Morgunblaðið - 08.11.2013, Qupperneq 18

18 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. NÓVEMBER 2013
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fjórar leiðir eru helst taldar koma
til greina til að koma í veg fyrir síld-
ardauða og umhverfisslys í Kol-
grafafirði. Leiðirnar fjórar eru í
fyrsta lagi lokun
fjarðarins, í öðru
lagi opnun hans
með því að bæta
við brú, í þriðja
lagi 1100 metra
girðing með veif-
um utan við
brúna og loks
búnaður til að
dæla súrefni í sjó-
inn í innri hluta
fjarðarsins verði vart við skort á súr-
efni.
Sigurður Ingi Jóhannsson, um-
hverfisráðherra, kynnti þessar hug-
myndir á fundi ríkisstjórnarinnar
nýlega og greindi frá því af hvaða
stærðargráðu kostnaður gæti verið í
hverju tilviki.
Kostnaður 60-800 milljónir
Samkvæmt grófu mati er kostn-
aður við þessar leiðir frá 60-80 millj-
ónum við girðingu til að fæla síldina
frá og upp í um 800 milljónir við að
opna fjörðinn enn frekar og gera
nýja brú á fyllingunni í firðinum. Ef
farið verður í aðgerðir í vetur er
girðing líklega raunhæfasti kost-
urinn tímans vegna, samkvæmt upp-
lýsingum frá Huga Ólafssyni, skrif-
stofustjóra í umhverfisráðuneytinu.
Auk minni kostnaðar við girðing-
una myndi hún ekki krefjast jafn
umfangsmikils ferlis umhverfismats,
öryggisþátta og verkfræðivinnu.
Hins vegar er mikil óvissa um árang-
ur slíkrar girðingar eða annars bún-
aðar til að fæla síld frá brúaropinu.
Hugi er formaður tengiliðahóps
sem fjallar um málið, en sæti í hópn-
um eiga fulltrúar umhverfis- og auð-
lindaráðuneytis, atvinnuvega- og ný-
sköpunarráðuneytis, Hafrannsókna-
stofnunar, Vegagerðar, Umhverfis-
stofnunar, Grundarfjarðarbæjar,
Heilbrigðiseftirlits Vesturlands og
Náttúrustofu Vesturlands, auk ábú-
enda á Eiði í Kolgrafafirði.
Hópurinn hefur ekki stjórnsýslu-
legt hlutverk og ákvörðun um dýrar
aðgerðir yrði tekin af öðrum, að sögn
Huga. Hann segir að verið sé að
skoða ýmsa möguleika og mikill
fjöldi af tillögum og hugmyndum
hafi komið fram. Ýmislegt sé til
skoðunar og ekkert hafi verið slegið
út af borðinu.
Mikil verðmæti og mengun
Hugi segir að verkefnið sé risa-
vaxið og sennilega einstakt. Hættan
sem er fyrir hendi á miklum síldar-
dauða samfara mikilli mengun sé
hins vegar ekki ásættanleg. Í fyrra-
vetur er talið að yfir 50 þúsund tonn
af síld hafi drepist í Kolgrafafirði
vegna súrefnisskorts í tveimur áföll-
um. Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins má áætla að útflutnings-
verðmæti hverra tíu þúsund tonna af
íslenskri sumargotssíld sé um 1250
milljónir króna.
Umhverfisstofnun hefur gert til-
lögu að viðbragðsáætlun vegna
Kolgrafafjarðar. Hún snýr fyrst og
fremst að meðhöndlun á dauðri síld
„til að lágmarka tjón á umhverfinu
og tryggja heilnæmi fyrir íbúa á
staðnum“. Áætlunin nær ekki til
vöktunar á staðnum áður en til tjóns
kemur né heldur til aðgerða til að
koma í veg fyrir að síld drepist í firð-
inum.
