Fréttablaðið - 18.12.2013, Side 25

MIÐVIKUDAGUR 18. desember 2013 | SKOÐUN | 25
fræðasviði, sem hafa jafnan
lært við bestu háskóla erlend-
is. Íslenskir nemendur kynnast
bæði óleystum vandamálum
og nýjustu aðferðum, sem eru
kveikjan að nýjum lausnum og
mögulega fyrirtækjum.
Í fjárlagafrumvarpi sem nú
liggur fyrir Alþingi er fyrirhug-
aður margs konar niðurskurð-
ur í rannsóknum og nýsköpun,
sérstaklega á samkeppnissjóð-
um um tugi prósenta milli ára.
Áframhaldandi niðurskurður
er áætlaður næstu árin. Jafnvel
alvarlegra er þó að þrátt fyrir
að Íslendingar verji tiltölulega
háu hlutfalli landsframleiðslu í
rannsóknir (2,6%), þá setjum við
einungis 14% þess í samkeppnis-
sjóði. Til samanburðar fara 30
– 40% rannsóknarpeninga nor-
rænna skattborgara í samkeppn-
issjóði. Til að bæta gráu ofan á
svart hefur hlutfallslegt framlag
okkar til rannsókna lækkað um
8% frá 2009 öfugt t.d. við Finna
sem juku fjármagn til rann-
sókna og nýsköpunar í krepp-
unni fyrir aldamót. Finnar vissu
að samkeppnissjóðir eru besta
leiðin til að fjárfesta í rannsókn-
um og nýsköpun, líka á erfiðum
tímum.
Íslensk vísindi og nýsköpun
geta bætt efnahag og þjóðfélag
landsins ef við berum gæfu til
að verja (og stækka sem fyrst)
samkeppnissjóðina og styðja við
rannsóknarháskólana.
➜ Grunnrannsóknir eru
ákafl ega mikilvægar vegna
þess að þær skapa þekkingu
sem er undirstaða hagnýt-
ingar og annarra framfara.
Miklu skiptir að hagnýtingin
er sjaldnast augljós í upphafi .
Fátt er þjóðfélaginu mikilvæg-
ara nú en að skapa hagnýta
þekkingu og skapa ný verðmæti.
Þekkingin sem ný fyrirtæki eru
byggð á er oftar en ekki afurð
vísindalegra framfara. Og þær
byggjast oftast á fyrirbæri sem
landinn heyrir lítið um, svoköll-
uðum opinberum samkeppnis-
sjóðum.
Samkeppnissjóðir styrkja
bæði grunnrannsóknir og
tækniþróun með hagnýtingu og
markaðssetningu að markmiði.
Fyrirkomulagið er þannig að vís-
indamenn og frumkvöðlar keppa
um fjármagn með því að senda
inn ítarlegar áætlanir, sem
metnar eru af fagfólki. Bestu
hugmyndirnar, aðferðirnar og
verkefnin fá styrki.
Grunnrannsóknir eru ákaflega
mikilvægar vegna þess að þær
skapa þekkingu sem er undir-
staða hagnýtingar og annarra
framfara. Miklu skiptir að hag-
nýtingin er sjaldnast augljós í
upphafi. Með öðrum orðum, það
er oftast ófyrirsjáanlegt hvaða
grunnrannsóknir reynast stökk-
pallur fyrir hagnýtingu síðar
meir. Lítið dæmi eru rannsókn-
ir á frostþoli í skordýrum, sem
síðar nýttust til að geyma líffæri
fyrir ígræðslu. Ekki síður mikil-
væg afurð grunnrannsókna er
þjálfun fólks í að rannsaka og
leysa vandamál.
Með því að styðja við sam-
keppnissjóði og rannsóknarhá-
skóla græðir Ísland á nokkra
vegu:
1 Vísindamenn okkar geta uppgötvað nýjar staðreynd-ir eða lögmál, sem skipta
okkur og umheiminn máli.
Dæmi um þekkingu af þessu
tagi má nefna nýlegar rann-
sóknir á eldgosum, krabba-
meinum og lífríki hafsins.
2 Útskrifaðir nemendur með vísindalegan skilning og þjálfun geta tileinkað sér
nýjustu framfarir í heimi vís-
inda og tækni. Slíkt fólk er
forsenda þess að við getum
hagnýtt erlenda þekkingu,
heimfært hana upp á íslenskar
aðstæður og jafnvel betrum-
bætt.
3 Rannsóknarnám þjálfar nýja kynslóð vísindamanna sem getur tekist á við áskor-
anir framtíðar. Þær áskoranir
eru margar ófyrirsjáanlegar
og því nauðsynlegt að þjálfa
fólk í vísindalegum vinnu-
brögðum, sem er aðferð til að
takast á við opnar spurningar.
4 Í rannsóknarháskólum kenna hæfustu einstak-lingar landsins á hverju
Öfl ugir samkeppnissjóðir eru nauðsynlegir fyrir nýsköpun
RANNSÓKNIR
Arnar Pálsson
erfðafræðingur og
dósent við HÍ
Pétur H. Petersen
taugalíff ræðingur
og dósent við HÍ
Ábendingahnappinn má
finna á www.barnaheill.is