Morgunblaðið - 09.04.2014, Qupperneq 22

FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Hafrannsóknastofnun und-irbýr nú útboð á stofn-mælingu botnfiska aðhaustlagi, svokallað
haustrall. Vegna fjárhagserfiðleika
stofnunarinnar verður rallið að þessu
sinni fjármagnað með aflaheimildum,
sem sérstaklega verður úthlutað til
stofnunarinnar. Heildarkostnaður
við rallið er áætlaður hátt í tvö
hundruð milljónir miðað við allan
kostnað, þ.m.t. úrvinnslu gagna, út-
hald skipa, tæki og búnað. Miðað við
þá tölu gæti þurft úthlutun á 4-600
þorskígildistonnum til að standa
straum af haustralli Hafrannsókna-
stofnunar, en útboðið verður auglýst
á næstu vikum.
Áður hafa skip Hafrannsókna-
stofnunar, Árni Friðriksson og
Bjarni Sæmundsson, verið notuð í
haustrallið. Nú er hins vegar áform-
að að Bjarna verði lagt í sumar-
byrjun og hefur hluta áhafnar verið
sagt upp. Sambærilegur leiðangur að
vori hefur að hluta til verið fjármagn-
aður á þennan hátt, en þá hafa yfir-
leitt þrjú skip tekið þátt í verkefninu
ásamt skipum Hafrannsókna-
stofnunar. Í hagræðingarskyni voru
aðeins tvö skip leigð í vorrallið í ár,
en til þess hefur verið úthlutað 2-300
tonnum í aflaheimildir.
Kostnaðarsamt verkefni
Jóhann Sigurjónsson, forstjóri
Hafrannsóknastofnunar, segir að
sjávarútvegsráðuneytið hafi heimilað
að þessi leið yrði farin í ár og hafi lög
og reglugerðir verið skoðuð sér-
staklega í þessu sambandi. Mikill
kostnaður fylgi haustrallinu, auk
leigu á skipum í um einn mánuð væri
úthald starfsfólks langt, en rann-
sóknarfólk Hafrannsóknastofnunar
verður um borð í veiðiskipunum.
Jóhann segir að staða stofnun-
arinnar sé erfið og henni þröngur
stakkur skorinn í rekstri. „Því miður
getum við ekki sinnt stofnmælingu á
úthafsrækju í sumar, en við töldum
að ekki kæmi til greina að fella haust-
rallið niður,“ segir Jóhann.
Hann segir að margvíslegra gagna
sé aflað í haustralli og til dæmis hvíli
veiðiregla í þorski, ufsa, ýsu og gull-
karfa að hluta á mælingum í haust-
ralli. Upplýsinga um stofnstærð og
ástand sé aflað í ralli vor og haust og
á þeim byggist veiðiráðgjöfin meðal
annars. Vissulega séu aflagögn og
afladagbækur mikilvæg gögn, en erf-
itt sé að styðjast einvörðungu við þau
þar sem breytingar á flotanum,
tækninni og sóknarmynstri skekki
myndina.
Verðmætið eykst með árunum
„Haustmælingin var fyrst og
fremst hönnuð með tilliti til botnfisk-
stofna sem liggja dýpra eins og grá-
lúðu og karfategunda,“ segir Jóhann.
„Eftir því sem gagnaserían hefur
lengst hefur komið í ljós að haustrall-
ið gefur einnig mikilvægar upplýs-
ingar um þorsk og aðrar botnfiskteg-
undir. Eftir því sem árunum fjölgar
verður serían verðmætari, ekki síst
vegna þess að áreiðanlegustu gögnin
um breytingar á stofnstærðum
nytjastofna fást á þennan hátt.“
Í stofnmælingu botnfiska að
haustlagi (SMH) eða haustralli er
togað á 387 stöðvum allt í kringum
landið á einum mánuði.
Útboð á haustralli
auglýst á næstunni
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Óvissa Rannsóknaskipinu Bjarna Sæmundssyni verður lagt í byrjun sumars
og verður að óbreyttu bundið út árið. Óvissa ríkir með reksturinn á næsta ári.
22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. APRÍL 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Bíllinn erskotmark ínýju að-
alskipulagi
Reykjavíkur, eins
og fram kemur í
fréttaskýringu um samgöngur
í Reykjavík eftir Guðmund
Magnússon í Morgunblaðinu í
gær. Guðmundur kemst að
þeirri niðurstöðu að mun-
urinn á hinu nýja skipulagi og
fyrri hugmyndum um að-
alskipulag sé sá að áður „hafi
skipulagið elt borgar- og
þjóðlífsþróunina, en nú eigi að
veita þróuninni viðnám og
snúa henni við“.
