Fréttablaðið - 16.11.2013, Side 44

16. nóvember 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 44
Tillögur hagræðingar-hóps ríkisstjórnarinnar voru kynntar í vikunni. Hópurinn leggur meðal annars til að háskól-um verði fækkað með
sameiningu eða samstarf milli
háskóla verði aukið til að nýta
megi fjármuni betur. Illugi segir
að þetta séu skynsamlegar tillögu
og segir nauðsynlegt að sameina
háskóla með einhverjum hætti.
„Ég held að það sé alveg augljóst
þegar við horfum á háskólasvið-
ið okkar að það er heldur mikið í
lagt fyrir rétt rúmlega 300 þús-
und manna þjóð að vera með sjö
háskóla. Ég hef ekki viljað segja
á þessari stundu hvaða háskólar
það eru sem ég tel rétt að samein-
ist eða breyti rekstrarformi sínu
en það er augljóst að þessi staða
er uppi,“ segir Illugi. Vinna við
þetta er þegar hafin innan ráðu-
neytisins en ekki liggur fyrir hve-
nær henni lýkur. „Ég sé ekki fram
á að fjárframlög til háskólastarfs
muni aukast mikið á næstunni. Þá
verðum við að horfa á hina hlið-
ina, þ.e. hvernig getum við nýtt
fjármunina betur til þess að auka
gæðin. Þetta á bæði við um kennsl-
una en ekki síður rannsóknir. Ef
við getum búið til meiri gæði fyrir
sömu fjármuni þá eigum við að
gera það. Hagræðingarhópurinn
er ekki að leggja til að við förum
að draga fjármuni út úr háskóla-
kerfinu. Ég held að allir hljóti að
vera sammála því að við þurfum
að auka. En þá er það spurning-
in hvað við getum aukið. Ef við
getum náð fram betri gæðum
með samruna, sameiningu eða
aukinni samvinnu þá þurfum við
að gera það. Svo þurfum við mark-
visst á næstu árum og sennilega
áratugum að auka fjárframlög til
háskólastigsins. Allir hljóta að sjá
að við getum ekki haft það þann-
ig að við séum eftirbátar þeirra
þjóða sem við viljum bera okkur
saman við.“
Aukning til rannsóknarsjóða
Ákvörðun Illuga um að falla að
hluta frá fyrirhugaðri hækkun á
fjárframlögum til rannsóknar-
sjóða hefur mætt mikilli gagn-
rýni. Illugi segir að hækkunin hafi
byggst á fjárfestingaáætlun síð-
ustu ríkisstjórnar og að sú áætlun
hafi ekki verið að fullu fjármögn-
uð. „Hún var grundvölluð á því
að menn voru að gefa sér ákveðn-
ar forsendur varðandi stöðuna í
ríkis fjármálum. Bæði hvað varð-
ar tekjur og útgjöld. Þær hafa ekki
gengið eftir. Í fyrstu var talið að
ríkissjóður ætti að vera í jafnvægi
en í stað þess stefnir í 30 milljarða
króna halla. Þar þarf að grípa til
einhverra aðgerða. Við erum þess
vegna að skera niður. Hins vegar
er einungis hluti af þessari hækk-
un til rannsóknarsjóða tekinn til
baka. Stór hluti hennar stendur
eftir. Þannig að ef menn bera
þetta saman við árin 2012, 2011
og 2010 þá er um verulega aukn-
ingu að ræða.“
Úrelt framhaldsskólakerfi
Ársæll Guðmundsson, formað-
ur Skólameistarafélags Íslands,
sagði í samtali við Fréttablaðið
á fimmtudag að framhaldsskóla-
kerfið hér á landi væri úrelt.
Kerfið sé ósveigjanlegt og að
hluti vandans sé kjarasamningar
kennara. Illugi tekur undir orð
Ársæls og segir nauðsynlegt að
endurskoða kerfið. „Við þurfum
auð vitað að skoða kerfið og það er
eitthvað sem aðrar þjóðir hafa líka
verið að gera. Menn eru að reyna
að auka sveigjanleika. Hluti af
því eru kjarasamningar og hvern-
ig þeir eru uppbyggðir. Það hefur
án vafa áhrif þar á en ég er ekki
að segja að það ráði öllu. Ég held
að allir sem hafa skoðað þessi mál
viti að kjarasamningar og upp-
bygging þeirra er ekki beint til
þess fallin að auðvelda eða liðka
fyrir. En þetta á allt sínar sögu-
legu ástæður og að sjálfsögðu
verða menn að horfast í augu við
það en það er líka nauðsynlegt að
horfa til framtíðar og spyrja sig
hvernig við viljum byggja upp
framhaldsskólakerfið.“
Nauðsynlegt að stytta nám
Illugi hefur verið talsmaður þess
að stytta nám til stúdentsprófs
og telur enn fremur rétt að sam-
eina framhaldsskóla. „Það kann að
vera nauðsynlegt að sameina skóla
undir eina stjórn til að tryggja að
nemendur hafi aðgang að nægi-
legu námsframboði. Það er erf-
itt fyrir minni skólastofnanir að
bjóða upp á jafn fjölbreytt nám og
stóru skólarnir geta gert. Spurn-
ingin er hvort að það sé hægt með
samvinnu eða sameiningu. Aðal-
atriðið er að tryggja aukin gæði í
framhaldsskólastarfinu og aukna
valmöguleika fyrir nemendur.
