kyrr
fyrir Pálma Gunnarsson og
frábær lög fyrir plötuna Ég
syng fyrir þig sem Björgvin
Halldórsson gerði 1978. Þar
á meðal voru lögin Ég er að
tala um þig og Eina ósk.
Hann samdi líka titillag plöt-
unnar Dagar og nætur sem
Björgvin og Ragnhildur
Gísladóttir gerðu saman
tveimur árum seinna. Jóhann
samdi mörg önnur lög fyrir
okkur og hittu flest þeirra í
mark.
Jóhann var skoðanafastur
og vildi hafa áhrif með tónlist
sinni og textum. Honum
tókst það ætlunarverk sitt
þegar hann og Axel Einars-
son sömdu Hjálpum þeim.
Jóhann fékk alla helstu
söngvara landsins til að
syngja lagið saman og
stjórnaði Björgvin Halldórs-
son upptökuferlinu. Þegar
lagið kom út á plötu seldist
hún meira en nokkur önnur
plata árið 1985.
Jóhann var í forystusveit
þeirra sem stofnuðu Samtök
um byggingu tónlistarhúss
og þar áttum við góða og
mikla samvinnu. Hann átti
hugmyndina að því að fá fyr-
irtæki og einstaklinga til að
kaupa sæti í húsinu. Skífan
keypti 20 fyrstu sætin, Sam-
bandið keypti næstu 8 og svo
framvegis. Jóhann stóð líka
fyrir happdrætti, hélt tón-
leika og kom með óteljandi
hugmyndir um það hvernig
hægt væri að safna pening-
um í framkvæmdasjóð tón-
listarhússins.
Undanfarin 16 ár hef ég
lítið verið á Íslandi enda bú-
settur erlendis, þannig að
samskiptin voru ekki mikil
síðustu ár, en vinskapurinn
hélst þó höf og lönd skildu
okkur að. Ég vil þakka Jó-
hanni fyrir langa og trausta
vináttu. Það er þungt að
þurfa að kveðja svo góðan
dreng sem fór allt of
snemma frá okkur. Halldóru,
börnum Jóhanns og öðrum
ættingjum og vinum sendi ég
samúðarkveðjur. Far þú í
friði, vinur.
Jón Ólafsson.
Það var mikið gæfuspor
þegar Jóhann G. kom inn á
skrifstofuna mína í Tónabæ
haustið 1982. Erindi hans var
að fá salinn lánaðann fyrir
nokkra tónleika á vegum
SATT sem hann var þá í for-
svari fyrir. Það var auðsótt
mál, en um þær mundir var
diskótónlist að ganga af lif-
andi tónlist dauðri. Haldnir
voru nokkrir tónleikar en
þegar aðeins þrír gestir
keyptu sig inn á tónleika
Messoforte þá var orðið ljóst
að það þyrfti að bregðast við
með einhverjum þeim hætti
að ungt fólk fengi áhuga aft-
ur á að hlýða á lifandi og
frumsamda tónlist. Þá sett-
umst við Jói niður og rædd-
um málin lengi um hvað
hægt væri að gera til að
breyta þessari stöðu. Niður-
staðan varð einföld. Við
sömdum regluverk um tón-
listarkeppni þar sem snilli
Jóa úr tónlistargeiranum og
þekking mín úr íþróttaheim-
inum blönduðust saman. Nið-
urstaðan varð Músíktilraun-
ir. Fyrir þessa samvinnu og
vináttu æ síðan vil ég þakka
vini mínum Jóhanni G. Í
mínum huga var hann snill-
ingur hvort sem um var að
ræða á tónlistarsviðinu eða á
myndlistarsviðinu, en að
mínu mati var hann einstak-
lega hæfileikaríkur myndlist-
armaður. Tíminn mun vænt-
anlega leiða það betur í ljós.
Ástvinum öllum sendi ég
mínar dýpstu samúðarkveðj-
ur.
Ólafur Jónsson.
Jóhann G. Jóhannsson var
stór hluti æsku minnar og
uppvaxtarára. Hann var vin-
ur foreldra minna og mál-
verk hans prýddu veggi
heimilisins og ég átti greiðan
aðgang að tónlistinni hans
sem var greypt í svartan ví-
nyl. Mér fannst ákaflega
mikið til mannsins koma.
Hann samdi frábær lög og
texta og var tilfinningaríkur
söngvari. Tónlist hans varð
órjúfanlegur hluti tónlistar-
uppeldis míns eins og tónlist
Bjólunnar og Bítlanna. Um
tíma var Jóhann með gallerí
í húsi við Lækjartorg og
þangað fór unglingurinn ég
einhverju sinni og keypti af
honum allar þær hljómplötur
sem hann hafði gefið út.