Þetta kemur fram með
ýmsum hætti. Hætt hefur
verið við umferðarmannvirki
á borð við mislæg gatnamót,
götur hafa verið þrengdar og
bílastæðum fækkað. Meg-
ingallinn við þessi áform er sá
að borgin er alls ekki búin
undir það að borgarbúar
hætti að ferðast á bílum sín-
um og nýti almennings-
samgöngur. Almennings-
samgöngur í Reykjavík eru
ekki jafn skilvirkar og einka-
bíllinn og fyrir flesta langt frá
því að vera raunhæfur kostur.
Þá er ekki verið að tala um
áróður fyrir því að taka
strætó í bæinn á menning-
arnótt eða þegar aðrir við-
burðir eiga sér stað. Slíkir
viðburðir eru undantekning,
nýja aðalskipulagið snýst um
að breyta lífsstíl borgarbúa.
En hvað myndi það þýða að
taka núverandi ráðamenn í
borginni á orðinu; aka bílnum
á haugana, draga fram hjólið
og kaupa strætókort?
Höfuðborgarsvæðið hefur
þá kosti umfram stórborgir
heimsins að það er stutt að
fara. Í flestum tilfellum tekur
20 mínútur eða minna að fara
milli staða utan annatíma.
Þessu fylgja vitaskuld ákveð-
in lífsgæði. Í milljónaborgum
nágrannalandanna er fólk iðu-
lega klukkutíma að komast í
vinnuna og annan klukkutíma
að komast heim. Þar getur
verið flóknara og tímafrekara
að vera á bíl heldur en að
nota almenningssamgöngur. Í
stórborgunum er ungt fólk
farið að hætta að líta á það
sem stöðutákn að eiga bíl og
telur hann jafnvel frekar
myllustein. Hér er staðan
önnur.
Sagt er að vinnutími Ís-
lendinga sé langur. Íslend-
ingar verja þó að meðaltali
mun minni tíma í að ferðast
til og frá vinnu en gengur og
gerist í grannríkjunum. Nú er
komið í aðalskipulag að svipta
eigi Reykvíkinga þessum lífs-
gæðum.
Það getur verið sláandi að
fylgjast með umferðinni á
höfuðborgarsvæð-
inu. Bílarnir
streyma eftir göt-
unum hver öðrum
glæsilegri og
stærri. Yfirleitt er
bara einn maður í hverjum
bíl, aldrei færri reyndar, en
aðeins sárasjaldan fleiri.
Nýtni er ekki fyrsta orðið
sem kemur í hugann.
Nokkuð ljóst er að bíleig-
endur gera sér flestir grein
fyrir því hvað það kostar að
reka ökutæki. Þeim finnst
þeir einfaldlega ekki eiga
annarra kosta völ. Í nútíma-
fjölskyldu getur verið mikil
erill, sérstaklega hjá barna-
fjölskyldum, og þá er ekki
tími til að hringsóla um borg-
ina í strætó.
Raunhæfara væri að leggja
áherslu á vistvæn ökutæki og
nota orku, sem framleidd er
innanlands, til að knýja bíla-
flotann í stað þess að verja
verðmætum gjaldeyri í að
kaupa olíu og bensín. Stefnan
í þeim efnum mætti vera mun
markvissari en nú er.
Reynt hefur verið að búa til
forgangsakreinar fyrir
strætó, en strætó tekur mun
oftar á sig krók, en að fara
beinustu leið. Í nýja að-
alskipulaginu er talað um úr-
bætur á almenningssam-
göngum. Reykjavík er hins
vegar dreifð og verður það
áfram hvað sem líður öllu tali
um þéttingu byggðar. Eigi al-
menningssamgöngur að verða
samkeppnishæfar við einka-
bílinn þarf að bæta þær svo
mikið að kostnaðurinn yrði
yfirgengilegur. Reykjavík er
of fámenn til að forsendur séu
fyrir því að setja upp almenn-
ingssamgöngukerfi að hætti
milljónaborga. Þetta eru ekki
rök gegn því að bæta almenn-
ingssamgöngur, heldur fyrir
raunsæi í þeim efnum.
Og þar kemur að helstu
mótsögninni í áætluninni um
að þrengja að einkabílnum.
Hinn kosturinn er svo
miklu óhentugri að í hugum
flestra kemur hann ekki til
greina. Því gildir einu hvað
gert er til að gera eigendum
einkabíla lífið leitt, þeir
þrauka vegna þess að einka-
bíllinn verður áfram betri
kostur. Hægja mun á allri
umferð eftir því sem ljósum
fjölgar og götur þrengjast,
jafnvel þar sem enginn býr,
og færri bílastæði bjóða upp á
aukið hringsól í þéttari
byggðum. Allar þessar að-
gerðir til að torvelda umferð
einkabíla munu leiða til auk-
ins útblásturs og mengunar,
sem fylgir því að stöðva bíla í
sífellu og taka af stað. Það
hlýtur að vera sú afleiðing
sem síst skyldi.