Vitan lega þarf líka að huga að
hagræðingunni. Það er ekki hægt
að horfa fram hjá því,“ segir Ill-
ugi. Hann segist ætla að beita sér
sérstaklega fyrir því að stytta
nám til stúdentsprófs. „Ég held
að það sé skynsamlegast að nálg-
ast þetta út frá sjónarhorni nem-
endanna. Nemendurnir eiga sinn
tíma, hver og einn einstakling-
ur á sinn tíma. Ríkið á ekki tím-
ann. Skylda hins opinbera er að
bjóða upp á kerfi sem gerir nem-
endum kleift að nýta sinn tíma
sem best. Ísland er eina landið í
OECD þar sem það tekur 14 ár að
undirbúa sig undir háskólanám.
Öll önnur lönd eru með 12 til 13
ár. Með öðrum orðum, hin löndin
bjóða nemendum upp á kerfi þar
sem þeir geta nýtt tíma sinn betur.
Er það eitthvað sérstakt á Íslandi
sem er ólíkt öllum öðrum lönd-
um og gerir það að verkum að við
þurfum 14 ár en allir aðrir 12 eða
13? Á meðan menn koma ekki með
útskýringu á því af hverju það
þurfi að vera 14 ár þá tel ég ein-
sýnt að stytta námið,“ segir Illugi.
Hlynntur sameiningu stofnana
Í tillögum hagræðingarhópsins er
lagt til að yfirstjórnir opinberra
safna og menningarstofnana verði
sameinaðar til að auka hagræð-
ingu. Þannig er lagt til að yfir-
stjórnir Þjóðleikhússins, Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands, Íslenska
dansflokksins og Íslensku óper-
unnar verði sameinaðar. Einnig
yfirstjórnir Náttúruminjasafns
Íslands, Þjóðminjasafns Íslands,
Listasafns Einars Jónssonar og
Listasafns Íslands. Illugi segir að
óperan sé ekki ríkisstofnun og því
hafi hann ekki vald yfir henni. Að
öðru leyti segist hann vera opinn
fyrir þessum tillögum. „Eitt af því
sem við erum komin af stað með
er að sameina Námsgagnastofnun
og Námsmatsstofnun. Tilgangur-
inn er ekki bara að spara peninga
heldur líka auka gæðin.“
Uppsagnir ekki útilokaðar
Illugi útilokar ekki að fækkun
yfirstjórna og sameining skóla
muni kalla á uppsagnir. „Nú er það
þannig með opinbera starfsmenn
rétt eins og alla aðra starfsmenn
að menn geta ekki gengið að því
vísu að halda sínu starfi. Það geta
komið aðgerðir sem gera það að
verkum að starfsmönnum fækkar.
Það á við um hinn almenna vinnu-
markað og einnig ríkisstarfsmenn.
Tilgangurinn er hins vegar ekki
að fækka opinberum starfsmönn-
um. Tilgangurinn er að nýta sem
best skattpeningana,“ segir Illugi.
Vill endurskilgreina hlutverk RÚV
Innan menntamálaráðuneytisins
er nú hafin vinna í tengslum við
endurnýjun á þjónustusamningi
ríkisins við RÚV. Illugi vill endur-
skoða hlutverk RÚV. „Ég hef alltaf
litið svo á og hef lýst yfir þeirri
skoðun að hlutverk RÚV eigi að
snúa að því að tryggja að boðið
sé upp á efni sem einkastöðvarn-
ar eiga erfitt með að gera. Ekki
endilega að sé til markaður fyrir
slíkt efni. Þetta hefur einkum að
gera með sögu þjóðarinnar, menn-
ingu hennar og listir, og jafnvel
stjórnmálaumræðu. Einkaaðil-
ar eru líka að sinna þessu en við
gerum þá kröfu að RÚV sinni þar
auknu hlutverki.“ Illugi segir að
tæknibreytingar, t.d. varðandi
miðlun efnis, muni umbylta fjöl-
miðlamarkaðinum á næstu árum.
