Læknablaðið - 15.06.2001, Page 14

FRÆÐIGREINAR / HJARTASJÚKDÓMAR
Table I. Estimated Risk, in Percents, of Heterozygotes Having Symptoms ofCoronary
Heart Disease and Dying of Myocardial Infarction at Different Ages.
Age Male Heterozygotes Female Heterozygotes
Coronary Symptoms Coronary Death Coronary Symptoms Coronary Death
40 years 20 - 3 0
50 years 45 25 20 2
60 years 75 50 45 15
70 vears - 80 75 30
These estimates were compiled (3) from the data of Slack (6), Jensen et al (7), Heiberg (8), Stone et
al (9) and Beaumont et al (10). Scriver C. The Metabolic Bases of Inherited Diseases. 7th ed. New York:
The McGraw-Hill Companies; 1994. By permission of McGraw-Hili Companies.
Figure 1. Tendon
xanthomata in the Achilles
tendons in a patient witli
heterozygote familial
hypercholesterolemia (FH).
takans, sérstaklega á yfirborði lifrarfrumna sem
gegna lykilhlutverki í kólesterólefnaskiptunum, or-
sakar þannig ævilanga hækkun á kólesteróli í blóði.
Kólesterólgildi einstaklinga með arfbundna kól-
esterólhækkun er oftast um tvöfalt hærra en hjá
jafnöldrum af sama kyni (3). Langvarandi hátt
kólesteról í blóði getur valdið kólesterólútfellingum í
ýmsa vefi líkamans og aukið mjög hættu á
kransæðasjúkdómi snemma á ævinni og ótímabærum
dauðsföllum af þeim sökum. Kólesterólútfellingar í
sinar, sérstaklega í hæl- og handarsinar (tendon
xanthomata), eru taldar sérkennandi fyrir arfbundna
kólesterólhækkun (mynd 1). Sjúkdómurinn erfist
ríkjandi og ókynbundið. Af því leiðir að helmings-
líkur eru á að afkomandi arfblendins (heterozygote)
einstaklings með arfbundna kólesterólhækkun fái
sjúkdóminn. Tíðni arfblendinna með sjúkdóminn er
álitin vera um einn af hverjum 500 í flestum þýðum
en nákvæm tíðni erfðagallans hefur hvergi verið
mæld. Á sömu forsendum er algengi arfhreinna með
sjúkdóminn áætlað einn af milljón (4).
Hætta á kransæðastíflu meðal einstaklinga
með arfbundna kólesterólhækkun
Rannsóknir á síðustu áratuga hafa leitt í Ijós verulega
aukna hættu á kransæðasjúkdómi og ótímabærum
dauðsföllum af þeim sökum hjá einstaklingum með
arfbundna kólesterólhækkun (5-10). Tafla I sýnir
samantekt úr nokkrum þessara rannsókna þar sem
hættan kemur vel í ljós. Athuga ber að þessar tölur
byggjast á niðurstöðum áður en ýmis meðferðarúr-
ræði eins og statínlyf komu til sögunnar.
I Bretlandi hefur upplýsingum um einstaklinga
með arfbundna kólesterólhækkun verið safnað af
Simon Broome Familial Hyperlipidaemia Register
frá 1980 (11). Þetta gagnasafn hefur að geyma skrár
sjúklinga með arfbundna kólesterólhækkun frá 21
blóðfitugöngudeild í Bretlandi. Árið 1991 birtist
uppgjör frá Simone Broome Register á hlutfallslegri
áhættu á andláti af völdum kransæðasjúkdóms hjá
einstaklingum með arfbundna kólesterólhækkun en
fæstir voru meðhöndlaðir með kólesterólækkandi
lyfjum fyrir þann tíma. Reiknuð var hlutfallslega
hættan, það er hlutfall nýgengis andláta af völdum
kransæðasjúkdóms hjá rannsóknarhópnum og ný-
gengis hjá almennu þýði. Hjá einstaklingum milli tví-
tugs og fertugs var hlutfallslega hættan 84 (11) sem
þýðir áttatíu og fjórfalda hættu í þessum aldurshópi.
Árið 1999 birti Simone Broome Register nýtt
uppgjör sem sýndi að hlutfallsleg hætta þessa hóps á
andláti af völdum kransæðasjúkdóms lækkaði úr 84 í
17,5 (12). Líklega má þakka þessa lækkun bættri
meðferð en 86% sjúklinga í Simon Broome Register
voru meðhöndlaðir með statínum í seinna upp-
gjörinu en mjög fáir höfðu fengið þá meðferð í fyrra
uppgjörinu (12). I eldri aldurshópum dró úr hlutfalls-
legu áhættunni vegna aukinnar tíðni hjartasjúkdóma
í almennu þýði með vaxandi aldri. Hættan var þó enn
veruleg í elsta aldurshópnum.
Niðurstöður rannsókna á arfbundinni kólesteról-
hækkun eru því samhljóða í að lýsa verulega aukinni
áhættu á kransæðasjúkdómi hjá einstaklingum með
sjúkdóminn.
Klínísk skilmerki arfbundinnar
kólesterólhækkunar
Klínísk greining arfbundinnar kólesterólhækkunar
getur verið vandasöm þar sem kólesterólgildi
einstaklinga með erfðagallann geta verið svipuð
kólesterólgildum einstaklinga sem hafa hátt
kólesteról af öðrum orsökum. Kólesterólútfellingar í
sinar (mynd 1) eru þó taldar nær öruggt klínískt
merki um arfbundna kólesterólhækkun en næmi þess
er ekki mikið þar sem aðeins helmingur einstaklinga
um sextugt með sjúkdóminn hefur þessar útfellingar
(1). Klíníska sjúkdómsgreiningin byggir því á
kólesterólmælingu einstaklings og nánustu ættingja.
Simon Broome FH Register í Bretlandi hefur sett
fram eftirfarandi skilmerki:
1. Heildarkólesteról hærra en 6,7 mmól/L hjá ein-
staklingum yngri en 16 ára en hærra en 7,5
mmól/L hjá einstaklingum eldri en 16 ára.
2. Kólesterólútfellingar í sinar viðkomandi einstak-
lings eða hjá fyrstu eða annarrar gráðu ættingja.
3. Ættarsaga, það er fyrstu gráðu ættingi með krans-
æðastíflu fyrir sextugt eða annarrar gráðu ættingi
514 Læknablaðið 2001/87