Fréttablaðið - 16.11.2013, Qupperneq 20

16. nóvember 2013 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 20
Í dag hefst Kirkjuþing
hinnar íslensku þjóð-
kirkju sem í sjálfu sér er
ekki í frásögur færandi.
Ég sem fulltrúi vígðra
manna í Suðurprófasts-
dæmi hyggst sitja þingið.
Það er þó ekkert sjálf-
sagt.
Ég fékk heilastíflu,
slag eða heilablæðingu
eða hvað við eigum að
kalla það í febrúar sl. Ef
ekki væri fyrir hárrétt viðbrögð
dóttur minnar 9 ára, starfsfólks
sjúkrabíls, starfsfólks og lækna
á taugadeild og taugaskurðdeild
Fossvogsspítala væri ég búinn að
vera dauður lengi. Síðan tók við
frábær umönnun Grensáss og
síðar nærsamfélags.
Ég virðist ætla að ná bærilegri
heilsu þó vafi leiki á einu, tali, og
þá kem ég að þeirri framhleypni
minni að ætla að mæta á vinnu-
þing og málþing kirkjunnar sem
fulltrúi altalandi fólks.
Skylt er að taka það fram að
það virðist vera hluti af með-
ferðinni að telja sjúklingum trú
um að þeir geti mikið og geti
meira fljótlega. Þannig hef ég
alltaf staðið í þeirri trú að ég
yrði altalandi fljótlega. Slík trú
heldur í manni lífinu.
Á hverju ári fá 400 Íslendingar
slag (samheiti), rúmlega einn á
dag. Margir þeirra verða mál-
stola um lengri eða skemmri
tíma.
Fyrir utan þá sem
veikjast eiga margir erf-
itt um mál. Eru með ein-
hverjum hætti málhaltir.
Þá eru ótaldar allar þær
milljónir sem búa þar
sem móðurmál þeirra
er ekki viðurkennt. Á
Íslandi einu tugþúsund-
ir. Allt þetta fólk býr við
þau ósköp að geta ekki
tjáð sig nema þá hægt og
„illskiljanlega“.
Mínir eigin fordómar
Er það ekki svo, Baldur, að þú
hugsar hægar og ógreinilegar og
þess vegna talar þú svona hægt?
spurði mig hreint út vel mein-
andi og vel gerður maður og þá
runnu upp fyrir mér mínir eigin
fordómar. Fólk setur nefnilega
samasemmerki milli málhraða
(tækni) og greindar eða færni.
Sá sem ekki talar af færni er illa
gefinn, hvort sem það er mál-
stol af völdum heilaröskunar eða
vegna skorts á móðurmáli.
Þetta fólk dregur sig því í hlé
smám saman, stór hluti af því.
„Hefurðu látið einhvern úr
fjölskyldunni sýna þér þetta,
vinur?“ er svarið sem ég fæ frá
vel meinandi ráðgjafa hjá síma-
fyrirtæki. Viðmót fólks snar-
breytist þegar maður fer að tala
og sæmdarheitið „vinur“ verður
áberandi. Fólk vill vera gott við
mann. Það rann upp fyrir mér
að ég hef haft svipaða afstöðu til
fólks. Lagt greind og málfærni
að jöfnu.
Það er lágmark að fólk sé með-
vitað um þetta. Útlendingar eru
að jafnaði eins vel gefnir og inn-
fæddir. Þeir sem verða fyrir
heilaröskun missa ekki hæfi-
leikann til rökréttrar hugsunar
þó að hæfileikinn til tjáskipta
skerðist oft tímabundið og þá oft
vegna talfæra eða boða til þeirra.
Hjá sjálfum mér hefur gerst það
sama og hjá mörgum öðrum.
Samfara æfingum hefur greind-
arvísitala mín hækkað. Óþarfi að
liggja á því.
Ég mun því sitja kirkjuþing
sem fulltrúi vígðra í Suðurkjör-
dæmi en einnig sem fulltrúi
allra þeirra sem ekki geta tjáð
sig eins og áður. Fulltrúi þeirra
málhöltu. Ég vona að sem flestir
þeirra komi sem oftast og sem
mest fram í dagsljósið. Ég er
laus við fordóma í garð þeirra
sem tala hægt eða ógreinilega.
Það er frekar að ég hafi komið
mér upp fordómum í garð þeirra
sem tala of hratt. En það er efni í
aðra grein.
Þetta fólk dregur sig í hlé –
af málhöltum!
