Morgunblaðið - 26.06.2014, Blaðsíða 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JÚNÍ 2014
Stjórnvöld og embættismenn rík-
isins hafa mikil völd og völdum fylgir
ábyrgð. Því gilda ströng lög um
stjórnsýslu sem eiga að tryggja að
farið sé að settum reglum og geð-
þóttaákvarðanir ráði ekki nið-
urstöðu mála. Ef brotið er á rétt-
indum borgara hefur verið byggt
upp ferli þar sem umboðsmaður Al-
þingis kemur til aðstoðar en hægt er
að kvarta yfir málsmeðferð stjórn-
sýslunnar til hans. Í annarri grein
laga um umboðsmann Alþingis seg-
ir: „Hlutverk umboðsmanns er að
hafa í umboði Aþingis eftirlit með
stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga á
þann hátt sem nánar greinir í lögum
þessum og tryggja rétt borgaranna
gagnvart stjórnvöldum landsins.
Skal hann gæta þess að jafnræði sé í
heiðri haft í stjórnsýslunni og að hún
fari að öðru leyti fram í samræmi við
lög, vandaða stjórnsýsluhætti og
siðareglur settar á grundvelli laga
um Stjórnarráð Íslands og laga um
réttindi og skyldur starfsmanna rík-
isins.“
Útboðsferli Sjóvár
Ríkið tók yfir stærstan hluta
rekstrar tryggingafélagsins Sjóvár
þegar félagið fór í þrot og var eign-
arhluturinn settur í Eignasafn
Seðlabanka Íslands (ESÍ). Farið var
af stað með opið söluferli á hlutnum
og miklu skipti fyrir ríkið að fá sem
hæst verð til að endurheimta þá fjár-
muni sína. Ég fór fyrir
breiðum hópi fjárfesta
sem átti langhæsta til-
boðið í útboðinu sem
fór fram vorið 2010. Í
júlí sama ár náðist
samkomulag um við-
skiptin með fyrirvara
um áreiðanleikakönn-
un fjárfesta. Þegar
niðurstöður hennar
lágu fyrir hófust við-
ræður við seljendur
um frágang viðskipta,
greiðslur og afhend-
ingu bréfa.
Þegar frá öllu hafði verið gengið
og aðeins átti eftir að undirrita fyr-
irliggjandi samninga hófst furðuleg
atburðarás. Seðlabankastjóri upp-
lýsti í síma og tölvupósti að ekki
væri unnt að ganga frá viðskipt-
unum á meðan fyrirtæki mitt væri í
hópi kaupenda þar sem það væri til
rannsóknar hjá gjaldeyriseftirliti
bankans, en bankastjórinn er ein-
mitt æðsti yfirmaður eftirlitsins. Á
fundi í kjölfarið með seðla-
bankastjóra, sem var stjórnar-
formaður ESÍ, og aðallögfræðingi
bankans, sem sat líka í stjórn ESÍ,
var ítrekað að ekki væri unnt að
ganga frá viðskiptunum á meðan
staða málsins væri þessi. Lögfræð-
ingar mínir fullyrtu á fundinum að
tilfærsla á íslenskum krónum á milli
reikninga á Íslandi gæti ómögulega
talist brot á gjaldeyrislögum og að
aðgerðir bankans væru ólögmætar.
Seðlabankanum varð
hins vegar ekki haggað
og úti var um kaup
hópsins á Sjóvá með
fyrirtæki mitt innan-
borðs, enda var ég með
um fjórðungshlut í
kaupunum og átti að
stýra uppbyggingu fyr-
irtækisins. Seðlabank-
inn kærði fyrirtæki
mitt til lögreglu, en
kæra bankans var síðar
felld niður, fyrst af sér-
stökum saksóknara og
síðar af ríkissaksóknara eftir að
Seðlabankinn hafði kært ákvörðun
sérstaks saksóknara. Ljóst er af
þeirri meðferð mála að rannsóknir
bankans voru án réttmæts tilefnis
og andstæðar stjórnarskrárvörðum
rétti mínum.
