Skessuhorn - 19.12.2012, Blaðsíða 56

56 MIÐVIKUDAGUR 19. DESEMBER 2012
Vísnahorn
Há kon ar þátt ur Að al steins son ar
Snemma morg uns hinn 13.
júlí 1935 fædd ist í þenn­
an heim 24 marka dreng ur
á Vað brekku í Hrafn kels dal
og voru for eldr ar hans Að al­
steinn Jóns son og Ingi björg
Jóns dótt ir sem þar bjuggu frá 1921 til 1971 eða í
50 ár sam fleytt. Þau hjón áttu tíu börn og komust
níu af þeim til full orð ins ára en auk þess ólu þau
upp tvo drengi því það mun aði hvort sem er ekk ert
um kepp í slát ur tíð inni. Þessi um ræddi ungi mað ur
hlaut í skírn inni nafn ið Há kon og verð ur að al um­
fjöll un ar efni þessa þátt ar á samt and leg um af urð­
um hans. Á Vað brekku eru heið arn ar á næsta leiti
og stutt til ör æfa en rúm ir 100 kíló metr ar til sjáv­
ar. Fólk lifði í nánu sam bandi við nátt úr una og var
ekk ert að flækja mál in að ó þörfu. Slát ur fé af bæj­
um í Hrafn kels dal var rek ið til Eski fjarð ar og tók
ferð in að jafn aði viku. Ann ars var far ið í kaup stað
tvisvar á ári og það sem ekki fékkst í Kaup fé lag inu
vant aði ekki því menn vissu ekki að þá vant aði það.
Ekki svo að skilja að þau hjón vissu ekki um ýms­
ar fram far ir í heim in um held ur að það þurfti ekk­
ert að vera að kaupa allt, bara vegna þess að það
var nýtt.
For eldr ar Há kon ar báru bæði við að setja sam­
an vís ur án þess að flagga því neitt sér stak lega enda
slíkt ekki sveit ar sið ur á Jök ul dal á þeim tíma. Eitt­
hvað mun Há kon litli hafa far ið að bera vísna gerð
fyr ir sig í æsku og trú lega ekki ver ið nema svona tíu
til tólf ára þeg ar hann orti:
Ég á stauti bak ið brýt
bið um graut í mína hít.
Marga þraut og mæðu hlýt
að moka blaut um kúa skít.
Þetta fólk lifði í nánu sam bandi við nátt úr una og
spáði nokk uð í mörg fyr ir bæri henn ar.
Vet ur inn 1951 var mjög harð ur og erfitt vor og
sum ar. Um vet ur næt ur komst Að al steinn á Vað­
brekku yfir Þjóð vina fé lags alm an ak fyr ir árið 1952
og sat lengi við að velta fyr ir sér tungl kom um og
ýmsu fleiru. Síð an tók hann sig til og gerði sér ferð
nið ur á Reyð ar fjörð og keypti þar tvo bílfarma af
fóð ur bæti og lét flytja heim að Vað brekku. Næsti
vet ur varð með ó lík ind um harð ur svo að vör­
um varð ekki kom ið til manna nema með snjó bíl.
Á Vað brekku vant aði ekk ert því Að al steinn hafði
birgt sig upp um haust ið. Hins veg ar fækk ar orð ið
þeim sem kunna að spá í alm an ak ið.
Sem ný meti voru skotn ar rjúp ur en þó aldrei
meira í senn en þurfti í eina mál tíð og ef til vill
hef ur eitt og eitt hrein dýr orð ið fyr ir voða skoti
hjá þeim bræðr um en ör ugg lega ekki nema eitt í
einu og aldrei fyrr en það næsta á und an var al­
veg búið. Svo sem ung um mönn um er títt fór Há­
kon fljót lega að starfa við vega vinnu og brú ar gerð
og ann að slíkt sem til féll auk þess nátt úr lega að
sinna skemmt ana líf inu sem ung ir menn hafa alla
tíð gert og munu von andi halda á fram að gera um
ó komna tíð.
Jök ul dæl ing ar voru lengi og eru kannske enn
fræg ir fyr ir að vera al gjör lega án tíma skyns eða að
minnsta kosti þeirr ar ná kvæmni í tíma skyni sem
krefst klukku. Ann að hvort er dag ur eða nótt og
sé ekki dag ur hlýt ur hann að koma bráð um. Ann­
ar sið ur var á Jök ul dal á þess um árum að bænd ur
lögðu í og héldu síð an upp skeru há tíð þeg ar full­
gerjað var og hjálp uð ust þá að við upp skeru störf in.
