Morgunblaðið - 26.07.2013, Page 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JÚLÍ 2013
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
Réttu græjurnar
Kletthálsi Reykjavík
Reykjanesbæ
Akureyri
Vestmannaeyjum
Drive-HM-120C 1200W -
12cm Hræripinni - 2 hraðar
15.990,-
Drive hornalaser
90 gráður
9.990,-
Drive hornalaser 360 gráður
kr. 15.990 + þrífótur kr 2.690 =
18.680,-
Drive gíraffi gips- og spartl
slípivél 620w 0-980sn/min
29.900,-
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Taka þarf lög og lagaframkvæmd á sviði
gjaldeyrismála til heildarendurskoðunar með
hliðsjón af hagsmunum almennra borgara á
Íslandi, sem þurfa að búa við gjaldeyrishöft á
komandi árum. Þetta er mat Birgis Tjörva
Péturssonar, lögmanns hjá Lögmönnum í
Lækjargötu.
Allt bannað nema það sé leyft
Birgir Tjörvi segir nauðsynlegt að hrinda af
stað vinnu sem miði að því að gera lífið innan
haftanna bærilegra. „Það er eðlilegur hluti af
efnahagslegu frelsi og að borgararnir geti
flutt fjármagn á milli landa án takmarkana.
Gjaldeyrishöftin takmarka þessi grundvall-
arréttindi. Ef undan eru skilin viðskipti með
vöru og þjónustu, eru nánast allar fjármagns-
hreyfingar milli landa bannaðar og jafnvel
hreyfingar innanlands milli tiltekinna aðila.
Segja má að eðlilegu ástandi hafi verið snúið á
haus og svo til allt sé bannað, sem ekki er sér-
staklega leyft,“ segir Birgir Tjörvi.
Höftin verði minna íþyngjandi
Hann telur að huga þurfi að því að reyna að
láta höftin vera eins lítið íþyngjandi og mögu-
legt er. ,,Lögin og reglurnar um höftin hafa
fyrst og fremst gengið út á að veita Seðla-
bankanum yfirgripsmiklar valdheimildir til
þess að taka íþyngjandi ákvarðanir af ýmsum
stærðum og gerðum,“ segir Birgir Tjörvi.
Minni gaumur hafi hins vegar verið gefinn að
því á grundvelli hvaða sjónarmiða þessum
reglum sé beitt. Hann bendir á að Seðlabank-
inn sé ekki undanskilinn stjórnsýslulögum.
Þau tryggi borgurunum ríka réttarvernd. „Ég
get hins vegar því miður ekki fullyrt að fram-
kvæmd laga og reglna um gjaldeyrismál sé að
Hætta á geðþóttaákvörðunum
Hann segist ekki einn um þá skoðun að ein-
mitt við aðstæður sem þessar sé hætta á geð-
þóttaákvörðunum, þótt hann sé ekki að saka
Seðlabankann um slíkt. ,,Kannski er það
vegna þess að gjaldeyrishöftin voru hugsuð
sem tímabundin ráðstöfun að ekki er búið að
fara í þá vinnu að byggja upp regluverk og
stjórnsýslu sem reynir að fara bil beggja,
annars vegar að vernda þá hagsmuni sam-
félagsins, og hins vegar hagsmuni borgarana
sem þurfa að lifa við þetta óeðlilega ástand,“
segir Birgir Tjörvi. Hann hvetur nýja rík-
isstjórn til að huga að réttarbótum samhliða
þeirri vinnu sem unnin er við afléttingu haft-
anna.
Breytt hlutverk Seðlabanka
Með tilkomu gjaldeyrishaftanna breyttist
hlutverk Seðlabanka Íslands, að sögn Birgis
Tjörva.
,,Fram að innleiðingu haftanna var Seðla-
bankinn annars vegar í viðskiptasambandi við
innlent fjármálakerfi, sem banki bankanna, en
hins vegar fór hann með stjórn peningamála
út frá hagfræðilegum forsendum. Umræða
um hæfi seðlabankastjóra gekk lengi út á að
sá hefði næga hagfræðimenntun til að sinna
því hlutverki. Nú hefur eðli starfsemi bankans
breyst þannig að til viðbótar fer Seðlabank-
inn með ákvörðunarvald í málefnum sem snúa
beint að venjulegum fyrirtækjum og ein-
staklingum um hversdagsleg viðfangsefni.
