Fréttablaðið - 01.03.2013, Blaðsíða 22
1. mars 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 22
Bæjarráð Grindavíkurbæj-
ar telur að hagsmunum bæj-
arins og þeirra svæða innan
skipulagsmarka Grinda-
víkurbæjar sem eru innan
Reykjanesfólkvangs geti
verið betur borgið innan
jarðvangs (e. Geopark)
frekar en fólkvangs. Bæj-
arráð hefur því falið bæj-
arstjóra og formanni bæj-
arráð,s sem er jafnframt
fulltrúi Grindavíkurbæjar í
stjórn Reykjanesfólkvangs,
að taka upp viðræður við aðra aðila
að fólkvangnum og umhverfisstofn-
un um möguleg slit á fólkvangnum.
Þessi ákvörðun bæjarráðs hefur
fengið nokkra umfjöllun sem von er.
Það gætir talsverðs misskilnings í
þeirri umræðu og sumir fjölmiðlar
gengið svo langt að túlka ákvörð-
unina þannig að Grindavíkurbær sé
að aflétta friðun svo orkufyrirtæki
geti virkjað að vild. Þeir fjölmiðlar
hafa ekki séð ástæðu til að leita upp-
lýsinga hjá Grindavíkurbæ.
Stjórn Reykjanesfólkvangs hefur
unnið drög að stjórnunaráætlun
fyrir fólkvanginn sem m.a. gerir ráð
fyrir sameiningu við Bláfjallafólk-
vang. Sú vinna er rót þeirrar
umræðu sem nú fer fram um fram-
tíð Reykjanesfólkvangs.
Hvað er fólkvangur?
Fólkvangar eru skilgreindir í
3. gr. í náttúruverndarlaga sem
„Landsvæði í umsjón sveitarfélags
eða sveitarfélaga sem friðlýst hefur
verið til útivistar og almennings-
nota“.
Reykjanesfólkvangur var stofn-
aður með reglugerð árið 1975 og
standa að honum sveitarfélögin
Reykjavík, Seltjarnarnes, Kópa-
vogur, Garðabær, Hafnarfjörð-
ur, Grindavík og Reykjanesbær.
Reykjanesfólkvangur nær hins
vegar ekki yfir landsvæði innan
allra sveitarfélaganna. Reykjavík-
urborg, Reykjanesbær og Seltjarn-
arnesbær leggja t.d. ekki til neitt
land en Grindavíkurbær leggur til
um 60% þess lands sem er
innan fólkvangsins. Sveit-
arfélögin hafa aldrei sam-
þykkt samvinnusamning
eins og kveðið er á um í
náttúruverndarlögum,
heldur hefur hefðin verið
sú að Reykjavíkurborg fer
með formennsku og greiðir
að mestu rekstrarkostnað.
Grindavíkurbær fer með
eitt atkvæði í stjórn fólk-
vangsins.
Að mati Grindavíkurbæj-
ar eru verndunarákvæði Reykjanes-
fólkvangs frekar takmörkuð og lítt
skilgreind. Í auglýsingu um Reykja-
nesfólkvang frá 1975 segir:
„Allt jarðrask er bannað innan
fólkvangsins nema með leyfi
Umhverfisstofnunar en undanskilin
er hagnýting jarðhita, t.d. í Krýsu-
vík, og mannvirkjagerð í því sam-
bandi.“
Ákvæðin setja því engar hömlur
á jarðhitavinnslu innan fólkvangs-
ins. Þvert á móti setur verndin tak-
markanir á allar framkvæmdir
NEMA jarðhitanýtingu. Ein stærsta
jarðvegsnáma landsins er auk þess
rekin innan fólkvangsins, þannig að
verndin hefur ekki verið mjög virk.
Vinnuvélar á leiðinni?