Þá var há tíð og há tíð ir á Jök ul dal voru mið að ar við
hvern ig stóð á kút.
Nú bar svo til að einn góð bónd inn sem átti
von á upp skeru há tíð fór að smakka á drykkn um
og varð ekki gott af. Var þá skot ið á neyð ar fundi
í sveit inni og ein róma sam þykkt að öl inu yrði að
bjarga hvað sem það kost aði. Mættu bænd ur síð­
an á svæð ið en gest gjafi sem var mað ur for sjáll dró
að mönn um þvotta bala stór an ef ein hverj um yrði
ó mótt. Í sem stystu máli þá var geng ið ein arð lega
til verks í björg un ar að gerð um og stóðst það á end­
um allt jafn snemma að kút ur inn var tóm ur, balinn
full ur og gest irn ir sofn að ir. Þeg ar menn höfðu sof­
ið nægju sína vökn uðu þeir og sökn uðu þá ýms­
ir tann garða sinna en sóttu síð an stóra sleif í eld­
hús ið og veiddu þá upp úr bal an um og létu ganga
milli sín þar til all ir voru þokka lega tennt ir. Voru
menn á nægð ir með veislu þessa og þótt ust hafa
vel að verki stað ið. Sögðu enda sjálf ir frá og máttu
gleggst um það vita.
Þess ar að stæð ur all ar í æsku rækt uðu upp þá tvo
eig in leika sem mér virt ust standa upp úr í fari Há­
kon ar af mín um litlu kynn um við hann, það er að
segja húmorist ann og nátt úru unn and ann.
Eft ir að hafa ver ið í nokk ur ár á sjó og síð an bor­
ið við að stofna ferða skrif stofu, vinna sem flug vall­
ar starfs mað ur og margt fleira sem of langt yrði
upp að telja gerð ist Há kon um tíma lög reglu mað­
ur á Eg ils stöð um og var þá í raun eini og fyrsti lög­
reglu mað ur inn á Aust fjörð um. Þá voru síld ar ár­
in ekki lið in þannig að í mörgu var að snú ast og
ým is legt sem mönn um fannst vera ó þarft að lögg­
an væri nokk uð með putt ana í. Á því tíma bili sá
hann nokk uð um flutn inga til Borg ar fjarð ar eystri
á snjó bíl þeg ar aðr ir flutn ings mögu leik ar voru ekki
fyr ir hendi vegna snjóa eða ó færð ar. Eitt sinn var
hann í flutn ing um og með al ann ars með tölu vert
af mjólk í tíu lítra köss um. Eft ir far andi ferða saga
varð til á leið inni og skrif uð á mjólk ur kass ana því
ann að var ekki fyr ir hendi. Einn Borg firð ing ur inn
varð svo hrif inn að hann keypti alla kass ana sem
voru með vís um á og seldi síð an mjólk ina í lausu
en hélt köss un um:
Legg ég upp frá Eiða skóla
út á fann ir sam an barð ar.
Yfir mela holt og hóla
held á leið til Borg ar fjarð ar.
Virð ist á gætt veð ur núna
vel ég all ar leið ir þekki,
það má heita bjart til brúna.
Beina geit in sést þó ekki.
Var ast má ég bratta bakka,
beitta steina, kröppu höll in.
Gegn um mist ur grárra klakka
grilli ég í Hlíð ar fjöll in.
Uppi í fjalla hæstu hög um
hyl ur fönn in leynda skoru
nið dimm él úr Dyr fjalls drög um
dreg ur yfir öðru hvoru.
Mugg an hyl ur út sýn alla.
Eyði leg er klökug jörð in.
Eft ir klif ur kaldra fjalla
kemst ég yfir Sanda skörð in.
Leið in stranga lögð að baki,
leyst ur þessi ferða vandi,
blasa við með bröttu þaki
bæj ar hús á Hóla landi.
