Morgunblaðið - Sunnudagur - 14.09.2014, Blaðsíða 47

um hversu frjálsir fjölmiðlar séu þar sem fjölmiðlar
eru frjálsir. Fjörleg umræða um þá hluti hefur farið
fram á starfsstöðvum 365 reglubundið þegar fólki
er skóflað til og frá þar á bæ með sérlega fjöl-
breyttum útskýringum. Það vekur að vísu nokkra
athygli hve sumir þeir sem í slíku lenda og hafa
verið stóryrtastir um það sem upp á kemur annars
staðar í tilverunni eru fámálir um það allt þegar
þeir sjálfir eiga í hlut og gætu sagt frá svo mörgu
frá fyrstu hendi.
Darraðardansinn í kringum hattinn á Dagblaðinu
hefur ekki minna skemmtanagildi. Og það gildir að
vísu einnig um það að til eru þeir menn, þótt bágt
sé að trúa því, sem telja að frelsi fjölmiðla hverfist
um þetta blað. Það er rétt sem fjölmiðlarýnirinn
Andrés Magnússon segir á sínum vettvangi á Við-
skiptablaðinu að „götublað“ á borð við Dagblaðið
eigi sannarlega sinn stað í fjölmiðlaflórunni, á kant-
inum, eins og hann orðar það. En auðvitað dettur
hvorki honum né öðrum í hug að slíkt blað sé vel til
þess fallið að vera viðmiðun fyrir aðra. En í um-
ræðunni er þó látið eins og slagurinn um Dagblaðið
standi um það hvort blaðamennirnir fái að reka
blaðið eftir eigin höfði en eigendur, sem séu fremur
fyrirlitleg fyrirbæri, vilji kúska þá til hlýðni við sig.
Ritstjórn blaðsins sé samkvæmt eigin ákvörðun
handhafi heiðarleikans í landinu.
Sást undir hattinn
En svo kom á daginn að ekki var allt sem sýndist. Í
orði virtist ritstjórinn og eigandinn hafa síðustu
misserin verið einn og sami maðurinn. Hvernig í
ósköpunum gátu svo ólíkir menn, ritstjórinn hafinn
yfir allan vafa og eigandinn með kámugar kruml-
urnar, verið með sín tvö höfuð undir einum og sama
hattinum svo lengi?
En á borði var myndin allt önnur. Það áttu allt
aðrir menn í raun hlutinn sem ritstjórinn átti. Í
sjálfu sér þarf ekkert að vera athugavert við það.
En blaðið sem stingur á graftarkýlum gat naumast
þrifist þegjandi inni í því miðju. Það hlaut að segja
alla söguna. En það gerði blaðið ekki.
En næst komst upp að þeir sem raunverulega
áttu hlutinn vildu ekkert endilega eiga hann. Þeir
vildu bara að ritstjórinn og meintur eigandi væri
svo vinsamlegur að greiða sér þau lán sem hlutur
hans hékk á og hann hafði marglofað að borga. Þá
gæti allt vald á himni og jörð Dagblaðsins verið
undir sama hatti og hægt að „pönkast“ á fólki að
vild.
Þessir óvinir undir rúminu virtust að því leyti í
sömu stöðu og tollstjórinn og forráðamenn lífeyr-
issjóða starfsmanna sem vildu fá þá peninga til sín
sem hugprúðar hetjur frjálsarar blaðamennsku
höfðu rukkað inn í þeirra nafni en ekki skilað.
Hæstaréttarlögmaðurinn kunni, Sigurður G. Guð-
jónsson, hefur fært þessa háttsemi til ákvæða refsi-
laga og verður að teljast ólíklegt að ákæruvaldið í
landinu, sem fylgist vel með Dagblaðinu, setji kík-
inn óviljandi fyrir blinda augað í þessu tilviki. Gyðja
réttlætisins á ekki að lúta neinum öðrum lögmálum
en sínum eigin og mikilvægast er að enginn þurfi að
efast um hvernig raðað sé á vogarskálar hennar.
365 gráir skuggar
Hitt fyrirtækið sem stal fjölmiðlasenunni síðasta
mánuðinn var 365. Reyndar hefur verið æði stutt á
milli Fréttablaðsins og Dagblaðsins. Sami eigandinn
hefur stundum verið að báðum, eftir því sem best
er vitað. En eignarhaldið hefur þó sjaldan blasað
við og gerir ekki enn. Helstu þungavigtarmenn hafa
verið munstraðir á báðum blöðunum. Lengi vel var
lítið vitað um hver ætti Fréttablaðið og það lagði í
heiftúðuga leiðangra í þágu þessara skuggabaldra.
Aldrei varð þess vart að starfsmenn þar, ritstjórnin,
gerði neinar athugasemdir við slíkan framgang.
Hinn nýi „fréttaritstjóri“ Fréttablaðsins og honum
nánir höfðu engar áhyggjur, svo séð yrði, þótt blað-
ið lyti lögmálum sem gjarnan eru kennd við nafn
þekktrar stórborgar í Bandaríkjunum á fjórða ára-
tug síðustu aldar.
