Fréttablaðið - 15.05.2014, Blaðsíða 30

6 ÍSLENSKT GRÆNMETIVOR 2014
JARÐARBER
Astrid Kooij garðyrkjubóndi í Jarðarberjalandi
í Reykholti á ekki langt
að sækja græna fingur.
Faðir hennar og afi voru
garðyrkjubændur í Hollandi
og hún segir að garðyrkjan sé
í blóðinu. „Það kom ekkert
annað til greina en að gerast
garðyrkjubóndi“, segir Astrid,
sem rekur garðyrkjustöðina
ásamt sambýlismanni sínum
Ehud Kafri.
Það má segja að það
sé fyrir tilviljun að hún
er nú garðyrkjubóndi í
Jarðarberjalandi. „Pabbi
minn var með viðskipti
vegna garðyrkjunnar við
ræktendur í Bandaríkjunum.
Eitt sinn þegar hann var að
huga að flugi til Baltimore
þar sem hann ætlaði að hitta
viðskiptavin, rakst hann á
hagstætt flug með íslensku
flugfélagi sem hét Flugleiðir.
Hann ákvað að stoppa á
Íslandi og komst að því að
Ísland væri tilvalinn staður
fyrir uppeldi stofublóma
sem þurftu að vera í köldum
gróðurhúsum“, segir Astrid.
Faðir Astridar rak gróðurhús
í nokkur ár í Reykholti eða
þar til að hann þurfti ekki
lengur á því að halda að ala
upp stofublómin á Íslandi.
Gróðurhúsið stóð autt um
tíma, en árið 2011 tók Astrid
við gróðurhúsinu. „Ég hafði
komið til Íslands og er mjög
ánægð hér og því var það sem
ég ákvað að nýta gróðurhúsið
undir jarðarberjarækt. Þetta
er þriðja árið sem ég sendi
jarðarber á markaðinn. Ég átti
við smá byrjunarörðuleika að
Íslensk
jarðarber
- Sæt og safarík
Jarðarber hafa verið ræktuð frá
ómunatíð. Þau voru í miklu
uppáhaldi hjá rómverskum
keisurum og þegar Spánverjar
komu til Ameríku kynntust þeir
jarðarberjarækt indíána. Þar
voru berin smá og uxu víða villt.
Frönskum garðyrkjumönnum tókst
að rækta stór jarðarber snemma á
18. öld með því að blanda saman
ræktun evrópskra berja og berja frá
Chile. Jarðarber vaxa víða villt hér á
landi en þau eru smá og oft ná þau
ekki fullum þroska.
Jarðarber eru ekki
eiginleg ber heldur blómbotn
jarðarberjablómsins. Litlu örðurnar
sem líta út eins og fræ eru hin
eiginlegu aldin jarðarbersins. Þau
geyma hvert um sig lítið fræ. Líkt og
brómber og hindber eru jarðarber
samsettur ávöxtur.
Jarðarber eru ræktuð í
góðurhúsum hér á landi og koma á
markað í apríl/maí og eru fáanleg
fram í október.
Þau eru rómuð fyrir bragðgæði og
ferkleika, enda stutt á markaðinn frá
ræktunarstað.
Oft er sagt að jarðarber séu eru
tákn ástar og rómantíkur. Þau eru
oft borin fram súkkulaðihjúpuð
með kampavíni þegar við á.
NÆRINGARGILDI
Jarðarber eru mjög rík af C-vítamíni.
Í 100 gr. af ferskum jarðarberjum
eru aðeins 45 hitaeiningar. Margir
telja að jarðarber hafi góð áhrif á
gigt.
GEYMSLA
Þegar velja á jarðarber er mikilvægt
að þau séu stinn, þurr og vel rauð.
Best er að fjarlægja ekki krónublöð
og stilk fyrr en rétt áður en berin
eru skoluð og þeirra er neytt. Ef
krónublöð og stilkur eru fjarlægð
áður en berin eru skoluð sjúga þau í
sig vatn og linast.
Þegar frysta á jarðarber er best
að skola þau undir rennandi köldu
vatni með krónublöðunum á og
frysta í bökkum. Þegar berin eru
gegnfrosin má pakka þeim í aðrar
umbúðir og frysta þannig.
Frísklegri með gúrku
Það kom
ekkert annað
til greina
en að gerast
garðyrkju-
bóndi ...