Ekkert heyrist frá umboðs-
manni Alþingis
Ég sendi strax kvörtun til um-
boðsmanns Alþingis, í nóvember
2010, og embættið átti í bréfaskipt-
um við Seðlabankann fram á sumar
2011. Á þeim tíma lágu öll gögn
málsins fyrir og umboðsmanni var
ekkert að vanbúnaði að ljúka með-
ferð málsins og gefa út álit sitt. Nú
eru þrjú ár liðin frá því öll gögn
málsins lágu fyrir hjá umboðsmanni
og hátt á fjórða ár frá því ég kvart-
aði. Ekkert bólar hins vegar á áliti
hans.
Nú hef ég stefnt Eignasafni
Seðlabanka Íslands og Seðlabank-
anum til greiðslu skaðabóta vegna
tjóns sem þessir aðilar ollu mér.
Ekki er forsvaranlegt af minni hálfu
að draga lengur að hefja slíkan
málarekstur. Ég hafði ákveðið í sam-
ráði við lögmenn mína að kvarta
fyrst til umboðsmanns og á grund-
velli niðurstöðu hans að ná sam-
komulagi við Seðlabankann um
greiðslu skaðabóta. Umboðsmaður
hefur þá vinnureglu að hann gefur
ekki álit á málum sem komin eru til
dómstóla. Það eru mér mikil von-
brigði að þurfa að sætta mig við að
þau fjögur ár sem beðið hefur verið
álits umboðsmanns og sú vinna sem
unnin var af minni hálfu á þeim vett-
vangi hafi verið til einskis. Ég á ekki
annan kost í ljósi þess tíma sem liðið
hefur en að birta Seðlabankanum
stefnu.
Það er nauðsynlegt að borg-
ararnir geti treyst að umboðsmaður
Alþingis ræki það mikilvæga hlut-
verk sem honum er falið að lögum.
Mín reynsla er því miður að þessu sé
ekki að treysta. Ég og lögmenn mín-
ir höfum ítrekað verið í sambandi við
embættið til að kanna framvindu
þess og um langt skeið fengið þau
svör, að vinnna við það sé á lokastigi
og að niðurstöðu sé að vænta. Í mínu
máli, sem snýst um alvarlegar ásak-
anir um að misfarið hafi verið með
vald, á sviði sem mjög brennur á
mörgum einstaklingum og fyrir-
tækjum sem hafa þurft að búa innan
haftakerfis, hafa liðið 44 mánuðir án
þess að nokkuð komi frá embættinu,
þrátt fyrir að öll gögn málsins hafi
legið fyrir um margra ára skeið.
Haustið 2013 kvartaði ég undan
þessum drætti við forseta Alþingis.
Það hafði engin áhrif.
Embætti umboðsmanns hefur
ekki úrskurðarvald í málum og get-
ur ekki þvingað stjórnvöld til að-
gerða. Vald hans hefur því einkum
falist í trúverðugleika embættisins.
Á sama tíma og hann átelur stjórn-
völd fyrir drátt á málsmeðferð og
brot á málshraðareglum stjórn-
sýslulaga, dregur hann mikilsverð
mál svo árum skiptir. Það getur vart
talist trúverðugt. Reynsla mín gefur
mér ekki tilefni til að mæla með því
við neinn, að hann láti reyna á rétt
sinn með kvörtun til umboðsmanns
Alþingis.
Það er ábyrgðarhluti af umboðs-
manni Alþingis að taka að sér jafn
vandmeðfarið hlutverk og sinna því
ekki betur en raun ber vitni.
Eftir Heiðar Guðjónsson »Reynsla mín
gefur mér ekki
tilefni til að mæla með
því við neinn, að hann
láti reyna á rétt sinn
með kvörtun til umboðs-
manns Alþingis.
Heiðar Guðjónsson
Höfundur er hagfræðingur.
Umboðsmaður Alþingis sinnir ekki skyldum sínum
Dorgað Árleg dorgveiðikeppni á vegum Hafnarfjarðarbæjar var haldin við Flensborgarbryggju í gær. Keppnin hefur verið haldin í rúm 20 ár og er opin öllum börnum á aldrinum sex til tólf ára.
Eggert