Í frétt á vefmiðlinum Smugunni er
því haldið fram að markmið Grinda-
víkurbæjar sé að auðvelda orkufyr-
irtæki að koma með vinnuvélar inn
í Reykjanesfólkvang og hefja fram-
kvæmdir. Hið rétta er að það er ekki
fyrirhuguð nein orkuvinnsla innan
skipulagsmarka Grindavíkurbæjar
í fólkvanginum. Slík vinnsla er hins
vegar fyrirhugað í landi Hafnar-
fjarðar og sem fyrr segir setur fólk-
vangskilgreiningin engar hömlur á
þá orkuvinnslu.
Hafnarfjarðarbær hefur hins
vegar unnið að gerð auðlindastefnu
að grindvískri fyrirmynd til að
marka sér stefnu um hvort og þá
hvernig orkunýting á að fara fram
innan þeirra skipulagsmarka.
Auðlindastefna
Grindavíkurbær var fyrst íslenskra
sveitarfélaga til að marka sér auð-
lindastefnu. Sú stefna miðar að
vernd og nýtingu náttúruauðlinda
innan sveitarfélagsins. Nokkur sam-
hljómur er milli auðlindastefnunn-
ar og Rammaáætlunar um vernd og
nýtingu orkuauðlinda sem Alþingi
hefur unnið að síðastliðin 20 ár.
Auðlindastefnan er eitt megin-
þemað í nýju Aðalskipulagi Grinda-
víkurbæjar, en í því er lögð svo-
kölluð hverfisvernd á ýmis svæði
innan sveitarfélagsins sem inni-
halda náttúru- og menningar minjar.
Sem dæmi má nefna Eldvörp, Sela-
tanga, Húshólma og Brimketil.
Þessar minjar eru meðal þeirra
sem Reykjanesjarðvangur mun gera
hærra undir höfði og aðgengilegri
fyrir ferðafólk. Engin hverfisvernd-
arsvæði eru innan Reykjanesfólkv-
angsins.
Geopark, eða jarðvangur, er ekki
skilgreindur í lögum. Um þá gilda
hins vegar ákveðnir vottunarskil-
málar sem UNESCO hefur sett.
Það eru tæplega 100 jarðvangar til
í heiminum og um helmingurinn í
Evrópu. Einn slíkur hefur þegar
fengið vottun á Íslandi, þ.e. Katla
Geopark á Suðurlandi.
Tilgangur Reykjanes Geopark er
að vernda og nýta jarðminjar svæð-
isins í þágu sjálfbærrar þróunar
og eflingar byggðarinnar. Að mati
Grindavíkurbæjar er mögulegt að
sinna þeim svæðum sem eru innan
Reykjanesfólkvangs betur með því
að beita hverfisverndarákvæðum
skipulagslaga og vottunarskilmál-
um UNESCO en hefur verið gert
með skilmálum Reykjanesfólkv-
angs.
Reykjanesfólkvangur eða
Reykjanes Geopark
Þórður Snær Júlíusson
skrifaði í Skoðun Frétta-
blaðsins 27. febrúar
[Hægri varð vinstri] um
Sjálfstæðisflokkinn með
þeim hætti sem er nær því
að vera pólitískur áróður
en blaðamennska.
Er Þórður Snær eins máls
blaðamaður sem sér bara
ESB en ekkert annað?
Því hann þaggaði niður
öll góðu málefnin sem
voru samþykkt á Lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins, sem
hefur lagt áherslu á að þjóðin fái
að kjósa um það hvort aðildar-
viðræðum við ESB verði haldið
áfram. Hvað er svona slæmt við
það? Má þjóðin ekki kjósa um það
hvort hún vilji að viðræðunum sé
haldið áfram?
Og hvaða röklausa vitleysa er
það, sem kom fram í Skoðun Þórð-
ar Snæs, um að eini frelsisflokk-
ur Íslands, Sjálfstæðisflokkurinn,
ætli sér ekki að tryggja frelsi og
framþróun í samfélaginu? Eða að
hann ætli ekki að auðvelda erlend-
um aðilum að fjárfesta í íslensku
atvinnulífi?
Og er Þórður Snær að taka sér
stöðu með andlitslausum og meint-
um síkópatískum vogunarsjóð-
um, sem hafa ætlað sér að eign-
ast Ísland með húð og hári, þegar
hann gagnrýnir að Sjálfstæðis-
flokkurinn ætli að hemja arðrán
þeirra á Íslandi?
