Morgunblaðið - Sunnudagur - 12.01.2014, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 12.1. 2014
S
offía Sæmundsdóttir er
ein af hinum mörgu vel
þekktu myndlistar-
mönnum þjóðarinnar,
sérstaklega er hún
þekkt fyrir myndir sínar af litlum
verum sem hún sjálf kallar ferða-
langa. Soffía lærði hér heima og
erlendis, í Austurríki og Bandaríkj-
unum, og hefur unnið til alþjóð-
legra verðlauna fyrir verk sín. Hún
er formaður félagsins Íslensk graf-
ík sem fagnar 45 ára afmæli í ár.
Soffía ólst upp á heimili þar sem
tónlist var áberandi. Systur hennar
þrjár eru allar tónlistarkonur;
Signý er óperusöngkona, Þóra
Fríða píanóleikari og tónlistarkenn-
ari og Katrín tónlistarkennari í
Garðabæ. „Tónlist hefur fylgt mér
í lífinu eins og systrum mínum, en
ég valdi að gera myndlistina að
lífsstarfi,“ segir Soffía. „Sem
krakki skrifaði ég alltaf fremur vel.
Fjölskyldumeðlimur var vanur að
senda okkur fjölskyldunni skraut-
skrifuð jólakort og ég byrjaði að
herma eftir þeirri skrift. Mömmu
fannst ég hafa hæfileika og sendi
mig á námskeið í Myndlistarskóla
Reykjavíkur þegar ég var níu ára.
Síðan tóku við ótal myndlistar-
námskeið, en ég ætlaði mér ekki að
verða listamaður. Ég ætlaði að
velja mér praktískt starf og verða
auglýsingateiknari. En myndlist-
arumhverfið er þannig að maður
fær bakteríu sem maður losnar
ekki við og ég ákvað að ég skyldi
láta reyna á það að vera listamað-
ur og lifa af því.“
Í höll með Karli Bretaprins
Þeir sem fylgjast með íslenskri
myndlist þekkja litlu verurnar í
myndum þínum. Hvaðan fékkstu
fyrst hugmyndina um þær og hvað
tákna þær?
„Ég útskrifaðist úr grafíkdeild
Myndlista- og handíðaskólans og
kynntist þar trénu sem efnivið. Í
æðunum í viðnum sá ég oft eitt-
hvað sem mér fannst minna á
landslag og svo annað sem gæti
verið vísir að manneskjum. Þaðan
spruttu þessir ferðalangar sem
seinna birtust í myndum mínum.
Ég kalla þá ferðalanga því mér
finnst þeir vera eins og sögu-
persónur, þótt ég viti ekki alveg
hvaða sögu þeir tilheyra, hvar hún
gerist eða hvers kyns hún er. Þeir
eru oftar en ekki staddir í lands-
lagi og fara þangað sem þeir vilja.
Ég var í mastersnámi í Ameríku
á árunum 2001-2003 og þá gerði ég
alls kyns tilraunir með þessa ferða-
langa mína, prófaði til dæmis að
stækka þá og sneri þeim við þann-
ig að það sást í bakið á þeim, ég
prófaði líka að móta þá í pappír og
gifs og svo hef ég gert litla skúlp-
túra úr þeim. Ég er ennþá að
vinna með þá og velta fyrir mér
hvað þeir eru. Þegar ég sýni í út-
löndum verð ég vör við að fólk er
mjög forvitið um þessar verur og
veit ekki hvernig það á að skil-
greina þær. Þessir ferðalangar eru
áberandi í verkum mínum en eru
alls ekki í þeim öllum. Sem lista-
maður vil ég búa yfir breidd og ég
geri líka þungar og dramatískar
myndir þar sem þessar verur koma
ekki fyrir. Samt finnst mér alltaf
gott að fara inn í þennan góða æv-
intýraheim ferðalanganna.“
Þér hefur tekist að lifa af list
þinni og það tekst ekki öllum lista-
mönnum. Hefur það stundum kost-
að baráttu?