SAMFÉLAG
Baldur
Kristjánsson
prestur
Sigurður Ingi Jóhanns-
son sjávarútvegsráðherra
hefur lýst því yfir að hann
ætli að setja makríl inn
í kvótakerfið. Með því
verður makrílkvóti fram-
seljanlegur og gríðar-
lega verðmætur. Sigurð-
ur segir að það hafi sýnt
sig að kvótakerfi fram-
seljanlegra veiðiheimilda
sé „gríðarlega þjóðhags-
lega hagkvæmt“. Það má
til sanns vegar færa. Auð-
vitað á makríll að fara inn
í kvótakerfið.
Það að makríll eigi að fara inn í
kvótakerfið þýðir hins vegar ekki
að úthluta eigi þessum glænýja
markrílkvóta án endurgjalds (eða
svo gott sem). Það er ekkert sem
segir að það þurfi að vera sama-
semmerki milli kvótakerfis og
gjafakvóta.
Sjávarútvegsráðherra segir að
horft verði til veiðireynslu, verð-
mætasköpunar og „væntanlega
einhverra fleiri þátta“ við úthlut-
unina. Sjávarútvegsfyrirtækin
sem veitt hafa makríl á síðustu
árum hafa að mestu getað notað
þau skip og þann tækjabúnað sem
þau áttu hvort sem er og var ekki
fullnýttur þar sem veiðar á upp-
sjávarfiski á sér stað í skorpum.
Makríllinn var hreinn bónus fyrir
uppsjávarfyrirtækin sem hægt
var að sækja í milli þess sem þau
sóttu í loðnu og síld. Að úthluta
verðmætum upp á tugi milljarða
á þessum grundvelli orkar
tvímælis svo ekki sé fastar
að orði kveðið.
Sjávarútvegsráðherra
segist hafa leitað eftir
samráði við útgerðarmenn
jafnt stóra sem smáa og
vonast til að finna lausn
sem flestir geta sætt sig við.
Hér á hann auðvitað við flestir
útgerðarmenn. Einhverra hluta
vegna hefur hann ekkert samráð
við skattgreiðendur og sjúklinga
á Landspítalanum. Ætli þeir séu
sáttir við að ráðherra úthluti gríð-
arlegum verðmætum langt undir
markaðsverði? „Sátt“ í sjávarút-
vegsmálum virðist alltaf þýða að
útgerðarmenn séu sáttir. Þjóðin er
algjört aukaatriði í því sambandi.
Ég hef einfalda spurningu fyrir
ráðherra: Hvað er það sem mælir
gegn því að nýútgefinn makríl-
kvóti verði boðinn upp?
Með því myndi kvótinn renna til
þeirra sem geta búið til mest verð-
mæti með hann (hagkvæmnin sem
honum er tíðrætt um í þessu sam-
bandi). Og ríkissjóður myndi fá
talsverðar tekjur. Þær mætti nota
til þess að lækka skatta eða bæta
þjónustu (til dæmis á Landspítal-
anum). Ekki veitir af.
Kvótakerfi =
gjafakvóti?
Kynfræði (sexology)
hefur þann megintilgang
að auka þekkingu okkar á
manninum sem kynveru.
Fræðigreinin kynfræði
er rétt að slíta barns-
skónum hérlendis og
mikilvægt að hlúa vel að
fyrstu skrefunum í allri
þróun, ekki síst uppbygg-
ingu menntunar innan
kynfræða.
Langvarandi skortur á
faglegri menntun í kynfræðum
hefur hægt á framþróun heild-
stæðrar stefnumótunar í kynheil-
brigðismálum sem lýtur að þróun
kynfræðslu og klínískrar vinnu
svo og forvarnarstarfs og rann-
sókna. Þrátt fyrir að íslensk lög
kveði á um að heilbrigðisstéttir
og kennarar eigi að veita fræðslu
og ráðgjöf um kynferðismál þá
hefur minna farið fyrir ákvæð-
um um hvaða menntun þeir skuli
hafa til að sinna þessu lögboðna
hlutverki. (Lög um ráðgjöf og
fræðslu varðandi kynlíf og barn-
eignir… nr. 25/1975). Þetta hefur
ekki verið viðunandi og síst til
þess fallið að festa fræðigrein-
ina í sessi.
Starfsheitið kynfræðingur er
enn sem komið er ekki lögvernd-
að starfsheiti á Íslandi. Það firr-
ir samt ekki einstaklinga ábyrgð
á gjörðum sínum og í því sam-
bandi má nefna að allar heil-
brigðisstéttir hafa sett sér siða-
reglur. Það er öllum frjálst að
fjalla um kynlíf en borið hefur
á því um árabil að starfs-
heitin kynfræðingur og
kynlífsráðgjafi hafi verið
notuð í tengslum við kyn-
lífsumfjöllun án þess að
viðkomandi hafi hlotið til-
skilda menntun. Við teljum
það ámælisvert. Þrátt fyrir
vinsamlegar ábendingar
hefur slík titlaskreyting
gerst ítrekað.