Allt þetta er beinlínis fárán-
legt og á frekar heima á athuga-
semdasíðum DV en í Skoðun virts
viðskiptablaðamanns hjá Frétta-
blaðinu. Því þótt Þórður Snær sé
greinilega stuðningsmað-
ur Samfylkingarinnar,
og jafnvel Bjartrar (eða
svartrar) framtíðar, getur
hann ekki leyft sér slíkt
röklaust lýðskrum sem
byggir á blekkingum en
ekki á sannleikanum.
Heimilin
Og hvers vegna þaggar
Þórður Snær niður áform
Sjálfstæðisflokksins um
lækkun skatta og hækkun
á útborguðum launum? Með lækk-
un tekjuskatts, einföldun á skatt-
kerfinu og brottfalli þrepaskipt-
ingar? Og afnám stimpilgjalda?
Finnst Þórði Snæ þetta ekki skipta
neinu máli? En aðeins ferli aðild-
arviðræðnanna?
Eða lækkun tryggingargjalds, svo
fyrirtæki geti hækkað laun og
ráðið fleira fólk? Eða að draga úr
vægi verðtryggingar í húsnæðis-
og neytendalánum? Að auðvelda
afborganir af húsnæðislánum
með skattaafslætti? Að fella niður
skatt þegar greitt er inn á húsnæð-
islán? Eða að leyfa skuldsettum
íbúðareigendum að hefja nýtt líf
án gjaldþrots? Skiptir þetta Þórð
Snæ engu máli? En aðeins ferli
aðildarviðræðnanna?
Eða að lækka virðisaukaskatt? Að
einfalda vörugjöld og afnema þau
að lokum? Og að lækka bensín-
gjald, sem lækkar höfuðstól lána
heimilanna? Hvers vegna minn-
ist Þórður Snær ekki einu orði á
allt þetta?
Hanna Birna
Og Þórður Snær getur ekki held-
ur leyft sér að tala niður Hönnu
Birnu Kristjánsdóttur vegna þess
að hún hlýddi ekki vinstrimönn-
um og andstæðingum Sjálfstæðis-
flokksins, sem vildu stjórnast með
hana og etja henni út í annan for-
mannsslag til að eyðileggja fram-
tíð hennar og Sjálfstæðisflokkinn
í leiðinni.
Það er einfaldlega ósmekklegt
að dylgja um að Hanna Birna hafi
viðhaft „Davíðslegan aulahúmor“
á Landsfundi Sjálfstæðisflokksins
þar sem hún talaði til pólitískra
samherja sinna um pólitíska and-
stæðinga í upphafi kosningabar-
áttu.
Aldrei hefur Þórður Snær skrif-
að um það Skoðun þegar Jóhanna
Sigurðardóttir ræðst ósmekklega
á Sjálfstæðisflokkinn. Eða þegar
Steingrímur J. Sigfússon hefur
gert hið sama. Eða Björn Valur
Gíslason. Eða Þór Saari. Eða aðrir.
Hvers vegna mega í huga Þórð-
ar Snæs aðeins sumir tala um póli-
tíska andstæðinga á sínum lands-
fundum, en ekki forystumenn
Sjálfstæðisflokksins? Svona mál-
flutningur er til skammar og
meira í ætt við hreinræktað-
an pólitískan áróður en blaða-
mennsku.
Pólitískur áróður eða blaða-
mennska?
Undanfarið hefur hávær
hópur verið með greinar og
heilsíðuauglýsingar í blöð-
unum um að efna til mót-
mæla: Umhverfisráðherra
vogar sér að skerða frelsi
manna til ferðalaga. Þar
komu alls konar rök fram
sem má skoða nánar.