Þetta var merkilegt augna-
blik fyrir mig. List hans
hafði umlukið mig í nokkur
ár en skaparann sjálfan hafði
ég aldrei hitt. Þessi fyrstu
kynni stóðu fullkomlega und-
ir væntingum; rödd Jóhanns
var björt og fögur, áran góð
og hann var mér vinsamleg-
ur. Næstu árin fylgdist ég
með Jóhanni úr fjarlægð.
Lög hans ómuðu í útvarpinu
í flutningi vinsælustu lista-
manna landsins, sjálfur hélt
hann sig utan sviðsljóssins
og málaði myndir. Barátta
Jóhanns fyrir réttindum og
velferð íslenskra tónlistar-
manna vakti athygli og hann
virtist óþreytandi í þeim efn-
um. SATT-kvöld, Músíktil-
raunir, FTT og tónleikastað-
urinn Púlsinn eru allt
afsprengi þeirrar baráttu.
Leiðir okkar lágu síðar sam-
an í sjónvarpsþættinum Á
elleftu stundu þar sem hann
söng lag sitt Don’t try to fool
me undurfallega. Að þætt-
inum loknum tókum við
spjall saman og nokkrum
dögum síðar afhenti hann
mér poka fullan af kassettum
með demóupptökum allt frá
árinu 1968 og til þess dags.
„Ef þér líst á eitthvað þarna
þá skulum við gera saman
plötu,“ sagði hann við mig.
Mér leið eins og ég hefði
fundið fjársjóð. Í framhald-
inu gáfum við saman út
hljómplötuna Asking for
love. Við náðum vel saman
og ákváðum að halda áfram
samstarfi. Fyrirtækið Caviar
Music varð til en tilgangur
þess var að koma íslenskum
lögum á framfæri í útlönd-
um. Þrátt fyrir góðan vilja
okkar varð árangur af þeirri
vinnu lítill. Þarna kynntist ég
eldhuganum Jóhanni G. hvað
best. Hann missti aldrei von-
ina og trúði ætíð á að okkur
tækist ætlunarverkið. Síð-
ustu árin var samband okkar
stopulla en þó hittumst við
annað veifið; þá helst í kring-
um veru okkar beggja í Fé-
lagi tónskálda og textahöf-
unda. Jóhann G. er einn
þessara manna sem mér
finnst ómetanlegt að hafa
fengið að kynnast og fyrir
það verð ég ætíð þakklátur.
Hann barðist fyrir lífi sínu
fram á síðustu stundu og vin-
ir hans og fjölskylda stóðu
þétt við bakið á honum uns
yfir lauk. Í einu laga sinna
söng Jóhann G.:
Hvað er hvað verður ef leiðir
skiljast?
Því ekki getum við lifað upp
aftur það sem var.
Hvað er hvað verður ef leiðir
skiljast?
Ég hrópa út í tómið og undr-
ast ég fæ ekkert svar.
Ég sendi aðstandendum
Jóhanns G. Jóhannssonar
mínar dýpstu samúðarkveðj-
ur.
Jón Ólafsson, tónlist-
armaður og fram-
kvæmdastjóri FTT.
Kveðja frá
bekkjarsystkinum
Stundum greypast minn-
ingar í hugann og svo er um
fyrstu samskipti okkar Jóa
G. eins og við skólafélagar
hans kölluðum hann. Það var
fyrsti kennsludagur í skól-
anum fyrir fimmtíu árum og
við mætt í skólastofuna. Ör-
lítið hikandi og óöruggur sá
ég autt sæti við hliðina á
manni með bjartan og hrein-
an svip og ég spurði hvort
sætið væri laust. Já, gjörðu
svo vel sagði þessi verðandi
bekkjarbróðir minn. Þarna
átti ég fyrstu orð við Jóa G.
og vorum við sessunautar frá
þessum degi veturna á Bif-
röst. Það var eitthvað í fari
Jóa sem skapaði sérstaka og
góða nærveru þannig að öll-
um leið vel í návist hans.
Hugur hans hvarflaði þó víða
og í tímum sá ég verða til
myndir á síðum skólabók-
anna og kom mér því ekki á
óvart þegar Jói fetaði inn á
myndlistabrautina. Seinni
tíma námsráðgjöf hefði
væntanlega beint Jóa inn á
aðra braut en að afla sér
þekkingar í viðskiptum og fé-
lagsmálum en þessa vetur í
Samvinnuskólanum fékk Jói
það rými sem hann þurfti til
að vinna að nýju áhugamáli
sem var tónlistin sem fangaði
hug hans upp frá þessu.
