Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.06.2014, Blaðsíða 47

fáeinar vikur á sumri á Klambratúni austanverðu.
Engum útbelgdum oflátungi datt þá í hug rasismi af
því tilefni (þótt sígaunar væru sagðir í sirkusnum) og
enn síður vegna Hallgrímskirkju, enda vissu slíkir
menn þá varla hvað orðið rasismi þýðir. Komi í ljós
að einhverjir mótmæli lóðarúthlutun vegna andstöðu
þeirra við trúarskoðanir þess hóps sem í hlut á
mættu borgaryfirvöld ekki að lögum láta mótmæli
þeirrar gerðar hafa áhrif á ákvarðanir sínar nema
sýnt væri fram á að um ólögmæta starfsemi væri að
ræða. Slík mótmæli myndu því engu breyta.
Lítið mál og stærri
Þetta litla mál sem blásið var svona upp er auðvitað
þegar úr sögunni. En fjaðrafokið í kringum það leiðir
hugann að öðru. Á örfáum árum hefur orðið stórkost-
leg breyting á Vesturlöndum vegna þess hve stórir
hópar innflytjenda hafa komið þangað. Sú heimska
að reyna að banna umræður um eina mosku veldur
engum varanlegum skaða. En það gæti verið um-
hugsunarefni að fyrrnefnd breyting á vestrænum
þjóðfélögum hefur orðið án þess að nokkur umræða
færi fram áður en sú þróun hófst eða á meðan á
henni stóð. Óttinn við ásakanir um kynþáttafordóma,
næsta bæ við nasisma, tryggði hið algjöra umræðu-
leysi. Fyrrum tiltölulega einsleit þjóðfélög, svo sem
norrænu þjóðirnar, eru orðin allt önnur en þau voru.
Yfirvöld viðkomandi landa ýttu undir að þannig færi
án nokkurs viðtals við sitt fólk. Þjóðir sem vegna
einsleitni höfðu búið við sömu eða svipaðar hefðir og
siðvenjur öldum saman stóðu skyndilega og óspurðar
frammi fyrir allt öðrum aðstæðum.
Nú fer því fjarri að hafið sé yfir vafa að þjóðum sé
endilega hollast að vera einsleitar og þétttengdar um
venju, siði, trúarafstöðu, mataræði eða hvað annað
sem menn vilja tína til. Fjölmargt bendir beinlínis til
annarrar niðurstöðu. Nýtt blóð, aðrir og ekki síðri
eðliskostir, heilbrigð blöndun og fjölbreyttari viðhorf
geta sannarlega verið eftirsóknarverðir og bætandi
kostir. Þær þjóðir eru til og ekki fáar sem líta á sig í
senn sem eina þjóð og sem innflytjendaþjóðir. Þang-
að hefur fólk flutt í leit að nýjum tækifærum og betri
lífsskilyrðum og verið boðið velkomið. Stundum hefur
komufólkið verið aðþrengt vegna lélegra landkosta í
sínu gamla heimalandi en einnig margir af
stjórnmálalegum eða trúarlegum ástæðum. Banda-
ríkin, Kanada og Ástralía eru nærtæk dæmi. Þessi
lönd áttu það að vísu sameiginlegt að landflæmi voru
þar mikil og stjórnvöldum var kappsmál að fjölga þar
fólki svo að nýta mætti landkosti (og því miður um
leið ganga á rétt „frumstæðs fólks“ sem fyrir var,
sem er önnur saga) og tryggja öryggi og varnir. Þessi
lönd byggðu beinlínis á innflytjendastefnu og fylgdu
henni fast eftir. Þau sóttust eftir innflytjendum. Þau
sendu jafnvel „agenta“ til annarra álfa til að hvetja
fólk til að koma og kölluðu sumir gylliboð. Úr inn-
flytjendaáhuganum hefur þó dregið í flestum þessara
landa nú, eins og umræðan í Bandaríkjunum sýnir,
enda aðstæðurnar orðnar aðrar.
Staðan t.d. á Norðurlöndum var allt önnur. Þar
skall á óvænt alda innflytjenda sem ekki hafði verið
kallað sérstaklega eftir. Flest bendir til að í byrjun
hafi menn verið jákvæðir gagnvart þessari þróun.
