Fréttablaðið - 16.11.2013, Blaðsíða 18

16. nóvember 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Óvænt stökk enginn upp á nef sér þegar skýrsla hagræðingarhóps ríkis-stjórnarinnar birtist í
vikunni. Ástæðan er ugglaust sú
að í henni er ekki það sprengiefni
sem véfréttir af starfi hópsins
höfðu gefið tilefni til að ætla að
þar yrði að finna.
Ein helsta gagnrýni stjórnar-
andstöðunnar var sú að hafa ekki
fengið að sjá skýrsluna á vinnslu-
stigi. Athugasemdir af því tagi
hefðu hugsanlega átt nokkurn
rétt á sér ef hér væru á ferðinni
fullgerðar tillögur sem stjórnar-
meirihlutinn hefði þegar samein-
ast um og biðu aðeins formlegs
samþykkis Alþingis.
Skýrslan er
hins vegar ekki
af þeim toga.
Hún geymir vel-
útfærðan lista
yfir rúmlega
eitt hundrað
hugmyndir um
hagræðingu og
kerfisbreyting-
ar. Nokkrar þeirra eru ferskar,
aðrar hafa sést áður og sumar eru
þegar til skoðunar í ráðuneytum
eða jafnvel komnar í framkvæmd
eins og utanríkisráðherra stað-
hæfir varðandi lækkun á fram-
lögum til þróunaraðstoðar.
Misskilningurinn um ætlað efni
skýrslunnar stafar trúlega af því
að í henni sátu áhrifaríkir þing-
menn sem á stundum hafa verið
fyrirferðarmeiri í fjölmiðlum en
ríkisstjórnin. Hald manna hefur
sennilega verið að slíkur hópur
skilaði endanlegum og útfærðum
tillögum sem hann hefði í krafti
pólitískra áhrifa þegar náð meiri-
hlutastuðningi við.
Segja má að staða málsins sé á
því þrepi sem algengt er í slíkri
vinnu að embættismenn hafi
lagt fram hugmyndalista fyrir
pólitíska forystu, fyrst til frek-
ari greiningar og rökstuðnings
og síðar til að tryggja pólitísk-
an stuðning. Í raun er pólitíska
starfið við þetta þarfa og góða
verk eftir.
Enginn stökk upp á nef sér
Pólitík er stundum sögð vera list hins mögulega. Að svo miklu leyti sem sú staðhæfing
er rétt á hún við það verkefni sem
hér er verið að leggja af stað með.
Hvort tveggja er að það er efnis-
lega flókið og pólitískt snúið.
Satt best að segja er það frem-
ur umhugsunarefni hvort rétt hafi
verið að birta hugmyndalistann á
þessu þrepi vinnunnar en að gagn-
rýna að hann hafi ekki verið kynnt-
ur fyrr. Um leið og ein hugmynd er
skotin í kaf er hætt við að þeir fái
aukið púður sem eru í skotgröfun-
um til að verjast öðrum.
Í því ljósi hefði verið æskilegt að
pólitíska vinnan væri lengra komin
í fyrstu skýrslu. Alltént hefði það
verið líklegra til að styrkja fram-
gang málsins ef pólitíska skuld-
bindingin væri ríkari og ótvíræðari
þegar svo umfangsmiklar tillögur
koma til umræðu. Á móti kemur að
eðlilegt er að umræðan hefjist áður
en menn standa frammi fyrir orðn-
um hlut. Erfitt getur verið að finna
jafnvægið þarna á milli.
Í byrjun var um það rætt að
vinna hagræðingarhópsins myndi
standa allt kjörtímabilið. Það var
trúverðugt miðað við umfang
málsins. Nú hefur formaður hóps-
ins verið ráðinn aðstoðarmaður
forsætisráðherra meðal annars
til að vinna að framgangi þessara
hugmynda. Ekkert er við þá ráð-
stöfun að athuga. Þingmenn geta
verið aðstoðarmenn ráðherra eins
og hverjir aðrir kjósi menn það.
Þessi skipan mála bendir í hina
röndina til að ákveðið hafi verið
að taka pólitísku forystuna í þessu
máli úr þingmannanefndinni og
inn í forsætisráðuneytið. Ugglaust
er hugsunin sú að gefa viðfangsefn-
inu meira pólitískt vægi en í upp-
hafi var áformað. Sé svo fer vel á
því. Það gefur til kynna að ríkis-
stjórnin ætli að láta reyna á list
hins mögulega.
List hins mögulega
Fyrstu viðbrögðin við skýrslu hagræðingarhópsins eru vissulega bundin fyrirvör-
um af ýmsu tagi. En almennt eru
þau jákvæð og vísbending um að
víðtækur skilningur sé á nauð-
syn umfangsmikillar hagræð-
ingar í ríkisrekstrinum og jafn-
vel kerfisbreytinga.
Fyrir ári var birt skýrsla ráð-
gjafarfyrirtækisins McKinsey
um vaxtarmöguleika Íslands.
Hún geymdi raunverulegt
sprengiefni og leiddi meðal ann-
ars í ljós að raunvöxtur á síðustu
þrjátíu árum var umtalsvert
minni hér en í grannlöndun-
um og framleiðni vinnuafls um
fimmtungi minni. Sjávarútveg-
urinn var eina atvinnugreinin
sem stóðst alþjóðlegan saman-
burð í framleiðni.
Ekki er ofmælt að sú skýrsla
sé eitt markverðasta framlag
til efnahagsumræðunnar í lang-
an tíma. Nefnd var skipuð til að
vinna að framgangi þeirra hug-
mynda sem settar voru fram
í henni. En athyglisvert er að í
kosningabaráttunni síðastliðið
vor myndaðist algjör samstaða
um að samkjafta um þetta póli-
tíska púður.