Hann lærði nauðsynleg gít-
argrip til að pikka upp nýj-
ustu lög Bítlanna á s.k. sjó-
ræningaútvarpsstöðvum en
stundum voru skilyrðin bjög-
uð í Borgarfirðinum en þó
síst á síðkvöldum og krafðist
því tíma. Þó mörgum stund-
um Jóa utan námsins væri
varið í tónlistina þessa vetur
var hann ástundunarsamur
við námið og kláraði námið
með ágætum. Ekki er vafi að
síðar meir studdi námið á
Bifröst við félagsmálamann-
inn Jóa sem vann mikið og
óeigingjarnt starf í þágu höf-
unda alþýðutónlistar og texta
og vann þar brautryðjanda-
starf. Skólahljómsveitin
blómstraði þessi ár og seinni
veturinn undir styrkri stjórn
Jóa. Þarna kynntist ég Jóa
enn betur en í skólastofunni
en þennan vetur æfði ég og
söng með hljómsveitinni. Jói
trúði mér fyrir því þegar leið
að lokum skólavistar að hann
hefði ákveðið að leggja tón-
listina fyrir sig og hafa hana
að lifibrauði. Stefna var
mörkuð og við hana stóð
hann. Að skóla loknum var
stefnan sett á sveitaböllin í
Borgarfirði og spilaði hljóm-
sveitin Straumar í héraðinu
við miklar vinsældir næsta
sumar. Jói var ódeigur að
nálgast viðfangsefni með nýj-
um baráttuaðferðum og upp-
skar stundum og stundum
ekki. Í langri baráttu sinni
við krabbameinið hafði hann
alla tíð mikla trú á óhefð-
bundnum lækningum og trú
á þeim var hafin yfir vafann.
Við tveir gamlir skólabræður
Jóa heimsóttum hann í lok sl.
mánaðar. Baráttuviljinn var
enn til staðar og hugur hans
var enn á flugi í myndlist og
tónlist. Þegar sól var hæst á
lofti héldu Hollvinasamtök
Bifrastar hátíð. Sú hljóm-
sveit sem lengst hefur lifað
allra hjómsveita á Bifröst,
Upplyfting, heiðraði sérstak-
lega kvöldið með því að spila
lög af væntanlegri plötu með
lögum Jóa G. Heimsóknin til
Jóa stuttu síðar var áhrifa-
mikil með sama hætti og það
snerti mann óneitanlega að
labba út í vornóttina undir
flutningi Upplyftingar á lög-
um snillingsins Jóa G.
Við Guðrún og aðrir skóla-
félagar sendum Halldóru og
fjölskyldunni okkar dýpstu
samúðarkveðjur.
Viðar Þorsteinsson.
„Gleymdu ekki þínum
minnsta bróður, þó höf og
álfur skilji að“. Svona hljóm-
ar upphafið að texta Jóa í
lagi Axels Einarssonar,
Hjálpum þeim. Við Axel
höfðum verið að undirbúa út-
gáfu þess nokkurt skeið. Eitt
kvöldið kemur Jói, heyrir
lagið og spyr hvort hann
megi gera drög að texta við
það. Bara meir en sjálfsagt.
Jói fær spólu með laginu.
Seint kvöldið eftir kemur Jói
ósofinn að sjá. Sýnir okkur
textann og ég man hvað mér
var létt þegar ég las hann
fyrst. Svo söng Jói demoið
inn. Strax í fyrstu töku gekk
allt upp. Þvílík tilfinning sem
fór um okkur þarna um lág-
nættið. Þarna var þá kominn
albesti texti sem að mínu
mati hefur verið saminn við
lag hér á landi. Áður hafði ég
reynt við textagerðina með
satt best að segja vafasöm-
um árangri og feginn að
losna frá því. „Kærleikurinn
hinn mikli sjóður í hjarta
hverju á sér stað. Í von og
trú er fólginn styrkur sem
öllu myrkri getur eytt. Í
hverjum manni Jesús Krist-
ur er mannkyn getur leitt“.
