Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.09.2014, Blaðsíða 22

Embætti landlæknis hefur ekki aðeins gefið út
námsefni um Skráargatið fyrir skóla heldur líka
námsefni um grænmeti og ávexti sem unnið var af
Rannsóknastofu í næringarfræði. Þessi verkefni
hafa verið gefin út í litprentuðum bæklingum en er
einnig að finna á landlaeknir.is. Þar eru mörg
skemmtileg verkefni sem vekja börn og í
leiðinni foreldra til umhugsunar.
Eitt verkefni byrjar á því að skera
grænmeti og ávexti í bita og börn-
in eru beðin að lýsa bragðinu.
Skerið mismunandi epli niður í
bita, rauð, græn og gul. Leyf-
ið börnunum að smakka og
bera saman bækur sínar.
Hvað er líkt og hvað er
ólíkt (litur, lykt, bragð
og áferð)? Hvað
finnst þeim best?
Hvaða áhrif hefur
það að loka aug-
unum? Þau geta
prófað að
smakka mis-
munandi
TIL ER SKEMMTILEGT NÁMSEFNI UM ÁVEXTI OG GRÆNMETI
Spennandi að smakka
gerðir af grænmeti eða ávöxtum með lokuð augun.
Hvaða áhrif hefur það að halda fyrir nefið? Þrosk-
aður eða óþroskaður? Berið saman óþroskaða
græna banana og vel þroskaða banana. Hver er
munurinn á lykt, bragði og
áferð?
Í verkefnabókunum eru
mörg umræðuverkefni fyrir
bekki en líka heimaverkefni.
Eitt slíkt er til dæmis að
búa til grænmetis- og/eða
ávaxtasalat sem barninu
þykir gott. Annað að
búa til ídýfu sem passar
vel með grænmeti og
ávöxtum. Loks er
líka minnst á að það
geti tekið tíma að
venjast mat sem
við erum ekki
vön. Sumt finnst
okkur ekki gott þegar við smökk-
um það í fyrsta sinn en ef við
smökkum það nokkrum sinnum fer
okkur kannski að finnast það gott.
E
lva Gísladóttir er ein af þeim
sem hafa góða ástæðu til að
hugsa um sykur og salt allan
daginn og reyndar líka græn-
meti og ávexti því hún er verkefn-
isstjóri næringar hjá Embætti land-
læknis. Verkefni hennar og starfs-
félaga snúast um að
fá almenning til að
borða hollara og ekki
síst auka grænmetis-
og ávaxtaneyslu.
Það eru ýmis tæki
og tól til að hjálpa
fólki en það nýjasta
er Skráargatið, sem
var tekið upp síðasta
haust. Markmiðið með Skráargatinu
er að auðvelda neytendum að velja
hollari matvöru á einfaldan og fljótleg-
an hátt. Ef matvara er merkt með
Skráargatinu er hún hollari en aðrar
vörur af sömu gerð sem ekki uppfylla
skilyrði til að bera merkið. Aðeins
matvörur sem eru hluti af venjulegu
heilsusamlegu mataræði geta fengið
Skráargatið. Ennfremur er búið að
gera námsefni um Skráargatið en
Embætti landlæknis fékk leyfi til að
þýða og staðfæra norskt námsefni um
þetta samnorræna merki. Vonast Elva
til þess að skólarnir notfæri sér náms-
efnið. „Það er góð leið til að komast
að breiðum hópi,“ segir Elva.
Foreldrar og börn standa sífellt
frammi fyrir vali en eitt af því er hvað
eigi að taka með í morgunnesti. Í
mörgum skólum er mælst til þess að
það sé einungis ávextir og grænmeti
en það er ekki til komið frá Embætti
landlæknis.
Hvað á að vera með í nesti?