Þverun Kolgrafafjarðar og brúar-
gerð lauk formlega síðari hluta árs
2005 og er brúin um 230 metra löng.
Einstakt og risavaxið verkefni
 Fjórar hugsanlegar leiðir til að koma í veg fyrir síldardauða í Kolgrafafirði kynntar í ríkisstjórn
 Ellefu hundruð metra fælingagirðing talin raunhæfasti kosturinn ef fara á í aðgerðir í vetur
Morgunblaðið/Gunnar Kristjánsson
Síld í hrönnum Talið er að yfir 50 þúsund tonn hafi drepist í tveimur um-
hverfisslysum í Kolgrafafirði í fyrravetur. Tjónið skipti milljörðum.
Hugi Ólafsson
Eru kynferðislegir undirtónar og
kynjaímyndir notaðar í markaðs-
setningu á Íslandi? Þetta er meðal
þess sem Hrafnhildur Björnsdóttir
kannaði í BS-ritgerð sinni í ferða-
málafræði við Háskóla Íslands.
Eftir að hafa rýnt í auglýsinga-
bæklinga sex ferðamálafyrirtækja
komst hún að þeirri niðurstöðu að
greina mætti kynjaímyndir og
kynferðislega undirtóna í flestum
bæklingum, þó í misríkum mæli.
Einnig gætti sumstaðar vöruvæð-
ingar á kvenmannslíkamanum.
„Það er hins vegar alveg ljóst
að slíkir undirtónar og ímyndir yf-
irgnæfa ekki boðskapinn sem ætl-
að er að koma á framfæri. Karl-
menn virðast ekki vera ráðandi
markhópur heldur er Ísland kynnt
sem heillandi og töfrandi land fyr-
ir bæði karla og konur,“ segir
Hrafnhildur.
Hún bendir þó á að sitt sýnist
hverjum í þessari umræðu og vís-
ar í viðtöl, annars vegar við fem-
ínista og hins vegar hags-
munaaðila ferðaþjónustunnar sem
hún tók. „Mikið bar á milli skoð-
ana þeirra. Þegar femínistar
nefndu hugtök á borð við arðrán
og kvenfyrirlitningu um tilteknar
auglýsingar þá vildu flestir hags-
munaaðilarnir meina að málið
snerist meira um húmor. Þeir tala
um að húmor sé mismunandi eftir
löndum og hjá sumum þjóðum
virki hann mjög vel til að kveikja
áhuga fólks á áfangastað,“ segir
Hrafnhildur.
Þá hafi ímynd hinnar íslensku
ofurkonu verið teflt fram í land-
kynningu í ríkari mæli síðustu ár.
Konunni sem er harðdugleg og er
margt til lista lagt.
Hrafnhildur segir umhugs-
unarvert að sum fyrirtæki viti
ekki hvar draga eigi mörkin varð-
andi kynferðislega undirtóna í
auglýsingum. Þá áréttar hún að
þessi lína sé mjó og hægt sé að
stilla hlutunum fram á smekk-
legan hátt. Dæmið sem hún nefnir
er í myndbandinu Inspired by Ice-
land frá 2010 þar sem par sést
fara ofan í heita laug. „Þó að
vissulega séu kynferðislegir und-
irtónar þar á ferð eru þeir ekki í
forgrunni. Það þarf ekki að vera
af hinu verra að nota slíka und-
irtóna til að vekja ákveðna dulúð
og spennu en hinsvegar þurfa fyr-
irtæki að vera meðvituð um
hversu langt eigi að ganga í þeim
efnum,“ segir Hrafnhildur.
thorunn@mbl.is
Ofurkona notuð
í landkynningu
 Ýjað að hinu kynferðislega í auglýsingum
Vandaðir og vottaðir ofnar
Ofnlokasett í
úrvali
NJÓTTU ÞESS AÐ GERA
BAÐHERBERGIÐ AÐ VERULEIKA
FINGERS 70x120 cm
• Ryðfrítt stál
JAVA 50x120 cm
• Ryðfrítt stál
COMB 50x120 cm
• Ryðfrítt stál
Handklæðaofnar í miklu úrvali þar sem
gæði ráða ríkjum á góðu verði.