Þessi texti var í einu orði
sagt stórkostlegur og segir
svo margt um Jóa og þau
gildi sem hann trúði á í líf-
inu. „Á skjánum birtast
myndir við fáum af því frétt-
ir að hugursneyð ógni heilli
þjóð, menn konur og börn
bíði dauðans án hjálpar eiga
enga von“. Daginn eftir þeg-
ar við leyfðum samstarfsaðil-
um okkar hjá Hjálparstofnun
kirkjunnar að hlusta á urðu
allir yfir sig hrifnir og ég
man að sjálfur biskupinn var
sóttur til að hlusta og það
var aldeilis gleði yfir þessu
fallega lagi með þessum of-
ursterka texta. „Búum til
betri heim, sameinumst
hjálpum þeim, sem minna
mega sín, þau eru systkin
mín. Vinnum að friði á jörð,
lífsréttinn stöndum vörð, öll
sem eitt“. Þessi texti lýsir
einnig sterkri réttlætiskennd
sem einkenndi Jóa sem
manneskju. Hann var fylginn
sjálfum sér, greiðvikinn, tók
á málum og þú gast alltaf
treyst á góð ráð þegar eitt-
hvað kom upp á eða bjátaði
á. Hugmyndir hans voru
margar og góðar og sumar
rúmuðust bara alls ekki hjá
lítilli þjóð. Hann var lista-
maður og lífskúnstner af
guðs náð. Eftir standa öll
lögin, textarnir, málverkin,
félagsstörfin og minning um
heilsteyptan og heilbrigðan
einstakling sem virkilega
skaraði framúr. Margar góð-
ar minningar geymi ég um
samskipti við þennan góða
dreng sem nú kveður, langt
um aldur fram. Ég mun
sakna hans og um leið best
klædda lífskúnstners sem
þjóðin hefur alið. Ég tel ein-
boðið að Hjálpum þeim sem
sálmur myndi sóma sér vel í
sálmabókinni og ætti að vera
kominn þangað fyrir lifandis
löngu. Til er orgelútsetning
Andrésar Kolbeinsonar af
laginu og það mun eitthvað
hafa verið spilað og sungið
við athafnir.
Ég óska Jóa til hamingju
með einkar farsælt lífshlaup
og öll þau góðu verk sem
hann skilur eftir sig til kom-
andi kynslóða. Sambýliskonu,
börnum og barnabörnum,
öðrum ættingjum og vinum
sendi ég mínar innilegustu
samúðarkveðjur. Það er og
verður bara einn Jóhann G. í
mínum huga og ég veit að við
munum hittast aftur síðar og
þá syngjum við saman með
englaröddum; Hjálpum þeim
og strax á eftir; Dont try to
fool me! Vertu sæll að sinni
og hafðu þökk fyrir allt og
allt.
Rúnar Sig. Birgisson.
Jóhann var ekki einungis
tónlistarmaður og listmálari.
Fjöllistamaður og lífskústner
væri nær að kalla Jóhann.
Alhæfur og hreinn snillingur
á ótrúlega mörgum sviðum.
Matarboð Jóa og Halldóru
voru einstök. Ótrúlegt hvað
þau gátu töfrað fram marga
og mismunandi rétti úr hin-
um merkilega BBC-ofni. Þar
kom listamaðurinn í Jóhanni
fram.
Alger listakokkur. Mér
dettur sérstaklega í hug dag
einn í Portúgal þar sem við
stóðum heilan dag og bjugg-
um til hamborgara. Lista-
maðurinn var þarna orðinn
kjötiðnaðarmaður með hár-
net og gúmmíhanska. Hvílík
sjón. Máluðum borðstofu
með plastmassa og límsköf-
um. Meiriháttar áferð og
endist líklega mannsævi.
Hvílík hugmynd. Áræði,
kjarkur og vinnusemi. Það
var fátt sem listamaðurinn
var ekki til í að taka sér fyrir
hendur. Alltaf á léttu nót-
unum. Mikið hlegið og fíflast.
Við hjónin áttum kost á að
ferðast erlendis með Jóa og
Halldóru. Það voru ógleym-
anlegar stundir. Flugum
meðal annars saman til Ed-
inborgar um hávetur í snjó
og frosti. Frábær ferð. Ferð-
in einkenndist af endalausri
skemmtun og hlátri. Við
hlógum stanslaust í viku.
Fórum eitt sinn til Andalúsíu
og lentum óvænt útaf leið og
upplifðum saman Spán þar
sem tíminn hafði staðið í stað
síðustu 70 árin. Þá varð að
hlæja ofan í hálsmálin. Jó-
hann hafði þann stórkostlega
eiginleika að finna góða veit-
ingastaði. Hafði einstakt nef
fyrir slíku, og kom það sér
oft vel.
Eitt skipti er þó eftir-
minnilegast þar sem við sát-
um á veitingastað og snædd-
um. Í sjónvarpinu á staðnum
var verið að sýna þegar flug-
vélarnar flugu inn í tvíbur-
aturnana í New York. Ótrú-
legur dagur í lífi okkar allra.
Jóhann hafði ótrúlega hæfi-
leika til að taka á alvöru mál-
efnum. Ef vandamál komu
upp var hann einstakur í að
hlusta og leysa vandamál á
friðsaman hátt. „Traustur
vinur getur gert kraftaverk.“
Um leið og við kveðjum okk-
ar kæra vin vottum við Hall-
dóru, fjölskyldum og vinum
dýpstu samúð.
Björgvin Pálsson.
Jóhann Georg
Jóhannsson