Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.11.2014, Side 24

24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.11. 2014
Heilsa og hreyfing
M
atreiðslubókin Af bestu
lyst 4 kom nýverið út
en í henni ritar Laufey
Steingrímsdóttir, nær-
ingarfræðingur og prófessor við
matvæla- og næringarfræðideild
Háskóla Íslands, ítarlegan inngang.
Heiða Björg Hilmisdóttir er síðan
höfundur uppskriftanna. Inngangs-
textinn sem spannar tólf síður með
fallegum myndum fjallar um fjöl-
margt sem tengist heilsu og nær-
ingu á skemmtilegan hátt. Þarna
eru mörg góð ráð fyrir venjulegt
fólk sem vill lifa heilsusamlegu lífi.
„Þetta er dálítið stór partur af
bókinni. Það er tilgangur með þess-
ari bók umfram það að gefa upp-
skriftir að hollum og góðum mat,“
segir Laufey og rifjar upp fyrstu
bókina í þessari röð, Af bestu lyst,
sem kom út árið 1993. „Ég kom
verulega að gerð hennar og þá vor-
um við líka með skilaboð og þau
voru að það væri hægt að búa til
hollan mat sem væri líka góður. Þá
var þessi lumma í gangi að allt sem
væri hollt væri vont og allt gott
væri óhollt,“ segir Laufey og hlær,
en á þessum tíma þótti ekki mjög
söluvænlegt að leggja slíka ofur-
áherslu á hollustu réttanna.
„Við reyndum að sýna fram á að
þetta væri ekki svo og ég held að
það hafi tekist og núna finnst öllum
þetta fáránlegt. Það hefur mjög
margt breyst á þessum tíma,“ segir
hún en þessi bók var byrjunin á
ákveðinni vitundarvakningu.
Vitum meira um mat en pillur
Eitt helsta þemað í þessari bók er
einfaldlega áhersla á matinn. „Gott
og vandað, venjulegt hráefni er
ódýrara, umhverfisvænna og hollara
en allt duftið, pillurnar og maukið.
Það vill svo til að við vitum meira
um hollustu matvæla en fæðubótar-
efna, hvort heldur er andoxunarefna
eða annarra efna sem búið er að
vinna úr matnum og steypa í pillur,“
skrifar Laufey.
„Það spretta sífellt upp nýjar
ofurfæðistegundir, sem við höfum
aldrei heyrt um áður en verða allt í
einu alveg lífsnauðsynlegar, nýtt
fræ, ber, ofurávöxtur eða eitthvað
slíkt. Þetta er náttúrlega bara
markaðssetning og sölumennska.
Það er kannski allt gott að segja um
þessar blessuðu vörur en það er líka
allt gott að segja um okkar kræki-
ber og hafragraut og margt venju-
legt hráefni sem við þekkjum og er
miklu ódýrara. Ég held að það eigi
stóran þátt í því að fólk fórni hönd-
um yfir því hvað hollustan sé dýr.
Gott hráefni er yfirleitt dýrara en
óvandað hráefni. Það verður varla
umflúið. Flestum finnst grænmeti
og ávextir kosta sitt og ég vil ekki
gera lítið úr því,“ segir hún og út-
skýrir að það þurfi ekki að kaupa
sérstakar heilsuvörur í þar til
merktum hillum. „Ég er ekki að
segja að þetta séu ekki heilsu-
samlegar vörur en þær þurfa ekkert
endilega að vera heilsusamlegri.“
Hún minnist á í þessu sambandi
að varla sé hægt að opna blað án
þess að sjá auglýsingar um „alls
kyns efni, belgi og seyði“. Tísku-
straumar ráða miklu í heilsu-
umfjöllun og bókasölu og detta teg-
undir oft hratt í og úr tísku.
Gerð og gæði fitu og kolvetna
„Við vitum meira um mat í sjálfu
sér og hverskonar mataræði tengist
betri heilsu,“ segir hún og minnist á
nýjar opinberar ráðleggingar um
mataræði og næringu sem voru
kynntar seint á árinu 2013. Engin
bylting er þó þar á ferð. Ein
áherslubreytingin snýr að fitu og
kolvetnum. Í fyrri ráðleggingum var
lögð áhersla á að takmarka fitu og
þá einkum harða fitu. Nú er meira
rætt um gerð og gæði bæði fitu og
kolvetna frekar en magn hvors um
sig. Í því sambandi skiptir fyrst og
fremst máli úr hvaða mat við fáum
fituna og kolvetnin. Sérstaklega er
bent á mikilvægi þess að velja gróft
korn í stað kornvara úr fínmöluðu
og sigtuðu hveiti og enn meiri
áhersla er lögð á að spara sykurinn.