Auk þess gegnir hann eftirlitshlutverki með
lítt sveigjanlegum bannreglum og getur beitt
borgarana þvingunarúrræðum. Það er eðlilegt
að spyrja hvort Seðlabankinn hafi verið búinn
undir þessar breytingar og hvort hann ráði
við verkefnið innan núverandi skipulags,“ seg-
ir Birgir Tjörvi.
Lög verði tekin til endurskoðunar
 Vinna þarf að því að gera „lífið innan haftanna bærilegra“  Tryggja þarf réttindi borgaranna
 Seðlabankinn í eftirlitshlutverki  Verulegur skortur á gagnsæi við afgreiðslu mála hjá SÍ
Morgunblaðið/Árni Torfason
Birgir Tjörvi Pétursson Lögmaðurinn kallar eftir því að
lög um gjaldeyrismál verði tekin til endurskoðunar þann-
ig að höftin verði minna íþyngjandi.
Skortur á gagnsæi
» Birgir Tjörvi Pétursson lög-
maður telur að taka þurfi lög
um gjaldeyrismál til heildar-
endurskoðunar úr því ljóst sé
að þau séu komin til að vera á
næstu árum.
» Segir svo til allt bannað
nema að annað sé tekið fram.
» Kallar eftir því að unnið
verði að því að gera gjaldeyr-
ishöft minna íþyngjandi.
» Birgir segir óljóst hvaða
sjónarmið SÍ hafi uppi við af-
greiðslu mála.
öllu leyti í samræmi við lögin,“ segir Birgir
Tjörvi. Vísar hann hér m.a. til veitingar Seðla-
bankans á undanþágum frá reglunum, en
verulega skorti á gagnsæi þessara ákvarðana.
Eins og fram hefur komið í Morgunblaðinu
er almennur afgreiðslutími undanþáguum-
sókna frá gjaldeyrishöftum átta vikur. Hins
vegar getur sá tími verið mun lengri ef SÍ tel-
ur að undanþágan hafi fordæmisgildi.
Óskýr skilyrði
Í samtali við Morgunblaðið á miðvikudag
sagði Pétur Steinn Pétursson hjá gjaldeyris-
eftirliti Seðlabankans að í hverju tilviki þar
sem sótt er um undanþágu sé skoðað hvort
eldri fordæmi séu til staðar. Slík vinna taki
gjarnan lengri tíma en átta vikur og geti verið
allt að rúma sex mánuði í meðförum bankans.
Er þá litið til þess hver áhrif undanþágu-
beiðninnar eru á stöðugleika í gengis- og pen-
ingamálum. „Það er ekki eðlilegt að þurfa að
bíða eftir svari í átta vikur og það þjónar
augljóslega hvorki hagsmunum borgarans
sem í hlut á, né samfélagsins. Þá er mjög
bagalegt að ekki liggi skýrt fyrir hvaða skil-
yrði þurfi að uppfylla til að fá undanþágu frá
reglunum. Hér þarf að auka gagnsæi veru-
lega. Einstakir umsækjendur geta þannig
ekki vitað hvort jafnræðisreglur hafi verið
virtar nema þeir hafi upplýsingar um hvaða
afgreiðslu önnur mál sem kunna að hafa verið
sambærileg hafa hlotið. Ég auglýsi eftir því
að þessi sjónarmið séu sett fram með skýrum
hætti þannig að borgararnir viti hvaða sjón-
armið eru lögð til grundvallar við afgreiðslu
mála, sem er auðvitað grundvöllur þess að
þeir geti látið reyna á rétt sinn, telji þeir á sér
brotið,“ segir Birgir Tjörvi.
skatt og ekki verið að skila því, það
getur verið að það sé ekki verið að
greiða yfirvinnu og svo getur verið
að það sé ekki verið að greiða fata-
peninga eða matarpeninga eða eitt-
hvað slíkt samkvæmt kjarasamning-
um,“ segir hún.
Mætti gera betur
Halldór Halldórsson, formaður
Sambands íslenskra sveitarfélaga,
segir að áhyggjur Starfsgreinasam-
bandsins hafi verið teknar afar al-
varlega og þeim hafi verið komið á
framfæri við hlutaðeigandi.