„Ég hef lifað af myndlistinni og
með árunum hefur það orðið æ
auðveldara. Mér hefur gengið vel
en starf myndlistarmannsins er
alltaf viss barátta og innkoman
ótrygg. Ég þarf að vera ákveðin í
því sem ég er að gera.
Það er ekki hægt að segja annað
en að byrjunin hafi verið góð því
þegar ég hélt fyrstu einkasýningu
mína árið 1996 í Gallerí Fold seld-
ust allar myndirnar. Meðal þeirra
sem keyptu myndir voru þrjár
konur frá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðnum í Washington sem voru
á ferðalagi um heiminn og keyptu
listaverk eftir konur. Þær komu
óvænt inn á sýninguna og keyptu
þrjú verk. Árið 2000 fékk ég svo
verðlaun í alþjóðlegri málverka-
samkeppni, var ein af tólf verð-
launahöfum.“
Segðu mér meira frá því.
„Þátttakendur í samkeppninni
voru frá 250 löndum og hér heima
var keppnin auglýst í Morgun-
blaðinu gegnum Pennann. Margir
íslenskir listamenn sendu verk í
keppnina og fimm voru valdir úr
þeim hópi og verk þeirra send til
Winson og Newton sem hélt
keppnina og Karl Bretaprins var
heiðursdómari. Tólf verk voru síð-
an valin úr hundruðum verka eftir
listamenn víðs vegar að úr heim-
inum og verðlaunuð. Mín mynd var
þar á meðal. Í febrúar 2000 fékk
ég boð í St. James Palace þar sem
ég tók á móti heiðursskjali ásamt
hinum verðlaunahöfunum en verð-
launaverkin voru síðan sýnd á sér-
stakri sýningu í London.
Í móttökunni í St. James Palace
gekk Karl Bretaprins milli gesta
og við áttum stutt spjall. Hann
hafði komið til Íslands til að veiða
og fannst myndin mín minna sig á
íslenska náttúru. Það kom í ljós að
hann er mikill áhugamaður um
myndlist, ferðast um heiminn og
vatnslitar og fær breska listamenn
til að fara með sér. Hann var
elskulegur maður, lágvaxnari en
maður ímyndar sér og talaði um
myndlist af áhuga og skilningi.
Þetta var mikið ævintýri.“
Listasaga framtíðarinnar
Hvað viltu segja um stöðu kvenna
innan myndlistarinnar? Íslensk
listasaga kom út í nokkrum bind-
um fyrir einhverjum árum og þar
þótti ýmsum sem íslenskar mynd-
listarkonur væru sniðgengnar, nafn
Karólínu Lárusdóttur var til dæmis
ekki nefnt þar. Ert þú í Íslensku
listasögunni?
„Nei, ég er ekki þar og satt best
að segja bjóst ég ekki við því. Mér
finnst ég vera hin dæmigerða
starfandi myndlistarkona. Ég held
sýningar og sel verk mín í gall-
eríum og á vinnustofunni. Ég vil
ekki taka svo djúpt í árinni að
segja að myndlistarkonur séu snið-
gengnar hér á landi. Það er samt
eins og það vanti gangverk sem
kemur þeim inn í hringiðuna. Þótt
ég hafi haldið ótal sýningar hef ég
ekki sýnt í stórum söfnum, einfald-
lega vegna þess að mér hefur ekki
verið boðið það og engin tök eru á
að sækja um slíkt. Þetta finnst
mér gagnrýnivert og mér finnst
vanta markvissari stefnu svo fleiri
myndlistarmenn fái tækifæri til að
sýna í stóru listasöfnunum, ekki
síst konur. Við myndlistarkonurnar
erum of hógværar og prúðar, þar á
meðal ég sjálf. Ég held hins vegar
að við eigum eftir að vera í lista-
sögu framtíðarinnar. Mér finnst
skipta máli að maður sé iðinn og
trúi því að þá muni manns tími
koma. Þetta er ákveðin einstefna
og til að ná árangri þarf maður að
vera sýnilegur.“
Var ætlað að mála
Þú ert mjög sýnileg, sýnir ekki
bara hér heima heldur líka erlend-
is. Finnst þér mikilvægt að sýna
verkin í útlöndum?