Núna virðist önnur hver fullorðin
manneskja sleppa brauði í mataræði
sínu en Laufey segir að frekar þurfi
að vanda valið á brauði en að sleppa
því. „Að velja heldur þessi grófu
brauð. Eitt grófasta brauðið sem við
getum fengið er venjulegt rúgbrauð,
sem er unnið úr heilkorni. Núna er-
um við að leggja áherslu á hvernig
kolvetni eru borðuð; þó það séu
engin ný sannindi að gróf brauð séu
hollari en þau fínu þá er ennþá
meiri áhersla núna á þetta grófa.“
Börn og barnafjölskyldur
Í bókinni er lögð áhersla á börn og
barnafjölskyldur. „Þetta er samt
enginn barnamatur sem eldra fólk
hefur ekki ánægju af því að borða.
Það er líka það sem við erum að
reyna að gera, róa þetta niður að
það þurfi að vera sérpakki fyrir alla.
Börn geta borðað nánast hvaða mat
MATREIÐSLUBÓKIN AF BESTU LYST 4 ER NÝKOMIN ÚT
Rödd skyn-
seminnar
Morgunblaðið/Golli
LAUFEYJU STEINGRÍMSDÓTTUR NÆRINGARFRÆÐING MÁ
MEÐ SANNI KALLA RÖDD SKYNSEMINNAR. HÚN SEGIR AÐ
ÞAÐ ÞURFI EKKI AÐ VERA DÝRT AÐ BORÐA HOLLT OG ÞAÐ
SÉ EKKI NAUÐSYNLEGT AÐ ELTAST VIÐ NÝJUSTU OFUR-
FÆÐUNA EÐA KAUPA BARA SÉRMERKTAR HEILSUVÖRUR.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Laufey er prófessor
við Háskóla Íslands en
hún útskrifaðist með
doktorspróf frá Col-
umbia-háskóla í New
York árið 1979.
sem er, það eru alyngstu börnin
sem þarf að taka tillit til og þá sýn-
um við í uppskriftunum hvernig
hægt er að taka frá fyrir þau. Það
þarf ekki að fara bæinn á enda til
að kaupa sérstaka olíu fyrir ung-
barnið. Við reynum að hafa þetta
einfalt án þess að hafa það óspenn-
andi. Áherslan er á mat sem kostar
ekki of mikið.“
Oft er rætt um að það sé svo dýrt
að borða hollt og vissulega er valið
erfiðast fyrir þá efnaminnstu. Lauf-
ey segir að samkvæmt upplýsingum
frá Hagstofu Íslands sé það nú
samt þannig að meira af heim-
ilispeningunum fari í sætindi og
slíkt heldur en grænmetið. „Lang-
flestir hafa eitthvert val. Þetta er
svolítið umhugsunarefni. Kjötið er
síðan dýrasti pósturinn enda dýrt að
framleiða kjöt. Við getum flest kom-
ist af með að borða minna kjöt,
fækka kjötmáltíðum eða minnka
kjötskammtinn. Það er ekki síður
hollt og ódýrara.“
Samkvæmt tölum Hagstofunnar
eru grænmetiskaup aðeins rúmlega
1% af heildarútgjöldum borið saman
við 2,8% vegna kjötkaupa og 1,5%
vegna sælgætis og sykurs.
Óhætt er að segja að Laufey sé
rödd skynseminnar í heilsufræð-
unum. Hún er búin að vera lengi í
fræðunum en hún fór til náms til
Bandaríkjanna árið 1967 og útskrif-
aðist með doktorspróf frá Columbia-
háskóla í New York árið 1979. „Þá
kom ég heim og byrjaði að messa
yfir liðinu og það er búið að standa
yfir nánast óslitið síðan,“ segir hún
og hlær smitandi hlátri. Á meðan
boðskapurinn er svona skemmti-
legur og gagnlegur má hún alveg
halda áfram að messa yfir okkur.
*Það spretta sífellt upp nýjar ofurfæðistegundir, sem viðhöfum aldrei heyrt um áður en verða allt í einu alveglífsnauðsynlegar, nýtt fræ, ber, ofurávöxtur eða eitthvað slíkt.
Þetta er náttúrlega bara markaðssetning og sölumennska.
Íslenskt kanínukjöt verður til sölu á matarmarkaði Búrsins í Hörpu um helgina. Kanínukjöt
inniheldur ekki mikla fitu og kólesteról en er próteinríkt. Lágt fituinnihaldið einkennist samt
sem áður af háu hlutfalli fjölómettaðra fitusýra, sem gerir kjötið að góðum kosti fyrir þá sem
huga að heilsunni. Kanínukjöt minnir á kjúkling bæði hvað varðar lit og áferð.
Kanínukjöt á matarmarkaði