Hann segir að áður en samningar
séu gerðir við fyrirtæki sé athugað
hvort þau séu í skilum hjá hinu op-
inbera. „En svo þegar verkið er farið
af stað, þá má segja að það mætti
gera betur í eftirliti með þessum
vinnumarkaðsþáttum,“ segir hann
og bætir við að fyrirtækjum beri,
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Starfsgreinasambandið átti fund
með Sambandi íslenskra sveitarfé-
laga í vetur, þar sem fulltrúar þess
lýstu áhyggjum af því að eftirlit með
fyrirtækjum sem taka þátt í útboð-
um væri ekki nægilega tryggt.
„Við höfðum miklar áhyggjur af
því að í útboðum væri ekki nógu
greinilega tekið fram að það sé skil-
yrði að fyrirtæki fari eftir kjara-
samningum,“ segir Drífa Snædal,
framkvæmdastjóri Starfsgreina-
sambandsins, en áhyggjurnar hafi
m.a. komið til vegna þess hve útboð-
um hafi fjölgað, t.d. vegna ræstinga
og umönnunar í skólum og innan
heilbrigðisgeirans.
Engin tölfræði er til hjá Starfs-
greinasambandinu um tilfelli þar
sem fyrirtæki með samninga við hið
opinbera brýtur gegn starfsfólki en
Drífa segir að bæði hafi slík mál bor-
ist til eyrna sambandsins og einnig
hafi komið upp tilvik þar sem grunur
lék á að fyrirtæki væru ekki að
standa sína plikt.
Vanefndir af ýmsu tagi
„Við vinnum þannig að það koma
formenn verkalýðsfélaga alls staðar
að hingað inn á þennan samstarfs-
vettvang sem heitir Starfsgreina-
sambandið og þar koma upp þessar
áhyggjur í samtölum milli formann-
anna,“ segir Drífa. Hún segir er-
lenda verkamenn sérstaklega varn-
arlausa þar sem þeir þekki ekki
réttindi sín, en brotið sé á starfsfólki
með ýmsum hætti.
„Það getur verið að það sé verið að
draga af starfsfólki í lífeyrissjóð eða
lögum samkvæmt, að fara að kjara-
samningum.
Reglulegt eftirlit
„Við höfum verið að ræða þetta
undanfarin misseri við verkalýðs-
félögin til að skerpa á reglunum og
vera í takt með þeim og það sem
raunar þarf ekki að segja en við ger-
um samt er að allir verktakar þurfa
að fara að lögum og reglum bæði
hvað varðar aðbúnað og laun,“ segir
Guðmundur Hannesson, forstöðu-
maður ráðgjafarsviðs Ríkiskaupa.
Hann segir Ríkiskaup hafa í sívax-
andi mæli sett inn í samninga ákvæði
um reglulegt eftirlit, þar sem farið er
yfir gátlista og kannað hvort
ákveðnir þættir séu í lagi. Annað-
hvort sé utanaðkomandi aðili feng-
inn til að sinna eftirlitinu eða kaup-
andi sinni því sjálfur en það sé
auðvitað honum í hag að allt sé í lagi.
Skilyrði að fyrirtæki fari
eftir kjarasamningum
 Starfsgreinasambandið vill skýr skilyrði í útboðum
 Eftirlit með vinnumarkaðsþáttum mætti vera betra
Morgunblaðið/Rósa Braga
Útboð Guðmundur Hannesson hjá Ríkiskaupum segir að unnið hafi verið að
því að hnykkja á því í samningum að fara verði að lögum og reglum.
Skipulagðri leit að sjómanninum
sem féll útbyrðis af Skinney SF 020
var hætt um miðjan dag í gær.
Snemma í gærmorgun hafði áhöfn
Skinneyjar samband við Landhelg-
isgæsluna og tilkynnti um að maður
hefði mögulega farið fyrir borð, en
þá var skipið statt um 30 sjómílur
suðvestur frá Reykjanestá. Strax
var hafist handa við leitina og tóku
19 skip þátt. Svartaþoka var og því
var ekki hægt að nota þyrlu til leit-
ar fyrr en síðar um daginn.
Landhelgisgæslan ákvað að
hætta leitinni skömmu fyrir klukk-
an 16 í gær, þar sem engar nýjar
upplýsingar höfðu þá borist um
hvar maðurinn gæti verið.
Leit að sjómanni af Skinney SF hætt
Morgunblaðið/Sigurður Bogi Sævarsson
Leit Skipverjans af Skinney var leitað úr
lofti og sjó fram eftir degi í gær.