Þær staðreyndir sem við blasa
í McKinsey-skýrslunni kalla á
umfangsmiklar kerfisbreyting-
ar í þjóðarbúskapnum í heild.
Án þeirra er lítil von um við-
reisn Íslands. Ærin ástæða er
til að kalla eftir afstöðu ríkis-
stjórnarinnar til þeirrar vinnu
í samhengi við hugmyndalista
hagræðingarhópsins í ríkisfjár-
málum. Þessi tvö viðfangsefni er
ekki unnt að slíta í sundur.
Samstaða um að samkjaft a
FYRIR FÓLKIð Í LANDINU
Aðalheiður Steingrímsdóttir, formaður Félags framhaldsskólakennara
Aðalsteinn Árni Baldursson, formaður Framsýnar
Drífa Snædal , framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins
Gylfi Arnbjörnsson, forseti Alþýðusambands Íslands
Helga Jónsdóttir, framkvæmdastjóri BSRB
Steinunn Rögnvaldsdóttir, kynjafræðingur
Sjöfn Ingólfsdóttir og Ögmundur Jónasson stýra þinginu
Nánari upplýsingar á www.vg.is
SKIPTIR SAMSTAÐA MÁLI?
MÁLEFNAÞING UM KJARABARÁTTU
OG VERKALÝðSMÁL
16. nóvember kl. 13.00 - 17.00 í IÐNÓ
ALLIR
VELKOMNIR
S
igmundur Davíð Gunnlaugsson forsætisráðherra lagði
í byrjun vikunnar fram þarft frumvarp á Alþingi. Það
fjallar um aðgerðir til að draga úr reglubyrði atvinnulífs-
ins og efla samkeppni. Meiningin er að standa betur að
undirbúningi löggjafar þannig að hún verði ekki til þess
að leggja óþarfar byrðar og skriffinnsku á fyrirtækin í landinu.
Nú fer ekki á milli mála að reglur eru nauðsynlegar til að
passa upp á alls konar almannahagsmuni, til dæmis að vernda
umhverfið og heilsu fólks og tryggja hag neytenda. En það er
jafnljóst að opinbert regluverk er á sumum sviðum komið út í
öfgar og flækjurnar áreiðanlega ekki nauðsynlegar til að tryggja
almannahagsmuni.
Við þekkjum ýmis dæmi um
slíkt. Viðskiptaráð hefur til
dæmis ítrekað á undanförnum
árum vakið athygli á því hversu
fáránlega dýrt er og flókið að
koma af stað einföldum rekstri
eins og litlu kaffihúsi eða bar.
Til þess þarf fimm opinber leyfi
og vel á fjórða tug vottorða.
Kostnaðurinn við pappírana er mörg hundruð þúsund krónur.
Verðandi veitingamenn þurfa að þvælast þvers og kruss um
frumskóg opinberra stofnana og eftirlitsaðila og heimsækja suma
oftar en einu sinni.
Sennilega var ekki meining löggjafans að hafa þetta svona, en
af því að heildarsýnina skortir og fáir hafa velt fyrir sér hvernig
mismunandi lög og reglur spila saman endar regluverkið með að
verða svona fráleitlega flókið og þungt í vöfum.
Skrifræði af þessu tagi getur hreinlega latt fólk frá að stofna
fyrirtæki og láta að sér kveða í atvinnulífinu. Það segir sig líka
sjálft að lítil fyrirtæki bera hlutfallslega miklu meiri fyrirhöfn
og kostnað af flóknu regluverki en þau stóru.
Ætlunin með frumvarpi forsætisráðherra er að leita „einfaldra,
skilvirkra og hagkvæmra leiða til að ná fram samfélagslegum
markmiðum.“ Það getur þýtt að ekki þurfi endilega alltaf nýja
lagasetningu til, heldur sé hægt að ná markmiðunum með öðrum
leiðum. Sömuleiðis er meiningin að festa í sessi þá meginreglu að
innleiða ekki íþyngjandi reglu nema önnur slík víki þá í staðinn.
Í þessum tilgangi á að stofna óháð ráð, svokallað regluráð, sem
á að vera stjórnvöldum til ráðgjafar um hvernig eigi að ná þess-
um markmiðum. Ráðuneyti, ríkisstofnanir og sveitarfélög eiga að
bera undir ráðið allar lagabreytingar og breytingar á stjórnvalds-
fyrirmælum sem hafa áhrif á atvinnulíf og samkeppni. Athuga-
semdir ráðsins eiga svo að birtast með frumvörpum þegar þau
koma til kasta Alþingis.
Mikið af löggjöf sem snertir atvinnulífið kemur til okkar frá
Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn. Ráðið mun ekki
geta haft miklar skoðanir á meiripartinum af henni, en í sumum
tilvikum er þó svigrúm til að ganga skemmra en tilskipanir ESB
kveða á um. Slíkt dæmi hefur verið í fréttum nýlega; löggjöf
um að olíufélög verði að blanda lífrænu eldsneyti í olíuna hefði
ekki þurft að taka gildi fyrr en eftir sjö ár. Slíkan frest hefði að
sjálfsögðu átt að nýta.
Almennt er það góð nálgun að undirbúa löggjöf betur þannig
að hún sé einfaldari, gegnsærri og minna íþyngjandi. Það er rétt
að byrja á atvinnulífinu, en það sama á að sjálfsögðu við um ýmis
lög og reglur sem snerta daglegt líf borgaranna. Þar má einfalda
ýmislegt.
Ríkisstjórnin vill draga úr skriffinnskunni:
Léttara regluverk
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is