„Þó að við hvetjum skóla til þess að
setja sér reglur um morgunnesti þá
eru alltaf einhver börn sem borða lítið
á morgnana og gætu þurft meira í
nestistímanum. Ósætt rúgbrauð eða
annað heilkornabrauð er góður kost-
ur. Við viljum ekki gefa út eina reglu
því hún getur ekki gilt fyrir alla, sum
börn hafa litla lyst á morgnana. En
við hvetjum til aukinnar grænmetis-
og ávaxtaneyslu og flestum dugar það
í morgunnestinu.“
Ávaxta- og grænmetisneysla hefur
aukist eins og kemur fram hér til hlið-
ar. „Ég er ekki nógu ánægð með hvar
við stöndum en ég er ánægð með
breytinguna. Það þarf að auka þetta
meira og það er það sem við erum
alltaf að reyna að gera,“ segir hún.
Ef Elva fengi töfrasprota í hönd til
að breyta einum hlut er hún ekki í
vafa um hvað það væri. „Það væri að
lækka skatta á hollum vörum eins og
grænmeti og ávöxtum eða fella þá al-
veg niður. Þetta er eitthvað sem
stendur mér nærri. Ég myndi einnig
vilja hækka álögur á óhollustu, til
dæmis á gosdrykkjum, en með slíkum
aðgerðum væri verið að hvetja til heil-
brigðra lifnaðarhátta. Ef ég gæti
breytt þessu væri ég ánægð.“
Getty Images
Hækka álögur
á óhollustu
ELVA GÍSLADÓTTIR, VERKEFNISSTJÓRI NÆRINGAR HJÁ
EMBÆTTI LANDLÆKNIS, ER EKKI ÁNÆGÐ MEÐ HVAR VIÐ
STÖNDUM EN GLEÐST HINSVEGAR YFIR ÞEIM ÁRANGRI
SEM HEFUR NÁÐST Í LÝÐHEILSUMÁLUM.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Elva Gísladóttir
Það er gaman að hugsa um ávexti út
frá lit, áferð og bragði. Það getur ver-
ið spennandi fyrir krakka að smakka
ávexti með lokuð augu. Bragðast
græn epli öðruvísi en rauð?
Heilsa og
hreyfing *Blaðamenn og annað starfsfólk í fjölmiðlun drekkur meirakaffi en aðrar starfsstéttir, samkvæmt nýrri könnun Pressat.Lögreglufólk drekkur næst mest af kaffi og kennarar eru íþriðja sæti. Alls tóku tíu þúsund manns þátt í könnuninni en85% þeirra sögðust drekka að minnsta kosti þrjá bolla á dagog 70% töldu að frammistaða sín í vinnunni yrði verri ánkaffis. Koffínið er því greinilega mikilvægt mörgum en ekki er
vitað hvað þetta þýðir fyrir heilsuna því koffín er í besta falli
umdeilt efni, sérstaklega þegar þess er neytt í miklu magni.
Blaðamenn drekka mest kaffi
Frasann „fimm á dag“ þekkja flest-
ir en þar er átt við ráðlagða græn-
metis- og ávaxtaneyslu. Takmarkið
er að ná að borða um 500 g á dag,
200 g hvorum megin og svo geta
100 g jafnvel verið lítið djúsglas
eða annaðhvort grænmeti eða
ávextir. „Niðurstöður landskönn-
unar á mataræði frá 2010 til 2011
sýna að grænmetisneyslan jókst
um 19% frá 2002 og er núna 120
grömm á dag. Ávaxtaneyslan jókst
um 54% og er núna 119 grömm á
dag. „Einungis 11% borða græn-
meti og ávexti samkvæmt ráðlegg-
ingum. Það er ennþá verk að vinna
þó að þetta hafi aukist,“ segir Elva.
Fimm á dag
Ávextir
Epli
Banani
Appelsína
Sítróna
Mandarína
Greip
Vínber
Kíví
Vatnsmelóna
Þyngd
130 g
150 g
170 g
140 g
100 g
275 g
10 g
100 g
3000 g
Þyngd
80 g
400 g
80 g
160 g
300 g
10 g
900 g
40 g
300 g
Grænmeti
Gulrætur
Gúrka
Tómatur
Paprika
Rófa
Radísa
Hvítkálshaus
Salatskammur
Maískólfur
Ennþá verk að vinna
Getty Images