Þetta þurfi einnig að hafa í huga
þegar endurskoða á hlutverk RÚV.
„Ef menn ætla að halda áfram að
hafa ríkisútvarp þarf það að hafa
sérstaka skírskotun og sérstakan
tilgang. Ég held að hann snúi að
íslenskri menningu og þess vegna
er ég þeirrar skoðunar að það eigi
að vera ríkisútvarp. En ég er ekki
talsmaður þess að það sé til ríkis-
útvarp sem sé alveg eins og aðrir
fjölmiðlar sem starfa á einka-
markaði,“ segir Illugi.
Leysir engan vanda
að loka Þjóðleikhúsinu
Elliði Vignisson, bæjarstjóri í
Vestmannaeyjum og flokksbróð-
ir Illuga, kallaði nýlega eftir
breyttri forgangsröðun í ríkis-
fjármálum til að tryggja grunn-
þjónustu. Gagnrýndi hann sér-
staklega að peningum væri varið
í rekstur Þjóðleikhússins og Sin-
fóníuhljómsveitar Íslands á sama
tíma og verið væri að skera niður
í heilbrigðismálum. Illugi er ósam-
mála Elliða hvað þetta varðar. „Ég
skil stöðu hans sem bæjarstjóri í
Vestmannaeyjum. Hann er að auð-
vitað að reyna að verja að það sé
ákveðin þjónusta til staðar í Vest-
mannaeyjum. Okkur vantar meira
fé inn í heilbrigðiskerfið en lausn-
in á því er ekki að loka Þjóðleik-
húsinu. Okkur vantar líka meira
fjármagn inn í menntakerfið og ég
er alveg klár á því að öryrkjar og
aldraðir telja að það vanti meira
fjármagn inn í þeirra málaflokk.
Að mínu mati er umræðan á villi-
götum. Ætla menn að loka Þjóð-
leikhúsinu af því að það vantar
fjármagn hér og þar? Hvað ætla
menn að gera þegar búið er að loka
Þjóðleikhúsinu og áfram vantar?
Siðað samfélag þarf á svona starf-
semi að halda og þetta bætir sam-
félagið,“ segir Illugi.
Höskuldur
Kári Schram
hoskuldur.schram@365.is
Nauðsynlegt að sameina háskóla
Illugi Gunnarsson, mennta- og menningarmálaráðherra, boðar uppstokkun í menntakerfinu. Hann segir óhjákvæmilegt
að sameina háskóla og vill stytta nám til stúdentsprófs. Þá vill hann endurskilgreina hlutverk RÚV á fjölmiðlamarkaði.
Viðtalið við Illuga er hægt að sjá
í þættinum Pólitíkin á
www.visir.is.
visir.is
MENNTA- OG MENNINGARMÁLARÁÐHERRA „Ég hef alltaf litið svo á og hef lýst yfir þeirri skoðun að hlutverk RÚV eigi að
snúa að því að tryggja að boðið sé upp á efni sem einkastöðvarnar eiga erfitt með að gera,“ segir Illugi Gunnarsson.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
MENNTUN Stúdentspróf MR 1987.
BS-próf í hagfræði HÍ 1995. MBA-próf frá
London Business School 2000.
HELSTU STÖRF Fiskvinna á sumrin
hjá Hjálmi hf. Flateyri 1983-1993.
Leiðbeinandi við Grunnskóla Flateyrar
1987-1988. Organisti Flateyrarkirkju
1995-1996. Skrifstofumaður hjá
Vestfirskum skelfiski á Flateyri 1995-
1997. Stundaði rannsóknir í fiskihagfræði
við HÍ 1997-1998. Aðstoðarmaður Davíðs
Oddssonar forsætisráðherra 2000-2005.
STJÓRNMÁLAÞÁTTTAKA Í stjórn Vöku,
félags lýðræðissinnaðra stúdenta við
Háskóla Íslands, 1989-1990, oddviti 1993-
1994. Í Stúdentaráði Háskóla Íslands
1993-1995. Fulltrúi stúdenta í háskólaráði
1993-1995. Formaður Heimdallar,
félags ungra sjálfstæðismanna, 1997-
1998. Þingmaður síðan 2007. Formaður
þingflokks sjálfstæðismanna 2009-
2010 og 2012-2013. Mennta- og
menningarmálaráðherra síðan 2013.
➜ ILLUGI GUNNARSSON