Elstu heimildir um gúrkuræktun eru frá Indlandi en hún hefur verið ræktuð
þar í þrjú þúsund ár. Gúrkan barst frá
Indlandi til Grikklands og þaðan til
Ítalíu. Rómversku keisararnir höfðu
þær á borðum daglega en talið er að
það hafi verið Tíberíus keisari sem
ríkti frá árinu 14 til 37 e. kr. sem hóf
að rækta þær í gróðurhúsum yfir
veturinn. Rómverjar notuðu gúrku
til að leggja á skordýrabit og til að
leggja yfir augun til að fá frískara
útlit og skerpa sjónina. Gúrkan
barst með Spánverjum til Ameríku.
Indíánar tóku henni vel og náðu
þeir góðum árangri í ræktun hennar
í Norður- og Suður Dakota.
Gúrkan er ekki grænmeti heldur
ávöxtur eða stórt ber. Hún er aldin
klifurjurtar af kúrbítsætt og er
náskyld tegundum eins og melónu
og graskeri. Hún hefur verið
ræktuð hér á landi frá því á þriðja
áratugnum, en neysla hennar jókst
verulega eftir seinna stríð. Gúrkur
geta verið mjög mismunandi að
stærð og lögun, en litlar agúrkur er u
oft bragðmeiri en þær stærri.
NÆRINGARGILDI
Gúrkur eru hollar og
hitaeiningasnauðar, aðeins 12
hitaeiningar (kcal) í 100 g.
Vökvainnihald þeirra er hátt, um
96 prósent. Í gúrkum er A,B og
C vítamín auk þess er í þeim kalk
og járn. Gúrkur eru eins og annað
grænmeti, upplagðar sem snakk
ásamt léttri ídýfu t.d. úr kotasælu
eða jógúrt. Á Indlandi er algengt að
brytja gúrkur út í jógúrt og nota sem
meðlæti með sterkum karrýréttum.
GEYMSLA
Góðar og heilbrigðar gúrkur
geymast í rúma viku án þess að dragi
úr gæðum ef aðstæður í geymslunni
eru réttar. Besti geymsluhiti fyrir
gúrkur er 12°C. Þeim er mjög
hætt við kæliskemmdum ef hitinn
fer undir 10°C en hafi þær verið
geymdar við lægri hita er réttast að
halda honum eins út geymslutímann
því gúrkur spillast fljótt við stofuhita
eftir slíka meðhöndlun. Aðalatriðið
er að græni liturinn sé jafn og að
þær séu stinnar. Gott er að meta það
með því að þrýsta létt á stilkendann
því þar linast þær fyrst.
Jarðarberjaland í Reykholti
stríða fyrsta árið en nú
gengur þetta eins og í
sögu“, segir Astrid.
Í Jarðarberjalandi
er notuð lýsing við
ræktunina. Fyrsta
uppskeran fæst í lok
mars og sú síðasta í
desember. Gróðurhúsin
eru tæmd einu sinni ár
ári og nýjar plöntur settar
niður.
„Við erum að rannsaka
hvort og þá hvernig við
getum nýtt heitavatnið
til að fá sulfat fyrir
plönturnar“, segir Astrid.
Í Jarðarberjalandi er
vistvæn ræktun og
Astrid segir að tínt sé af
plöntunum og beint ofaní
öskjur.
Ehud Kafri og Astrid Kooij
„Við erum að rannsaka hvort
og þá hvernig við getum
nýtt heitavatnið til að fá
sulfat fyrir plönturnar.“
Grillaðir tómatar með gráðaosti og basil
4 stk tómatar
1 pk gráðaostur
1 stk shallottulaukur
1 rif hvítlaukur
1 bréf basil
Salt og pipar
Álpappír
Skerið toppinn af tómötunum
og takið kjarnann úr þeim.
Blandið kjarnanum við
gráðaostinn, saxaðann
shallottulaukinn og
hvítlaukinn. Rífið basilblöðin
niður, bætið þeim út í
og kryddið með salti og
pipar. Fyllið tómatana með
fyllingunni og vefjið í álpappír.
Grillið eða ofnbakið í c.a. 20
mín.
Hrefna Sætran
Tómata – rauðrófuþeytingur
Góður fyrir ræktina
1 stk Rauðrófur
6 stk tómatar
100 ml vatn
1 cm ferskar engifer.
Skræla rauðrófuna og
skera í litla bita,
setja í blandarann ásamt
tómötum og engifer og
vatni.
Þeyta vel og lengi.
Helga Mogensen