Sumir halda því fram að meðan hlutfall innflytjenda
og sýnileiki þeirra sé innan tiltekinna marka sé þeim
vel tekið en spurningar vakni síðar. Ísland hafði
fyrstu þúsund ár sögu sinnar sýnt að þar náðist vart
að brauðfæða fleiri en 70 þúsund manneskjur. Þess
vegna flutti stór hópur fólks til Kanada á síðasta
fjórðungi 19. aldar, þegar harðindi voru. Þetta hefur
breyst og síðustu árin hefur tekist að byggja upp vel-
ferðarkerfi á undra stuttum tíma sem er í fremstu
röð í heiminum og þess vegna eftirsótt. Í Svíþjóð,
Noregi og Danmörku hafa mjög stórir hópar inn-
flytjenda með framandi siði sest að á örfáum áratug-
um. Óöldin á Balkanskaganum þrýsti á skjóta opnun
fyrir hrjáða þaðan og síðan önnur atvik og loks al-
menn vanþróun víða um heim. Skyndilega er þannig
komið að þjóðfélögin hafa tekið miklum breytingum.
Óviðráðanlegt?
Allt hefur þetta gerst án þess að opin og öfgalaus
umræða hafi farið fram um þá framvindu og þýðingu
hennar. Sömu sögu er að segja á meginlandi Evrópu.
Menn muldra um það sín á milli hvor hópurinn eigi
að laga sig fremur að háttum hinna, sá sem kemur
eða hinn sem fyrir er. Aðrir muldra á móti að farsæl-
ast sé að fjölmenningarþjóðfélagið fái að njóta sín.
Það má vel vera rétt. Ekki er þó öllum ljóst hvað í
slíku felst né hvaða kröfur sú stjórnskipulega for-
skrift gerir til þeirra sem fyrir eru. Umræðuskort-
urinn (þöggunin) getur gengið um nokkra hríð. En
hætt er við að upp úr sjóði síðar og að stjórn umræð-
unnar færist þá til þeirra sem vanstilltastir eru á öll-
um köntum hennar. Og verst verður það ef hún brýst
út í ofsa, þegar menn taka að gera sér grein fyrir því
að það sé í raun orðið of seint að bregðast við. Þá
þykjast margir illa sviknir. Og þá eiga lýðskrum-
ararnir leikinn.
Ekki þarf að efast um að rétttrúnaðarmennirnir
sem misstu sig út af litla moskumálinu eru vel mein-
andi. Enn minni vafi er á að þeir eru einlæglega
sannfærðir um að þeir búi yfir ríkari réttlætiskennd
en „hinir“. Þess vegna bannfæra þeir umræðu sem
telst ekki vera innan þeirra marka sem þeir sjálfir
ákveða. Óþarfi er að nefna til sögunnar hugtakið sem
forðum var notað yfir slíka menn. Einatt gefa menn
sér alls konar firru sem enginn fótur er fyrir. Þeir
sem orði að farsælla hefði verið að meta í tíma
hversu mikinn fjölda nýrra innflytjenda þjóð réði við
í senn, svo vel færi, hljóti að vera á móti útlend-
ingum, jafnvel útlendingahatarar. Þeir sömu séu
jafnvel á móti ættleiðingum barna frá útlöndum, sem
iðulega hafa verið óþarfar hömlur á. Þeir hrópa
ókvæðisorð vilji einhver að sæmilega ljóst sé hvort
flóttamenn sem hingað sækja séu raunverulega
flóttamenn. Ef ekki má ræða það er auðvitað best að
fella þá skilgreiningu niður og hafa alla innflytjendur
undir sama hatti. Hættan er sú að þegar bann æðstu
klerka rétttrúnaðarkirkjunnar gegn opinberri um-
ræðu loksins springur geri umræðan, sem áður var
svo þörf, meira ógagn en gagn og öfgarnar yfirtaki
hana.
Ragnhildur Kolka segir í eftirtektarverðri grein í
síðasta hefti Þjóðmála: „Nú er svo komið að innflytj-
endavandamál eru að vaxa flestum vestrænum þjóð-
um yfir höfuð.“
Þetta vita flestir sem fylgjast með. En það er samt
merkilegt að þetta sé sagt upphátt og það í íslensku
tímariti. Eru allir rétttrúnaðmenn í sumarleyfi? Af
hverju hrópar enginn þeirra „ómerkilega rasistakerl-
ing,“, sem þeim þykir boðleg röksemd, nema þegar
þeir eru staðnir að verki.
Morgunblaðið/RAX
29.6. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47