„Já, ég sækist eftir því. Það
kostar nokkurt vesen að koma
verkunum út og heim aftur ef þau
seljast ekki, en ég læt mig hafa
það. Mér finnst alltaf áhugavert að
heyra hvað útlendingar segja um
verkin mín. Hér á Íslandi er mikið
kunningja- og vinasamfélag og
frændgarðurinn stór og það er gott
að fá álit þeirra sem standa þar
fyrir utan. Ég hef selt þó nokkuð
af verkum erlendis. Í lok mars fer
ég á grafíkráðstefnu í San Franc-
isco, en þar var ég í námi og sýndi
verk mín fyrir einhverjum árum og
seldi vel, og ég ætla að rifja upp
tengslanetið sem þá skapaðist og
búa til nýtt í gegnum grafíkina.
Og fyrst ég minnist á grafík þá
fagnar félagið Íslensk grafík, sem
ég er í forsvari fyrir, 45 ára afmæli
sínu þetta árið. Félagsmenn eru
70, allir virkir myndlistarmenn og
margir sem skara alveg sérstak-
lega fram úr í grafík og þar má
nefna Braga Ásgeirsson, Karólínu
Lárusdóttur og Ragnheiði Jóns-
dóttur. Við í félaginu ætlum að
halda afmælissýningu í Artótekinu
í Borgarbókasafninu seinna á
þessu ári og munum standa fyrir
viðburðum tengdum bókum og
bókagerð á Safnanótt og Menning-
arnótt. Ég sinni grafíkinni alltaf
eitthvað meðfram málverkinu.
Grafíkin er skemmtileg af því að
þar gerist oft ýmislegt óvænt.
Maður leggur pappír ofan á plötu
sem litur hefur verið borinn á,
rennir í gegnum pressu og lyftir
pappírnum síðan upp og sér þá
kannski eitthvað allt annað en
maður átti von á.“
Hvað er myndlistin stór hluti af
þér?
„Ég er alltaf að komast betur að
því hvað myndlistin er stór hluti af
mér. Mér líður aldrei eins vel og
þegar ég er fyrir framan myndina
sem ég er að vinna að. Þá gleymi
ég mér auðveldlega. Mér finnst að
mér hafi verið ætlað að mála. En
það tók mig tíma að átta mig á því
og það komu stundir þar sem ég
hugsaði með mér að kannski ætti
ég að finna mér öruggari vinnu.
En ég valdi myndlistina og stend
staðfastlega með því vali.“
Ævintýra-
heimur ferða-
langanna
SOFFÍA SÆMUNDSDÓTTIR MYNDLISTARMAÐUR RÆÐIR UM MYNDLISTINA OG FERÐA-
LANGANA SEM HAFA FYLGT HENNI SVO LENGI. HÚN TALAR EINNIG UM STÖÐU
KVENNA Í ÍSLENSKU MYNDLISTARLÍFI OG SEGIR FRÁ ÞVÍ ÞEGAR HÚN HITTI KARL BRETA-
PRINS, EN MYND EFTIR HANA MINNTI HANN Á ÍSLENSKA NÁTTÚRU.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
* Þótt ég hafi haldið ótal sýningar hefég ekki sýnt í stórum söfnum, einfald-lega vegna þess að mér hefur ekki verið
boðið það og engin tök eru á að sækja um
slíkt. Þetta finnst mér gagnrýnivert og mér
finnst vanta markvissari stefnu svo fleiri
myndlistarmenn fái tækifæri til að sýna í
stóru listasöfnunum, ekki síst konur.
Svipmynd