Ýms ar svað il far ir fór Há kon á þess um árum sem
ekki verða tald ar hér en má segja að oft hafi skoll­
ið hurð nærri hæl um. Sum þau at vik munu reynd­
ar hafa höggvið nokk uð í sál ina þó lík am inn slyppi
óskadd að ur að mestu. Ég hygg þó að það hafi ver­
ið eft ir hans tíð í lög regl unni sem mað ur á Aust­
ur landi var hand tek inn og dæmd ur í fang elsi fyr­
ir að stela nær föt um af kon um. Þeir at burð ir urðu
þó Há koni til efni nær fat arímu enda vissi hann að
máta varð hverja konu í nær föt in svo allt pass aði,
ekki síð ur en tann garð ana upp úr bal an um á Jök ul­
daln um forð um:
Land ið fela lúin ský
læð ist deli gróf ur
að næt ur þeli um borg og bý
brók ar steli þjóf ur.
Kulda boli fæl ir frið
fáir þola svona.
Bitra golu berst nú við
brók ar stol in kona.
Sak laust víf á fóst ur fold
flótta stíf um hrak ið
Brók in þýfi, bert er hold,
bless að líf ið nak ið.
Limi skóku af lífi og sál
laga hrók ar glögg ir.
Kát ir tóku að kanna mál
kvenna brókaglögg ir.
Vask ir renna vett vang á
vök ul spenna nef in
Fljót ir kenna firð ar þá
fersk an kvenna þef inn.
Höfðu klók ir kapp ar þá
kann að flók in svæði.
Fúl var blók in fönguð á
feikna bróka stæði.
Nú varð bil að brúa fljótt
bæta yl á víf um.
Vanda til í verki skjótt
vel að skila þýf um.
All mörg hnát an ofsaglöð
eins og kát ur læk ur
ark ar stát in uppá stöð,
er að máta bræk ur.
Mjög er heitt í mál um þeim
mik ið breytt er öld in.
labb ar sveitt og lúin heim
lögg an þreytt á kvöld in.
Þó um rætt öku tæki hafi kannske aldrei ver ið mjög
form leg lög reglu bif reið hef ég samt grun um að það
hafi að ein hverju leyti kom ið að lög gæslu störf um en
Land/Rover inn S­150 fékk þessa kveðju frá Há koni:
Kæra færð þú kveðju mína kosta grip ur.
Þú hef ur lengi þjón að mér
þú ert góð ur Land / Rover.
Ég minn ist þín í mörg um slæm um mann dráps­
bylj um,
þæfð ir á fram þung an veg
þú ert traust ur eins og ég.
Ef ég lenti að eins rak ur und ir stýri
rætt ist vel úr raun um þeim
þá ratað ir þú sjálf ur heim.
Með an Há kon sá um Shell sjopp una á Húsa vík seldi
hann þar alla þá vöru sem tíðk an legt er að höndla með
í slík um versl un um. Þar á með al flugna spjöld en stund­
um verða deild ar mein ing ar um hvort sé eitr að ara
spjald ið eða flug an. Kona nokk ur hafði orð á ó holl ustu
flugna spjald anna og fékk að laun um þetta erfiljóð:
Þeg ar ég rita þetta blað
þá mun vera full víst að
nú mun Gerða liggja lið in
og leið ir kanna á himna mið in.
Ýms ir spyrja ef laust náið
úr hverju hún hafi dáið
en ég get ykk ur sagt hið sanna
svo ei leng ur þarf að kanna
á stæð una helst við höld um
hægt að kenna flugna spjöld um
sem hún hafði heim með sér
og hafði keypt á Shell hjá mér.
Grát legt þeg ar ger ist svona
því Gerða hún var besta kona.
Al veg hlaut hún ósek bana.
­ Ég ætl aði ekki að drepa hana.
Há kon var orð inn alkó hólisti á þess um árum en árið
1978 fór hann til Banda ríkj anna á Freeport sjúkra hús­
ið og hætti drykkju þar og þá. Um það leyti orti hann
eft ir far andi er indi sem nefn ist Leynd ar mál:
Ég á mér lít ið lok að skrín
sem ligg ur við mín ar hjarta ræt ur,
oft er þar sviði um svart ar næt ur,
þar geym ir sorg in gull in sín.
Fjöl mörg æsk unn ar bernsku brek
brostn ar von ir og glat að þrek.
Skip brot á klett um skugga heima
skrín ið hef ur að geyma.
­ Þar eru fal in mis tök in mín
og margt sem ég þyrfti að gleyma.