Mikið er hamrað á því
að fatlaðir einstaklingar
og aldrað fólk komist ekki
í óbyggðir sökum þess að
það geti ekki gengið og
borið farangurinn sinn. Þar
af leiðandi þyrfti þetta fólk að nota
farartæki af ýmsum gerðum. En þá
spyr ég á móti: Var einhver að spá í
fjölda fólks sem á ekki tól og tæki
til að brölta um á hálendinu eins og
þeim sýnist? Og kemst þar af leið-
andi ekki á alla staði? Ég held að
flestir þurfi yfirleitt að sætta sig við
að komast ekki allt sem þá langar
til. Hverjir geta svo sem farið upp á
Hvannadalshnúk nema hraustustu
menn? Nema Halldór Ásgrímsson
sem hafði nóg milli handa á sínum
tíma með tólum og tækjum.
Ekki vorkunn
Ég fagna því að loksins er verið að
kortleggja hálendið okkar sem er
einstætt á heimsvísu. Þar er ein-
faldlega ólíðandi að sjá ökuslóða
hingað og þangað út um allt og hver
ekur eins og honum sýnist undir
forsendum frelsisins. Rökin um
að menn mættu nú ekki fara leng-
ur á svæði sem þeir eru vanir að
heimsækja: „Fjölskyldur í berja-
mó eða veiðimenn á sínar gömlu
slóðir“ eru ekki mjög sannfærandi.
Menn þurfa stundum að bregða út
af gömlum vana: Fjölskyldur gætu
einfaldlega gengið smá spöl í sinn
berjamó eða fundið annað sem er
nálægt viðurkenndum ökuslóðum.
Og veiðimönnunum er ekki vorkunn:
Þeir gætu tekið smá göngutúr í stað-
inn fyrir að geta veitt næstum því
út úr bílnum sínum. Menn eru upp
til hópa mjög íhaldssamir. Það sem
þeir hafa alltaf gert eða
máttu alltaf gera er þeim
heilagt. En tímarnir breyt-
ast og við þurfum að læra
upp á nýtt: Náttúran okkar
er gersemi sem við þurfum
að passa upp á. Miður finnst mér að
hávær hópur sem hefur greinilega
talsvert fjármagn milli handanna
og getur splæst í heilsíðuauglýs-
ingar trekk í trekk skuli reyna að
valta yfir þá sem láta lítið fyrir sér
fara en höfðu kannski líka einhvern
málstað að vernda. Ég þarf að segja
það að upplifun mín af óbyggðunum
skerðist talsvert við það að heyra
vélarhljóð, finna bensínstybbu og
sjá slóðir út um allt.
Góður punktur í þessum
umræðum er að merkingum á
vegum eru víða ábótavant. Þetta
kemur sér verst fyrir erlenda ferða-
menn sem koma sér oft í ógöngur
sökum upplýsingarleysis. En fyrir
heimamenn ætti þetta ekki að vera
neinn vandi, sérlega þegar þessi
kortagrunnur mun vera tilbúinn og
allir ættu að geta séð hvar eru lög-
legar slóðir og hvar ekki.
Í lokin langar mig að varpa fram
einni spurningu fyrir allt þetta
frelsiselskandi fólk sem er núna að
mótmæla nýju náttúruverndarlög-
unum: Myndir þú fylgja merkingum
sem segja greinilega að þessi slóð sé
lokuð? Eða gefur þú skít í þetta og
ekur hana samt af því að þú hefur
alltaf gert það? Mýmörg dæmi sýna
að menn aka slóðir þó að þeim hafi
verið lokað greinilega, bæði með
skiltum, stórum steinum, slám o.fl.
Menn taka bara sveig í kringum
slíkt og gera það sem þeim sýnist:
Undir formerkjum frelsisins.
Ferðafrelsi – fyrir
hverja?
Árið 2003 voru nokkrir
skólafélagar og fjölskyldu-
vinir stjórnarmenn í Lífeyr-
issjóði Austurlands. Stuttu
eftir aldamótin síðustu fóru
fréttir að berast af því að
stjórnarmennirnir hefðu
alls ekki hugað nógu vel að
því almannafé sem þeim
var treyst fyrir. Fréttir af
hugsanlegu fjármálabraski
fór eins og eldur í sinu yfir
allt Austurland og mörgum
var illa brugðið.