Vagnhöfða 11 - 110 Reykjavík - 577 5177 - www.ofnasmidja.is
Önnur tillaga gengur í andstæða átt og felst í því að opna fjörðinn með nýrri
brú til að auka streymi inn og út úr firðinum. Slík framkvæmd gæti kostað
um 800 milljónir króna samkvæmt fyrsta mati. Vegagerðin og Hafrann-
sóknastofnun eru nú að kanna straumakerfi fjarðarins. Með nýrri brú yrði að
vera ljóst að breyting yrði á straumum í firðinum og meiri vatnsskipti með
sjávarföllum. Hugi segir að eindregnar niðurstöður um bættan súrefn-
issbúskap í firðinum með nýrri brú séu forsenda hugsanlegra framkvæmda.
Opnun gæti bætt súrefnisbúskap
Þriðji kosturinn er að setja girðingu úr keðjum í sjóinn í firðinum aðeins
norðan við brúna, en slík girðing er talið að gæti kostað 60-80 milljónir. Á
girðinguna yrðu festar ljósar veifur sem fældu síldina í burtu. Frá eyri
austan megin fjarðar að landi vestan megin eru um 1100 metrar. Hugs-
anlega mætti tengja ljós, loftbólur og hljóð slíkri girðingu til að auka fæl-
ingarmáttinn, en þá þyrfti nokkurn tækjabúnað í landi. Ekki eru komnar
nákvæmar útfærslur á þessari lausn, frekar en hinum og ítrekað skal að
kostnaðarmat er gróflega áætlað.
Girðing með veifum til að fæla síldina
Fjórði kosturinn er síðan að dæla súrefni í sjóinn í firðinum innan brúar til
að auðga sjóinn af súrefni verði vart við skort á því. Slíkar lausnir eru
þekktar í fiskeldi og eins í fiskabúrum. „En þetta er ekkert venjulegt fiska-
búr og óvíst hvort hægt sé að beita henni í þeim skala sem við erum að fást
við, þó svo að menn þekki lausnina.“
Hugsanlegur kostnaður við þessa lausn liggur ekki fyrir og mikil óvissa
er um hvort hún sé yfirleitt raunhæf.
Vöktun hefur verið aukin í Kolgrafafirði og baujum komið fyrir til að
mæla súrefnisinnihald í sjónum. Þær þarf hins vegar að taka upp til að lesa
á þær, en nú er beðið eftir bauju sem sendir rafræn boð í land.
Ekkert venjulegt fiskabúr
Samkvæmt grófu kostnaðarmati er
talið að lokun fjarðarins með stálþili
eða á annan hátt geti kostað 5-600
milljónir króna. Allar tölur um
kostnað við mögulegar fram-
kvæmdir byggjast á fyrstu útreikn-
ingum. Huga þyrfti að því hvort og
hversu mikið verk fælist í því að fjar-
lægja slíka lokun ef talin væri
ástæða til þess síðar, að sögn Huga.
Þverun fjarðarins var ekki hönn-
uð með það í huga að sjávarföllin
kæmu á vegfyllinguna af fullum
þunga. Slíka framkvæmd þyrfti því
að skoða gaumgæfilega með tilliti til
öryggis, umhverfisþátta og verk-
fræðilegra útreikninga. Með lokun á þennan hátt, myndi skapast lón í
innsta hluta fjarðarins.
Lokun kostar 5-600 milljónir króna
Kolgrafafjörður
Loftmyndir ehf.
Kolgrafa-
fjörður
Grundar-
fjörður
Urthvala-
fjörðurKlakkur
Eyrarfjall
Grundarfjörður
Kirkjufell