Eft ir að hafa geng ið í gegn um tvo skiln aði, rek ið
ham borg ara sjoppu og ver ið rit stjóri tveggja virðu legra
póli tískra blaða, ver ið í Reykja vík og á Reykja nesi og
flutt aft ur til Eg ils staða gerð ist Há kon hús vörð ur við
Mennta skól annn á Eg ils stöð um þar sem hann kynnt­
ist konu sinni Sig rúnu Bene dikts dótt ur. Sam an fluttu
þau að Brekku gerð is hús um eða Hús um í Fljóts dal og
gerð ust þar skóg ar­ og ferða þjón ustu bænd ur.
Há kon barð ist löng um stund um við það að geta
talist góð ur eig in mað ur og sér stak lega fór það í taug­
arn ar á kon unni þeg ar hann gleymdi ein hverju sem
hún bað hann að gera. Eft ir eitt gleymskukast ið sá Há­
kon sig til neydd an að reyna að bæta um fyr ir sér og
orti sér til af böt un ar:
Þó að stund um för list mínu minni
máttu ekki taka hart á því
ég elska þig í und ir vit und inni
ást in sú er jafn an fersk og ný.
Þú ert stef í lífs ins mikla ljóði,
lít il fal leg rós sem við mér skín.
Þú ert gull í mín um sál ar sjóði
við sér hvert fót mál hugsa ég til þín.
Ein hverra hluta vegna dró við þetta veru lega úr um­
tali kon unn ar þó eitt hvað gleymd ist sem auð vit að hélt
á fram eins og ekk ert hefði í skorist. Há kon var eft ir sótt­
ur á hag yrð inga mót og eins til að yrkja tæki fær is vís ur.
Um galla sína kvað Há kon á ein hverju hag yrð inga móti:
Eft ir heila brot fann ég þann fyrsta
og fannst ekki vera neitt meira.
En þá kom frú in með lang an lista
og lof aði mér að heyra.
All an þann fjölda mun erfitt að kynna
ég ekki mun reyna það hér.
Ég skil ekki hvern ig hún fór að finna
feil smíði drott ins á mér.
Í ann að sinn var kunn ingja fólk hans að gifta sig
og flutti Há kon þeim brúð kaups kvæði sem hér birt­
ist brot úr:
Bið ég þig brúð ur unga
að bera í huga efst
all an þann of ur þunga
sem eig in manns gæsla krefst.
En sýna þó nokkra náð.
Stjórn kænska vel skal val in
svo verði hún á vallt tal in
kær leiks ríkt kvenna ráð.
Þó brúð gum inn styrk ur stefni
stjórn un ar breiða veg
eðli leg und ir gefni
ætíð mun nauð syn leg.
Halda þó reisn og ró.
Upp skal þá hug ann herða
þó hann muni al veg verða
bund inn í báða skó.

Snorri H. Jó hann es son á Auga stöð um var mik ill
vin ur Há kon ar og fór gjarn an á haustin aust ur til hans
og gekk með hon um á rjúpu einn eða tvo daga. Þeg­
ar Há kon gaf út ljóða bók ina Odd rúnu keypti Snorri
af hon um ein tak en þeg ar þeir voru að kveðj ast seg ir
Snorri við Há kon að hann verði að á rita ein tak ið fyr ir
sig. Há kon tók bók ina og skrif aði hik laust eft ir far andi
heil ræði til hrepp stjór ans á Auga stöð um en Há kon var
einmitt hrepp stjóri í sinni sveit:
Þú skalt beita visku og valdi
vægð ar laus an nota kraft.
taka menn og hafa í haldi,
hengja þá sem brúka kjaft.
Þeg ar bók in ,,Það var rosa legt" kom út má segja að
allt hafi far ið á sömu leið nema þá hljóð aði vís an svo:
Bráð lát ur brá sér aust ur
borg firski hrepp stjór inn.
Hrika leg ur og hraust ur
heim sótti Fljóts dal inn.
Þjösnað ist beina braut.
Harð snú inn uppi á heið um
hæpn um á fjalla leið um,
rjúp ur í rass inn skaut.
Há kon and að ist 6. mars 2009 en við and lát hans
kvað Hall mund ur Krist ins son:
Sín um degi sér hver mæt ir.
Sumu fá menn aldrei breytt
en húmor inn á himn um bæt ir
hag yrð ing ur núm er eitt.
Helstu heim ild ir:
Það var rosa legt; Skáld ið og skóg ar bónd inn Há kon
Að al steins son eft ir Sig ur dór Sig ur dórs son.
Með þökk fyr ir lest ur inn,
Dag bjart ur Dag bjarts son
Hrís um, 320 Reyk holt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is