Læknablaðið - 15.07.2007, Blaðsíða 19

Líknardráp — siðferðilegur valkostur?
Ágrip
Ólafur Árni
Sveinsson
Læknir og
Heimspekingur
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Ólafur Árni Sveinsson
Geðdeild Landspítala -
háskólasjúkrahúss
D-12 að Kleppi
olafursv@landspitali. is
Mikil og heit umræða hefur átt sér stað í mörgum
löndum um lögleiðingu líknardráps. Aðeins fáar
þjóðir hafa leyft líknardráp eða sjálfsvíg með
aðstoð læknis (Physician assisted suicide, PAS) og
eru þar Hollendingar í fararbroddi. Forvígismenn
líknardráps leggja almennt fram tvennskonar rök
fyrir máli sínu: annars vegar „réttinn” til að deyja
og hins vegar að enginn eðlismunur sé á líkn-
ardrápi og líknarmeðferð.
I þessari grein hafna ég þessum tveimur of-
annefndum rökum og ræði fjölmörg rök gegn
líknardrápi, en í grófum dráttum má flokka þau í
fernt. í fyrsta lagi er það trú margra, að rangt sé að
taka líf undir öllum kringumstæðum. í öðru lagi,
að það sé óréttmæt krafa að biðja eina manneskju
um að taka líf annarrar, svokölluð gagnkvæm-
isrök. Auk þess samrýmist líknardráp alls ekki
grundvallarstarfsreglum lækna og hjúkrunarfræð-
inga og gæti hæglega truflað trúnaðarsamband
sjúklings og læknis, þ.e. meðferðarsambandið. í
þriðja lagi eru „empirísk rök“ þ.e. rök byggð á
reynslu. I greininni sýni ég fram á að líknardráp í
Hollandi sé ekki undir nógu góðu eftirliti og bjóði
heim misnotkun, sem líklega er raunin í Hollandi.
I fjórða lagi, þó að líknardráp sé hugsanlega rétt-
lætanlegt í einstaka tilfellum, þá muni það leiða til
misnotkunar vegna skilaboðanna og þrýstingsins
sem kosturinn hefur í för með sér.
Svar mitt við kröfunni um líknardráp er lfkn-
armeðferð, þar sem samræðan við sjúkling skiptir
höfuðmáli. En til að samræðan skili árangri verður
hún að vera einlæg og opinská. Samræðuvilji og
samræðuhæfni umönnunaraðilans verður einnig
að vera fyrir hendi.
Inngangur
Mikil og heit umræða hefur átt sér stað í mörgum
löndum um lögleiðingu líknardráps. Aðeins fáar
þjóðir hafa lögleyft líknardráp eða sjálfsvíg með
aðstoð læknis (Physician assisted suicide, PAS)
og eru þar Hollendingar í fararbroddi. Á Islandi
hefur umræðan um þetta málefni verið afar lítil.
Eigi að síður er nauðsynlegt fyrir íslendinga að
mynda sér skoðun og taka afstöðu. Ekki hafa
verið gerðar ítarlegar kannanir á hug landsmanna
en í könnun Pricewaterhouse Coopers frá árinu
Lyidi.rð: líknardráp, sjálfrœði, 2001 var tæPlega helmingur landsmanna eða
líknarmeðferð, samræða. 46,4% fylgjandi líknardrápi og þriðjungur því
ENGLISH SUMMARY
Sveinsson ÓÁ
Euthanasia - a moral choice?
Læknablaðið 2007;93: 543-551
Euthanasia has been heatedly discussed in Western
countries over the last years. Only a few nations have
legalized euthanasia or physician assisted suicide with
the Dutch at the forefront of that field. Proponents
of euthanasia mostly argue for euthanasia on two
grounds. Firstly, that the patient has a right to die
and secondly, that there is no substantial difference
between euthanasia and palliative care.
In this paper I will argue against both of the above. I
discuss the arguments against euthanasia which are
in principle four. Firstly, it is held by many that taking a
human life is wrong under all circumstances. Secondly,
that it is an unjustifiable demand to ask a person to
take another person’s life. In relation to that argument,
euthanasia is not in accordance with the basic
principles of medicine and nursing as they have evolved
over the years and could therefore easily disrupt the
therapeutic relationship. Thirdly, as shown from Flolland
there is empirical evidence that euthanasia is not under
good enough surveillance and therefore invites misuse.
Fourthly, even though euthanasia might possibly be
justifiable under certain circumstances, legalisation
might well invite abuse because of the message and
pressure that the option places on both patients and
professionals in terminal care.
My answer to the euthanasia demand is palliative
care, where dialogue between the patient and doctor
is central. But the dialogue cannot be effective, unless
both partners are willing and able to engage in sincere
and frank conversations.
Keywords: euthanasia, autonomy, palliative care, dialogue.
Correspondace: Ólafur Árni Sveinsson,
olafursv@landspitali. is
andvígur.1 I Ijósi lítillar umræðu kemur það nokk-
uð á óvart hve hlynntir íslendingar eru líknardrápi
samkvæmt þessari könnun. Það er athyglisvert að
fólk er hlynntara líknardrápi því fjarlægara sem
það er dauðanum. Kannanir sem gerðar hafa verið
á Vesturlöndum á viðhorfi til líknardráps, sýna að
afstaðan til líknardráps breytist eftir því skemmra
sem það á ólifað. Með öðrum orðum, því nær sem
einstaklingurinn er dauðanum því fleiri daga vill
hann eiga. Eftirfarandi segir Sigurður Árnason
1 Tekið var slembiúrtak 1.200 fslendinga um allt land á aldrínum 18-75 ára
og var nettósvarhlutfall 67,5%. Karlar voru frekar fylgjandi líknardrápi en
konur, en mestur var skoðanamunur milli aldurshópa. Rúmlega 57% fólks
á aldrinum 18-25 ára sögðust fylgjandi líknardrápi en innan við þriðjun-
gur fólks á aldrinum 50-75 ára voru því fylgjandi. Þá voru íbúar á lands-
byggðinni síður fylgjandi líknardrápi og tekjulágir voru síður fylgjandi en
þeir tekjuhærri. (1).
Læknablaðið 2007/93 543