Fráfarandi ritstjóri Fréttablaðsins komst við illan
leik frá blaðinu. Neitað var að taka við uppsagn-
arbréfi hans. Hann fól því lögmanni sínum að til-
kynna vinnuveitandanum að hann teldi að breyt-
ingar á starfsumhverfi hans væru ígildi
brottrekstrar. Þótt ráðningarskilmálar ritstjórans
liggi ekki opinberlega fyrir virðist það sem vitað er
um atburðarásina duga til að staðfesta þá nið-
urstöðu. Hitt er annað að ritstjórinn réði, sem slík-
ur, einn fyrir sínu blaði í upphafi ferilsins. Síðan var
settur „aðalritstjóri“ yfir hann, sem hlýtur að hafa
stappað nærri brottrekstri. En ritstjórinn kyngdi
því sem sýnir virðingarverða auðmýkt. En því næst
er aðalritstjóranum sparkað. Nýr aðalritstjóri sett-
ur tímabundið í staðinn og undir hann „fréttarit-
stjóri“ sem var ofar ritstjóranum!
Hlutur frétta í Fréttablaðinu hefur minnkað mjög
á síðustu árum og ritstjórnin er orðin fámenn. Þessi
hluti blaðsins hefur nú verið færður undir sérstakan
fréttaritstjóra, sem heyrir undir sérstakan aðalrit-
stjóra, og allir vita undir hvern sá hefur lengi heyrt.
Það voru því aðeins auglýsingarnar sem féllu undir
ritstjórann, að svo miklu leyti sem þær heyrðu ekki
undir auglýsingastjórann.
Það er því skiljanlegt að ritstjórinn færi þótt
hann hafi látið sig hafa fyrri opinberar auðmýk-
ingar.
Rokkarnir eru þagnaðir
Ritstjórnir og blaðamenn hafa á orði að þeirra verk-
efni sé ekki síst að upplýsa sína lesendur um fréttir
og undirrót þeirra. Og þeim þykir ekki verra þegar
þeim lánast að upplýsa um það sem leynt á að fara.
En það hefur enginn þessara manna upplýst
hvers vegna öll þessi ósköp gengu á hjá Frétta-
blaðinu. Hvorki þeir sem fóru né hinir sem fóru í
blysförina heim til ritstjórans, og lásu upphátt fyrir
hann leiðarann í kveðjuskyni, en fóru hvergi.
Ólafur Stephensen hafði áður tekið fram að trún-
aður ritstjóra og ritstjórnar væri við lesendur. En í
tilkynningu um brottför sína af Fréttablaðinu segir
hann að ráðningarsamningi sínum við 365 hafi verið
rift vegna verulegra breytinga á verkefnum hans,
starfsskyldum og ábyrgð. Þá segir hann: „Ráðning
tveggja nýrra ritstjóra felur það sama í sér. Þá hafa
fleiri atburðir undanfarinna daga á fréttastofu 365,
sem ég get ekki tjáð mig frekar um vegna trúnaðar,
orðið til þess að ég get ekki litið öðruvísi á en að
ætlunin sé að þrengja að sjálfstæði mínu sem rit-
stjóra, sem kveðið er á um í siðareglum félagsins.“
Við hvern er þessi trúnaður sem múlbindur frá-
farandi ritstjóra fjölmiðils?
Fyrirsvarsmenn blaðsins hafa gefið þá einu skýr-
ingu á mannabreytingum á toppnum að gert sé ráð
fyrir því að með því að Sigurjón M. Egilsson komi í
staðinn fyrir Mikael og Ólaf verði fjölmiðlar 365
kvenvænlegri!
Frá þeim sem fóru hefur aðeins heyrst að þeim
Mikael og Ólafi ritstjóra hafi verið bolað út vegna
þess að þeim hafi mislíkað að fréttaviðtal söngvara
og kokks hafi verið tekið út af vefmiðlinum Vísi!
Pistillinn, sem Ólafur ritstjóri skrifaði í blaðið eft-
ir að hann hafði sent eigendum þess uppsögn, sem
þeir neituðu að taka við (sennilega til að spara sér
biðlaun), minnir dálítið á ritgerð góðs nemanda í
fjölmiðlafræðum. Þar segir: „Margir eigendur fjöl-
miðla átta sig vel á gildi þess að eign þeirra sé að
þessu leyti sjálfstæð frá eigendavaldinu.“ En á 365
eru ekki margir eigendur. Aðeins einn og það er
engin launung á því hvernig hann hefur alla tíð um-
gengist sína fjölmiðla. Ritstjórar, sem réðu sig um
borð í þá skútu, gerðu það vitandi vits og hafa aldr-
ei gert opinberan ágreining um þá stöðu sem er
fremur dapurlegt.
Sú eigendaleiðsögn hefur aldrei snúist um viðtal
kokks við söngvara.
Og menn létu sig hafa það árum saman.
Það var ekki fyrr en mælir persónulegrar nið-
urlægingar var orðinn svo fullur að ekki fór lengur
framhjá neinum sem nóg var komið. Þá var ekki
lengur stætt á því að sitja. Eins og karlinn sagði.
Morgunblaðið/RAX
14.9. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47