Kæruleysi
Við teljum að slíkt kæruleysi
slái ryki í augu almennings sem
þarf að vera upplýstur um að sér-
fræðiþekkingar sé þörf í sam-
bandi við störf við kynfræðslu
eða lausnir á kynlífsvanda. Það
er ekki nóg að hafa skrifað pistla
um kynlíf í fjölmiðlum til að
nota starfsheitin kynfræðingur
eða kynlífsráðgjafi. Ekki frekar
en að til dæmis matarblogg geri
bloggara að næringarfræðingi.
Kynfræðifélag Íslands (Kynís)
á aðild að samtökum norrænna
kynfræðifélaga (Nordic Associ-
ation for Clinical Sexology –
NACS) en samtökin hafa útbúið
samnorræna staðla eða kröfur
um menntun innan kynfræða.
Lágmarkskrafa er að þeir sem
vinna kynfræðistörf afli sér við-
eigandi menntunar í fræðunum
hvort sem um er að ræða kyn-
fræðistörf við kynfræðslu eða
störf á klínískum vettvangi.
Árið 2003, að frumkvæði
þáverandi stjórnar Kynfræði-
félags Íslands, hófst vinna við
undirbúning að kynfræðinámi
á háskólastigi. Þrjár deildir
innan Háskóla Íslands tóku að
lokum kynfræðinám upp á sína
arma og bjóða upp á þverfræði-
legt 30 ECTS diplómanám (þrjú
sjálfstæð námskeið) í kynfræði
á meistarastigi við Háskóla
Íslands.
Áðurnefnt diplómanám veitir
ekki titil eða eða réttindi innan
kynfræða en veitir aðgang að
frekara námi svo sem í Svíþjóð,
Danmörku, Noregi, Bretlandi
Bandaríkjunum og Ástralíu.
Eftir heildstætt framhaldsnám
innan kynfræða er síðan hægt
að sérhæfa sig í kynfræðslu eða
í klínískri kynfræði og fá réttindi
sem kynfræðari, kynlífsráðgjafi
eða sérfræðingur í klínískri kyn-
fræði.
Stjórn Kynfræðifélags Íslands
hefur umsjón með veitingu rétt-
inda innan kynfræða hér á landi,
samkvæmt gildandi reglum sam-
taka norrænna kynfræðifélaga.
Að vera eða vera ekki kynfræðingur
Rjúfa þarf þá kyrrstöðu
sem ríkir í ýmsum mála-
flokkum Reykjavíkur-
borgar undir stjórn Besta
flokksins og Samfylking-
arinnar, t.d. í skólamálum,
samgöngumálum og mál-
efnum eldri borgara. Tími
er kominn til að forgangs-
raða í þágu grunnþjónustu
við borgarbúa í stað gælu-
verkefna meirihlutans.
Það er sameiginlegt
verkefni okkar allra að
gera Reykjavík að enn líf-
legri og skemmtilegri borg
þar sem frumkvæði einstaklinga
og fyrirtækja er virkjað. Mikil-
vægt er að öll hverfi fái að njóta
sín í stað þess að ofuráhersla sé
lögð á eitt póstnúmer.
■ Eitt fyrsta verkefni Samfylk-
ingar og Besta flokksins var að
hækka útsvar á Reykvíkinga í lög-
bundið hámark. Afnema þarf þess-
ar hækkanir og auka þar með ráð-
stöfunartekjur borgarbúa að nýju.
■ Efla þarf skólastarf í borginni
og sérstaklega grunnskólamennt-
un eftir þá stöðnun og for-
ystuleysi, sem ríkt hefur
í málaflokknum undir
núverandi meirihluta.
Óviðunandi er að eftir
tveggja vetra lestrarnám
geti 37% nemenda ekki
lesið sér til gagns. Leggja
þarf áherslu á hagnýtingu
samræmdra mælinga til
að bæta skólastarf og auka
möguleika foreldra á að
fylgjast með námsárangri
barna sinna og frammi-
stöðu skóla almennt.
■ Ábyrgðarlaust er að
flæma flugvallarstarfsemi úr
Vatnsmýri þegar allsendis er óljóst
hvort og þá hvernig hagsmunir
sjúkraflugs og innanlandsflugs
verða tryggðir.
■ Styrkja þarf ólíka samgöngu-
kosti í borginni og forgangsraða
fjárveitingum í þágu umferðar-
öryggis eftir því sem kostur er.