Opinberlega byrjaði
sagan 10. apríl 2003 með því að
nokkrir sjóðsfélagar í Lífeyris-
sjóði Austurlands kærðu sjóðinn
og kröfðust rannsóknar á lánveit-
ingum til ýmissa aðila. Árið 2001
hafði sjóðurinn þurft að afskrifa
270 milljónir króna vegna gjald-
fallinna lána og annarra viðskipta
við verðbréfafyrirtækið Burnham
International, sem varð gjaldþrota,
og Guðmund Franklín Jónsson verð-
bréfasala. Einnig voru afskrifaðar
ríflega 800 milljónir vegna eignar í
óskráðum hlutabréfum, innlendum
sem erlendum. Í kæru sjóðsfélaga
var óskað eftir rannsókn á störf-
um framkvæmdastjóra og bókara
sjóðsins, á kaupum á hlutabréfum
sem gerð voru án vitundar stjórnar
og vegna ófullnægjandi endurskoð-
unar. Vegna þessa máls þurfti Líf-
eyrissjóður Austurlands að skerða
réttindi sjóðfélaga um 5,4%.
Í litlu samfélagi logaði allt stafn-
anna á milli. Hvernig gátu menn í
lífeyrissjóðum leyft sér annað eins?
Hvar voru eftirlitsaðilarnir? Hver
ber ábyrgð? Hvers vegna gæta
stjórnvöld landsins ekki að því að
sparnaður Austfirðinga sé
öruggur?
Þáverandi stjórnarformað-
ur barðist erfiðri baráttu
um að fá málið upplýst.
Hann vildi ekki eiga yfir
höfði sér óskilgreindar
fyrndar sakir. Hann vildi
umræðu um hver ábyrgð Kaup-
þings, sem hafði séð um gjörn-
ingana fyrir hönd lífeyrissjóðsins,
væri. Hann vildi kanna hvernig
málum væri háttað í öðrum lífeyr-
issjóðum. Hann þekkti starfsemi líf-
eyrissjóða landsmanna og vildi að
kerfið yrði tekið til endurskoðun-
ar þannig að hægt væri að snúa af
þeirri braut sem byrjað var að feta.
Málið var aldrei klárað, að hluta
til var það fyrnt og að öðrum hluta
að mestu látið niður falla. Eftir stóð
að í umræðunni og minningunni fór
eitthvað fram í Lífeyrissjóði Austur-
lands sem ekki átti að geta átt sér
stað í siðaðra manna samfélagi.
Sagan hefur sýnt að æfingarn-
ar sem voru stundaðar í Lífeyris-
sjóði Austurlands voru regla frekar
en undantekning. Hefðu hlutirn-
ir farið á annan veg hefði hugsan-
lega verið hægt að koma í veg fyrir
annað og meira tjón. Ef málið hefði
verið rannsakað ofan í kjölinn og
ábyrgð manna skýrð, eins og stjórn-
arformaðurinn lagði alla tíð megin-
áherslu á, væri landið hugsanlega í
annarri stöðu í dag.
Gömul saga og ný
(Saga af lífeyrissjóði)
JARÐMINJAR
Róbert
Ragnarsson
bæjarstjóri í
Grindavík
STJÓRNMÁL
Ragnar
Halldórsson
ráðgjafi
LÍFEYRISSJÓÐIR
Inga Sigrún
Atladóttir
guðfræðingur,
skipar 2. sæti á lista
VG í Suðurkjördæmi
NÁTTÚRU-
VERND
Úrsúla
Jünemann
kennari og
leiðsögumaður
➜ Tilgangur Reykjanes
Geopark er að vernda og
nýta jarðminjar svæðisins í
þágu sjálfbærrar þróunar og
efl ingar byggðarinnar.
➜ Náttúran okkar
er gersemi sem við
þurfum að passa upp
á.
➜ Í litlu samfélagi
logaði allt stafnanna
á milli.
➜ Það er einfaldlega
ósmekklegt að dylgja um að
Hanna Birna hafi viðhaft
„Davíðslegan aulahúmor“
á Landsfundi Sjálfstæðis-
fl okksins þar sem hún talaði
til pólítískra samherja …