Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.09.2013, Side 45

um sviðum, alræði fárra í nafni „öreiganna“, skoð-
anakúgun og bann við allri gagnrýni hefði reynst
vond uppskrift að framtíðarskipulagi. Það hefði skaff-
að mun verr enn keppinauturinn kapítalismi. Því
væri rétt að koma sér undan kerfi sem undirokað
hafði fólkið í sjö áratugi.
Valinkunnir sérfræðingar hefðu verið fengnir til að
leggja fram áætlun um áfangaskipta verkferla til að
þoka mönnum frá kommúnisma og alræðis flokks og
ríkisrekstri alls þjóðfélagsins til lýðræðis og kapítal-
isma. Hversu langt halda menn að það verk væri
komið? Ef hinir skipulögðu og einbeittu Þjóðverjar
hefðu ekki fengið Austur-Þýskaland, morkétið af
kommúnismanum, í fangið án nokkurs fyrirvara, er
eins víst að áætlanir og skipulag færustu sérfræð-
inganefnda hefði einnig gert það mál nærri ófram-
kvæmanlegt og enn dýrkeyptara en það þó varð.
Íslensku dæmin eru mörg
Í aðdraganda Viðreisnar á Íslandi vantaði ekki hrak-
spárnar ef viðskiptafrelsi þjóðarinnar yrði aukið. Það
var því gert í áföngum og tók lengri tíma en þurfti.
Þegar nefnt var síðar að rétt væri að íslenskur al-
menningur fengi að nota greiðslukort erlendis, eins
og örfáir helstu embættismenn fengu að gera á undan
öðrum, var aðvörunum um útstreymi fjár og yfirvof-
andi gjaldeyrisþurrð haldið að stjórnmálamönnum
eins og gert var áður, þegar rætt var um aukið við-
skiptafrelsi.
Þegar flúið var í faðm AGS eftir að bankakreppan
skall á var látið eins og sérlega nauðsynlegt væri að
fylgja öllum forskriftum „sjóðsins“ í tæka tíð til að fá
áfangaskipta lánafyrirgreiðslu hans. Ekkert var gert
með að við blasti að Ísland þurfti þá ekkert á þeirri
lánafyrirgreiðslu að halda. Hún hefur kostað þjóðina
ótrúlegar upphæðir í beinhörðum gjaldeyri. Ráða-
menn sannfærðu svo sjálfa sig um að koma yrði á
gjaldeyrishöftum í „fáeina mánuði“ eftir bankahrun-
ið. Þá yrði dýfan minni en ella og hinn pólitíski óró-
leiki eitthvað minni en ella. Allt orkaði það tvímælis
sem um það var sagt. Dýfan hefði ekki orðið mikið
dýpri, pólitíski óróleikinn gat ekki orðið verri en hann
varð né ríkisstjórnin sem honum fylgdi ömurlegri. Án
gjaldeyrishafta hefðu snjóhengjur og þær kröfur sem
menn höfðu þó fengið greiddar farið fljótt út með bil-
legum hætti, en einhver hluti eigenda þeirra hefði
andað rólega og sennilega beðið betri tíma.
Uppreiknaður ótti
Endalaust óvissuástand með þjóðlífið í efnahags-
legum haftakassa (þar sem menn hafa þó ekki einu
sinni geta ráðið við verðbólgu!), margföldu gengi og
duttlungafullum ákvörðunum um kaup á gjaldeyri,
af sumum, til fjárfestinga á ofurgengi, umvöfðu
leyndarhjúpi og pukri, sem var eitt af því sem lofað
var að fengi aldrei að þrífast „eftir hrun“. Öll þessi
óbrúklegu úrræði hefði mátt kaupa á útsöluprís af
þrotabúi gömlu Sovétríkjanna á sínum tíma. Það er
ótrúlegt en satt að sjálfumglaðir sérfræðingar þurfa
lengri tíma að henda burt ónothæfum gjaldeyr-
ishöftum en tók að gera hreint eftir Sovétríki í sjötíu
ár og sameina Þýskaland sem verið hafði sundrað í
tæpa hálfa öld.
Íslenski Seðlabankinn stendur þar sem áður var
Sænska frystihúsið. Það hús þurfti að fara til að rýma
fyrir bankabyggingunni. Landskunnur stýrimaður á
að hafa sagt að frystihúsið væri orðið svo lúið og lask-
að að það þyrfti ekki mikið að hafa fyrir því að rífa
það. Best gæti hann trúað að nóg væri að taka af því
frostið. Sennilega væri nær sanni að áhrifaríkasta að-
ferðin til að ljúka skaðlegu og seindrepandi gjaldeyr-
ishöftum væri að taka hina kerfislægu hugsun sér-
fræðingana, sem þvælast mest fyrir, úr því
dauðafrosti sem hún er í. Það væri að minnsta kosti
frysta skrefið.
Morgunblaðið/Kristinn
1.9. 2013 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45