Hnekkja þarf aðgerðaleysisstefnu
núverandi meirihluta í vegagerð og
semja við ríkið um framkvæmd-
ir. Mislægar umferðarlausnir á
ákveðnum stöðum eru fljótar að
borga sig upp þar sem þær fækka
slysum stórlega, minnka mengun
og greiða fyrir umferð.
■ Tryggja þarf lóðir undir þjón-
ustuíbúðir eldri borgara, fjölga
hjúkrunarrýmum og stofna öld-
ungaráð í Reykjavík, sem verði
borgarstjórn til ráðgjafar um mál-
efni eldri borgara.
■ Til að tryggja gagnsæi verði listi
yfir kostnaðargreiðslur borgarinn-
ar birtar á netinu.
Stærstu framfaramál Reykvík-
inga eiga það sameiginlegt að hafa
verið borin fram af Sjálfstæðis-
flokknum. Ég óska eftir stuðningi
í 2. sæti í prófkjöri flokksins fyrir
komandi borgarstjórnarkosningar,
sem fram fer í dag. Er það von mín
að sem flestir taki þátt í prófkjörinu
og leggi þannig góðan grunn að sigri
Sjálfstæðisflokksins í kosningunum.
Grunnþjónusta í stað gæluverkefna
➜ Starfsheitið kynfræð-
ingur er enn sem komið er
ekki lögverndað starfsheiti
á Íslandi. Það fi rrir samt
ekki einstaklinga ábyrgð
á gjörðum sínum og í því
sambandi má nefna að allar
heilbrigðisstéttir hafa sett
sér siðareglur.
➜ „Sátt“ í sjávarút-
vegsmálum virðist
alltaf þýða að útgerð-
armenn séu sáttir.
SJÁVAR-
ÚTVEGUR
Jón Steinsson
dósent í hagfræði
við Columbia-
háskóla í New York
➜ Ég mun því sitja kirkju-
þing sem fulltrúi vígðra í
Suðurkjördæmi en einnig
sem fulltrúi allra þeirra sem
ekki geta tjáð sig eins og
áður. Fulltrúi þeirra mál-
höltu.
KYNFRÆÐI
Jóna Ingibjörg
Jónsdóttir
Áslaug
Kristjánsdóttir
Sigríður Dögg
Arnardóttir
kynfræðingar
STJÓRNMÁL
Kjartan
Magnússon
borgarfulltrúi,
frambjóðandi í
2. sæti í prófk jöri
Sjálfstæðisfl okksins
➜ Það er sameiginlegt
verkefni okkar allra að gera
Reykjavík að enn lífl egri og
skemmtilegri borg.
Lestrarvenjur unglinga
hafa verið töluvert í
umræðunni undanfarið
og kannanir sýna að mik-
ill hluti þeirra les ekki
bækur sér til ánægju. Í
starfi mínu sem íslensku-
kennari hefur mér fundist
framboð bóka sem höfða
til þessa mikilvæga les-
endahóps oft á tíðum hafa
verið takmarkað. Þess
vegna langar mig að vekja
athygli á bókinni Úlfs-
hjarta eftir Stefán Mána
sem kom út á þessu ári.
Úlfshjarta er tvímælalaust
kærkomin viðbót við þær bók-
menntir sem lesnar hafa verið í
gegnum tíðina á efsta stigi grunn-
skóla og í framhaldsskólum. Úlfs-
hjarta er skrifuð fyrir ungmenni
(young adults) og efnistök höf-
undar eiga fullt erindi við mark-
hópinn sem bókin er ætluð. Aðal-
sögupersónan er 19 ára strákur
sem þarf að læra að lifa með afar
sérstökum persónueinkennum.
Sagan er í senn ástar-,
spennu- og ævintýra-
saga, þar sem tekin eru til
umfjöllunar ýmis málefni
sem fólk almennt glímir
við á lífsleiðinni.
Sem dæmi um við-
fangsefni má nefna glæpi
og ofbeldi af ýmsu tagi,
áfengis- og vímuefna-
neyslu, sjálfsmynd og
þá þætti sem móta hana,
samskipti foreldra og
barna og tilfinningar af
ýmsu tagi. Bókin höfð-
ar jafnt til stráka og stelpna og
ég mæli hiklaust með henni til
bókmenntakennslu, einkum ef
eftirfarandi tilvitnun úr Aðal-
námskrá grunnskóla er höfð að
leiðarljósi:
„Þannig getur bókmennta-
kennsla í skólum stuðlað að sterk-
ari sjálfsmynd nemenda og kennt
þeim umburðarlyndi í garð ólíkra
menningarsamfélaga og minni-
hlutahópa.“
(Aðalnámskrá, 2013, bls. 99)
Úlfshjarta
MENNTUN
Guðrún G. Svein-
björnsdóttir
grunnskólakennari
og fi mm barna
móðir