Helsta afleiðingin
verður aukinn út-
blástur og mengun}
Aðför að einkabílnum
F
átt er betur til þess fallið að skapa
umræðufjör en þegar fíkniefni
ber á góma, ekki síst þegar sam-
anburðarrannsóknirnar hefjast –
sko, kannabis er betra en brenni-
vín, segja menn ábúðarfullir, og þess vegna á
að leyfa það en banna hitt. Þeir sem draga
þetta í efa fá heldur en ekki að finna til tevatns-
ins; ef þú efast um að allt megi bæta með því að
fýra í feitri ertu ekki bara fávís heldur fávíst
fastistasvín!
Í umræðu um fíkniefni og fíkniefnaneyslu
detta menn iðulega í skotgrafirnar með eða á
móti og þá gjarnan á þann hátt að annaðhvort
ertu með eða á móti, það er eiginlega enginn
millivegur. Dæmi um það er þegar það er rætt
að rétt væri að „afglæpavæða“ neyslu fíkniefna
sem einfalt er að rökstyðja. Þeir sem eru á öðru
máli bregðast hinir verstu við þegar þetta er nefnt og telja
víst að þar með fari þjóðin öll í hund og kött, um leið og
hætt verði að hneppa neytendur vímuefna í fangelsi verði
allir neytendur.
Í því sambandi var fróðlegt að frétta af málþingi Fé-
lagsfræðingafélags Íslands í gær sem bar yfirskriftina
„Fíkniefnalöggjöfin og kostir í stefnumótun: Refsistefna
eða afglæpavæðing?“ Í erindi Helga Gunnlaugssonar, pró-
fessors í félagsfræði, kom meðal annars fram að skv. töl-
um frá 1999 til 2013 virðist fíkniefnaneysla hér á landi til-
viljanakennd og tímabundin og takmarkast við afmarkaða
hópa. Þetta rímar nokkuð vel við reynslu Portúgala af því
að hætta að handtaka fólk fyrir neyslu fíkni-
efna – reynslan af þeirri tíu ára tilraun er sú að
þó að neytendum hafi ekki fækkað, þá hefur
þeim ekki fjölgað og það sem meira er og mik-
ilvægara – þeir sem þurfa á hjálp að halda eru
líklegri til að fá hana.
Heilbrigðisráðherra sótti ofangreinda ráð-
stefnu og sagði meðal annars að við værum
fjær fíkniefnalausu landi nú en þegar háleitt
markmið um vímuefnalaust Ísland árið 2002
var sett 1997 og því þurfi að skoða „nýjar leið-
ir“. Það er og algengt að því sé slegið fram að
baráttan gegn fíkniefnum sé töpuð, eða réttara
sagt „stríðið“ gegn fíkniefnum, enda er þessi
frasi og það sem honum tilheyrir flutt inn frá
Bandaríkjunum þar sem menn eru mjög upp-
teknir af að vera í stríði við allt og alla nema
sjálfa sig.
Tölfræðin sýnir þó annað; vímuefnaneysla unglinga í
efstu bekkjum grunnskóla hefur minnkað mikið und-
anfarin fimmtán ár eins og fram kom í rannsókn sem
rannsóknamiðstöðin Rannsóknir & greining í Háskól-
anum í Reykjavík kynnti sl. haust.
Ekki veit ég hvað er í pípunum hjá heilbrigðisráðherra
og ráðgjöfum hans, en þessar tölur segja að sú barátta
sem háð hefur verið hér á landi gegn fíkniefnaneyslu sé að
skila dágóðum árangri. Að því sögðu þá er það mann-
úðarmál að hætta að handtaka fíkla og á að reka sem slíkt.
Það getur aldrei verið glæpur að vera veikur og því ekki
glæpur að vera fíkill. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Hættum að handtaka fíkla
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Jóhann Sigurjónsson segir að Bjarni Sæmundsson fari fljótlega í vorleið-
angur til að meta ástand sjávar og framleiðni í sjónum í upphafi sumars,
en síðan er gert ráð fyrir að leggja skipinu. Mörg verkefni bíði skipsins á
næsta ári, m.a. stofnmæling á úthafsrækju og fleiri verkefni, sem ekki
verður sinnt í ár.
„Það er mikil óvissa hvað varðar rekstur Hafrannsóknastofnunar á
næsta ári,“ segir Jóhann. „Við ættum mjög erfitt með
að sætta okkur við að þurfa að leggja Bjarna
Sæmundssyni til frambúðar, en fjárveit-
ingavaldið hefur síðasta orðið um það
með fjárlögum næsta árs. Það er
brýnt að tryggja rekstrarforsendur
stofnunarinnar til frambúðar því
það eru miklir hagsmunir í húfi.“
Jóhann segir ekki gott að vera í þessari
stöðu á sama tíma og áformað hafði verið
að vinna að undirbúningi smíði nýs hafrann-
sóknaskips.
Mikil óvissa í rekstrinum
ERFITT AÐ ÞURFA AÐ LEGGJA BJARNA SÆMUNDSSYNI
Jóhann
Sigurjónsson